"Af hverju lækka lánin ekkert þótt ég borgi og borgi af þeim?"

Flestir sem tekið hafa verðtryggt lán þekkja tilfinninguna: maður borgar hvern greiðsluseðilinