Tapþol íslenskra banka

Forstöðumaður greiningardeildar Glitnis lét hafa eftir sér í gær að hann teldi að íslenskir bankar þyrftu samtals að afskrifa rúma 100 milljarða á þessu ári og því næsta.

M.a. í tilefni þessara orða gluggaði ég í árshlutareikninga bankanna og tók saman tapþol þeirra þriggja sem virkastir eru á innanlandsmarkaði og gera upp í krónum.  Lágmarks eiginfjárhlutfall fjármálastofnana (CAD) eftir FME/Basel reglum er 8%.  Á miðju ári var CAD hlutfall Kaupþings 11,2%, Glitnis 11,2% og Landsbankans 10,3%.

Tapþol Kaupþings var, skv. mínum útreikningum, á miðju ári 180 milljarðar króna, Glitnis 87 milljarðar og Landsbankans 78 milljarðar.  Það eru sem sagt upphæðirnar sem eignir þeirra í útlánum, og eigið fé, má lækka um, án þess að CAD hlutfall fari niður fyrir 8% lágmarkið.

Það verður forvitnilegt að sjá hvernig þróunin verður í uppgjörum eftir þriðja ársfjórðung.  Einhver töp hafa fallið á bankana í millitíðinni, en að sama skapi hefur eiginfjárstaða þeirra styrkst í krónum vegna veikingar krónunnar (bankarnir eru sem kunnugt er "langir" í gjaldeyri á móti krónu).  Svo geta menn velt fyrir sér hversu mikil töpin eru líkleg til að vera á þessu og næsta ári.

 

Stórfréttir í fjármálaheiminum - Lehman gjaldþrota?

Hver stórfréttin rekur nú aðra í fjármálaheiminum.  Lehman Brothers virðist ekki ætla að takast að finna kaupanda og Paulson fjármálaráðherra segir ríkið ekki muni ábyrgjast skuldbindingar bankans.  Ef að líkum lætur verður Lehman lýst gjaldþrota.  Á sama tíma er Bank of America í viðræðum um að kaupa Merrill Lynch, annan stóran fjárfestingarbanka.  Talið er að Merrill hefði getað orðið næsta fórnarlamb lánakrísunnar, en aðrir kandídatar í þá snöru eru tryggingafélagið American International Group og sparisjóðurinn Washington Mutual.

Gjaldþrot Lehman mun valda dómínóáhrifum meðal viðskiptavina bankans, sem ekki munu fá allar kröfur sínar og samninga greidda eða gerða upp.  Þá munu skuldatryggingar (CDS) á bankann koma til greiðslu hjá þeim sem þær hafa selt.  Hvort tveggja þurrkar upp lausafé og veldur frekari óvissu á mörkuðum.

Áhrif á Íslandi verða m.a. þau að enn frestast að skuldatryggingarálög íslenskra banka geti lækkað.  Það veldur áframhaldandi erfiðleikum í fjármögnun banka og möguleikum þeirra á að lána til fyrirtækja og heimila, eða endurnýja eldri lán.  Þá mun áhættufælni aukast og krónan gæti veikst.

Aðalvandi íslenska hagkerfisins um þessar mundir er ekki verðbólga, eins og forsætisráðherra heldur fram, heldur þverrandi fjármálastöðugleiki.  Íslensk fyrirtæki eru allt of skuldsett (gíruð).  Á komandi vetri verður gjaldþrotahrina sem mun reyna á eiginfjárhlutföll bankanna og valda atvinnuleysi.  Á sama tíma verður erfitt að sækja nýtt lánsfé eða hlutafé á markaði.  Seðlabankinn er allt of vanmáttugur til að bakka bankana upp svo nokkru nemi.  Reyndar er vandséð að hann eigi að reyna það yfirleitt, enda mikilvægt að halda lánshæfi ríkisins eins ólöskuðu og kostur er.

Sem sagt, og því miður, þá er erfiður vetur framundan.

Morten Lund stofnaði ekki Skype

Smá leiðrétting við tuggu sem fjölmiðlar éta upp hver eftir öðrum:  Morten Lund stofnaði ekki Skype og kom aðeins á takmarkaðan hátt að því félagi.  Stofnendur Skype voru Niklas Zennström og Janus Friis, sem nú reka fjárfestingarfélagið Atomico ásamt fleirum.  Hr. Lund kom að félaginu á seinni stigum og þá einkum sem ráðgjafi í markaðsmálum og þáði fyrir það þóknun, sem kann að hafa verið að hluta í hlutabréfum.

Morten Lund hefur sérhæft sig í því sem hann kallar "Venture Capital without the Capital", þ.e. hann kemur að sprotafyrirtækjum með ráðgjöf í markaðs- og ímyndarmálum og þiggur þóknun fyrir. 

Aðaleigandi Nyhedsavisen segist blankur

Of mikið af föðurlandsást

Ég er nýkominn frá Washington DC.  Þar var flokksþing Repúblikana á flestum sjónvarpsskjám eins og gefur að skilja.  Meðal annars sá ég Fred Thompson fv. öldungadeildarþingmann flytja stuðningsræðu við McCain.  Þar minntist hann á atburð úr Vietnam-stríðinu er fjöldi manns fórst á skipinu USS Forrestal, og lýsti því hvernig McCain var síðar handtekinn og vistaður við illan leik sem stríðsfangi ásamt félögum sínum.  Allt átti þetta að vera vitnisburður um göfugar fórnir McCains og annarra fyrir land sitt.  Gerður var góður rómur að þessum málflutningi og tár sáust á hvörmum viðstaddra í sjónvarpsútsendingunni.

Ekki datt hr. Thompson eða öðrum í hug að setja umfjöllunarefnið í víðara samhengi, og spyrja í kjölfarið hvers vegna verið var að etja ungu fólki út í slíkar hörmungar og dauða, og hverjir báru ábyrgð á því, og hvaða ávinningur sat eftir.

Víetnamstríðið var vitaskuld ein allsherjar endaleysa, þjónaði engum tilgangi, náði engum "árangri", gerði ekkert nema skaða.  Hverjum er ekki sama í dag þótt Norður-Víetnamar hafi "unnið"?

Væri ekki nær fyrir Repúblikana að velta fyrir sér hvað fór úrskeiðis í Víetnam og reyna að læra af mistökunum, en að telja McCain það sérstaklega til tekna að hafa þolað fangavist í því vindmyllustríði? Það má þó vissulega hrósa þeim fyrir hugrekkið, eða fífldirfskuna, að taka stríðið upp sem umræðuefni. Það er eflaust gert í trausti þess að enginn fitji upp á samhenginu.

 

Tekjublöð Frjálsrar verslunar og Mannlífs

Ósköp er það skrýtið fyrirbæri í íslensku þjóðlífi að hafa skattskrár opinberar, og enn skrýtnara að út komi "tekjublöð" sem selja má í 12 daga samkvæmt leyfi Tölvunefndar, með listum yfir nöfn og tekjutölur.  Ég skammast mín það mikið fyrir þennan furðulega sið að ég hef ekki mannað mig upp í að segja erlendum samstarfsmönnum mínum frá honum, enda væri það til að styrkja þá trú þeirra að landið sé bananalýðveldi.

Ég er enda allnokkuð argur út í sjálfan mig fyrir að hafa asnast til að kaupa tekjublað Frjálsrar verslunar um helgina, en mig vantaði lesefni í sumarbústaðnum og lét freistast til að punga út heilum 949 krónum fyrir herlegheitin.

Nú er ekki nóg með að  hugmyndafræðin í þessu sé óviðkunnanleg og vafasöm, heldur er útfærslan líka með eindæmum hroðvirknisleg.

Í fyrsta lagi getur í mörgum tilvikum verið um áætlanir skattstjóra að ræða og enginn greinarmunur gerður á þeim tölum og eiginlegum framtölum.

Í öðru lagi eru bara gefnar upp launatekjur (væntanlega byggðar á útsvari) en fjármagnstekjur vantar.  Ef einhverjir telja svona útgáfu hafa "eftirlitshlutverk" þá fellur það um sjálft sig með þeim ágalla, því launin segja aðeins hálfa söguna.

Í þriðja lagi er listinn vaðandi í villum, þ.m.t. innsláttar- og stafsetningarvillum og því lítt traustvekjandi sem heimild.  Nefna má að í upphafi er áréttað að um sé að ræða skattskyldar tekjur á árinu 2006, en á væntanlega að vera 2007. Augljóst er að yfirlestur er allur í skötulíki.

Í fjórða lagi er val nafna á listann í meira lagi sérkennilegt í mörgum tilvikum.  Til dæmis birtir Frjáls verslun fjölda nafna erlendra starfsmanna Alcoa og Bechtel (sem reyndar er stafsett Bectel í blaðinu) ásamt tekjum þeirra, án þess að þessir starfsmenn hafi nokkuð til frægðar unnið eða útskýrt sé af hverju þeir verðskulda pláss á listanum - starfsheiti þeirra er ekki einu sinni birt, aðeins nafn.  Hvurn fjárann varðar mig um tekjur einhvers "Clyde Hammud Craig, Alcoa"?  Er FV að leggja lykkju á leið sína til að bjóða þessa ágætu starfsmenn velkomna til bananalýðveldisins Íslands?

Að sama skapi vantar ýmis nöfn, til dæmis forstjóra nýjasta fjárfestingarbankans, meðan nokkrir ágætir bændur ná inn á lista yfir "ýmsa menn úr atvinnulífinu" með sínar 300 þúsund krónur á mánuði, og verður að teljast ófréttnæmt með öllu. Þá veit ég ekki hvort Þorvaldur Lúðvík Sigurjónsson er með réttu með 758 eða 1.748 þúsund á mánuði, því hann er tvisvar á lista með sitt hvora töluna.  Svona gæti ég haldið áfram og þreytt lesendur með fleiri dæmum, en læt staðar numið.

Sem sagt: er ekki í fyrsta lagi tóm vitleysa að halda áfram að birta skattskrár, og í öðru lagi fyrir neðan virðingu tímarita á borð við FV og Mannlíf að vera að eltast við að birta hroðvirknislega lista yfir persónulega hagi fólks sem valið er með höppum og glöppum?  Og erum við svo sem mikið skárri, sem kaupum þennan fjára fyrir 949 krónur?  Aldrei aftur!

Væri ekki fínt nýársheit fyrir fjármálaráðherra að binda enda á þessa leiðindahefð, og að öðrum kosti fyrir okkur hin að hætta að kaupa svona blöð?

Verkefni næstu kynslóðar: að vinda ofan af olíuhagkerfinu

Ég á tvítugan son og átján ára gamla dóttur.  Þeirra bíður það tröllaukna verkefni á starfsævinni að takast á við umbreytingu hagkerfisins frá olíu til annarra orkugjafa.

Margt mun breytast og sumt af því verður dýrt og sársaukafullt.  Til dæmis er næsta víst að lífsgæði munu minnka á ýmsum sviðum áður en þau geta batnað aftur.  Borgir sem eru hannaðar fyrir bíla munu eiga í erfiðleikum, því akstur einkabíla verður svo dýr að þeir verða aðeins notaðir "spari".  Staðsetning verslunar og þjónustu mun breytast, og verðmunur á vel og illa staðsettum lóðum mun aukast. Ferðalög verða dýrari og meiri lúxus.  Bandaríkjamenn munu þurfa að skipta út bílaflota sínum, sem er of eyðslufrekur, á allra næstu árum.  Nýtt dreifikerfi fyrir orku þarf að koma í stað bensínstöðva og olíudreifingar.  Til lengri tíma litið (en þó aðeins 20-30 ára) þarf að endurnýja alla bíla, flugvélar og skip og finna nýjar aðferðir til að beisla, geyma og flytja orku.

Allt útheimtir þetta miklar fjárfestingar og athygli mannkyns á næstu áratugum.  Synir okkar og dætur munu því þurfa að bretta upp ermar og sætta sig við erfiðari kjör en foreldrar þeirra, nokkuð sem við erum óvön í ljósi nýlegrar sögu og almennrar trúar á framfarir.

Á Íslandi eigum við afar mikilvæga auðlind í hreinni og grænni orku, sem við þurfum að fara vel með og nýta á skynsamlegan hátt fyrir þessa sömu kynslóð.  Ekki mun af veita.

Fannie og Freddie: krosstrén að bregðast?

Bandaríkjastjórn tilkynnir í kvöld um aðgerðir til bjargar Fannie Mae og Freddie Mac, helstu íbúðalánasjóða Bandaríkjanna.  Ætlunin er að styrkja fyrirtækin með því að ríkið kaupi hlutabréf í þeim, og með því að heimila seðlabankanum að lána þeim lausafé.

Þetta er risastór og söguleg aðgerð á fjármálamarkaði.   Fyrirtækin skulda 5.300 milljarða Bandaríkjadala, en til samanburðar skuldar ríkissjóður álíka upphæð, og þykir ærið.  Ef ríkissjóður axlar í reynd ábyrgð á lánum Fannie og Freddie, er hann kominn með 10-11.000 milljarða á bakið.  Leita þarf sérstakrar heimildar Bandaríkjaþings fyrir hækkun hámarksskuldabyrðar ríkissjóðs svo þetta sé mögulegt.  Lánshæfiseinkunnir Bandaríkjanna gætu lækkað í kjölfarið.

Það er kaldhæðnislegt að Kína er stór eigandi skuldabréfa Fannie & Freddie, á 3-400 milljarða dollara í þessum bréfum a.m.k.

Hér er um að ræða eina stærstu pilsfaldakapítalisma-aðgerð sögunnar.  Mér segir svo hugur að hrein frjálshyggja muni eiga erfitt uppdráttar næstu árin.  Augljóst er að fjármálamarkaðir heimsins sykkju á sextugt dýpi ef skattgreiðendur hentu ekki til þeirra björgunarhringjum; gjaldþrot Bear Stearns hefði til dæmis haft ófyrirséðar og keðjuverkandi afleiðingar.

Næsta fýlubomban í bandarísku hagkerfi gætu verið eftirlaunaskuldbindingar fyrirtækja á borð við General Motors, Ford og Chrysler.  Fátt virðist geta forðað GM frá greiðslustöðvun og hinir bílaframleiðendurnir standa ekki mikið betur.  Þá er spurningin hversu margir tugir eða hundruð þúsunda fyrrum starfsmanna missa eftirlaunin sín að hluta eða öllu leyti.  Mun ekki ríkissjóður þurfa að axla þær skuldbindingar einnig?

Það er sárgrætilegt að horfa upp á hversu illa hefur verið haldið á spilunum í bandarísku hagkerfi undanfarin ár og áratugi, og því miður sýpur heimurinn allur seyðið af því.  Þá er nú hið blandaða sósíaldemókratíska kerfi betri kostur - það er þó í takt við raunveruleikann.

Rice og Guantanamo

Hæstiréttur Bandaríkjanna hefur úrskurðað að stjórnarskrá landsins gildi í Guantanamo og að fangar þar eigi rétt á að áfrýja sínum málum til hefðbundinna dómstóla.

Þar með hefur stjórn Bush verið veitt alvarleg áminning um að hún geti ekki "kveikt og slökkt" á mannréttindum á þeim svæðum sem hún ræður yfir, svo orðrétt sé vísað í dóminn.

Bandaríkjaþing hefur ítrekað samþykkt lög sem ætlað var að vera afturvirk og taka áfrýjunarréttindi af Guantanamo-föngum.  Hæstiréttur tekur af tvímæli um að slík lög fara í bága við stjórnarskrána.

Þetta er mikill áfellisdómur yfir framferði forsetans og þingsins.

Skemmst er að minnast þess þegar Condoleezza Rice, utanríkisráðherra Bandaríkjanna, svaraði áskorun Alþingis um lokun Guantanamo með skætingi og hroka.  Nú hefur sjálfur Hæstiréttur Bandaríkjanna staðfest að stjórnvöld brutu mannréttindi fanga.

Það verður góður dagur í mannkynssögunni þegar Bush-stjórnin fer frá völdum. 

Tími krónunnar er liðinn

Skiptasamningar Seðlabankans við seðlabanka Danmerkur, Noregs og Svíþjóðar eru góð tíðindi út af fyrir sig.  Þeir sýna að minnsta kosti að stjórnvöld eru ekki sofandi við stýrið.

Krónan hefur í kjölfarið styrkst um rúm 4%.  Þó verður að hafa í huga að þar er einungis verið að taka til baka veikingu 2-3 vikna.

Til lengri tíma litið hefur staða krónunnar breyst með óafturkræfum hætti.  Sýnt hefur verið fram á hversu berskjölduð hún er í sveiflum alþjóðamarkaða.  Stærð bankakerfisins miðað við veikan Seðlabanka og smáan gjaldmiðil leiðir óhjákvæmilega til þess að "Íslandsálagið" er komið til að vera.  Það sýnir sig annars vegar í skuldatryggingarálögum banka og ríkis og hins vegar í hærri vöxtum í krónu en myntum grannlanda.  Engin ástæða er til þess fyrir íslenska frumkvöðla og fjárfesta að sætta sig við slíkt til lengdar.

Krónan mun héðan í frá verða rekstrarreikningsmynt en ekki mynt efnahagsreiknings.  Það mun enginn nema spákaupmenn vilja "taka stöðu" í krónu, né þurfa að viðhalda eigin fé í henni.

Þeir sem hyggjast varðveita verðmæti munu snúa sér annað, og er evran þá augljós kostur.

Trú og kærleikur

Guðmundur í Byrginu var í síðustu viku dæmdur í þriggja ára fangelsi fyrir brot sín gegn skjólstæðingum Byrgisins.

Ég velti af því tilefni fyrir mér hinni hlið peningsins, þ.e. hvernig á því stóð að skattgreiðendur stóðu straum af rekstrarkostnaði Byrgisins, með þeim ömurlega árangri sem fyrir liggur.

Fyrir allmörgum árum var ég akandi heim á leið að kvöldlagi.  Bílútvarpið var stillt á Rás 1.  Þar stóð yfir útvarpsmessa, að þessu sinni send út frá Rockville, áðurnefndur Guðmundur predikaði.  Varð mér af skammri hlustun á útleggingar hans um sauði, hafra og eigið hlutverk ljóst að maðurinn gekk ekki heill til skógar, eða var að minnsta kosti langt frá því að vera "eins og fólk er flest".

Hvernig gat nokkrum manni dottið í hug að láta Guðmund hafa peninga skattgreiðenda til að sinna viðkvæmu og brothættu fólki sem þurfti alvöru aðhlynningu og stuðning?

Ég held að svarið liggi í einhvers konar deyfiáhrifum eða þoku sem myndast í kring um trú, þ.m.t. Guð, Jesú og Biblíuna.  Af því að starfsemi Guðmundar var sögð "kristileg" þurfti ekki að beita á hana heilbrigðri gagnrýni.  Enda dugir rökhugsun og almenn skynsemi sem kunnugt er skammt þegar trúin er annars vegar.

Þeir stjórnmálamenn sem að þessu máli komu eiga að velta ábyrgð sinni vel fyrir sér.  Guðmundur hefði að öllu eðlilegu aldrei átt að komast í þá stöðu sem hann komst, með hörmulegum afleiðingum fyrir okkar minnstu bræður.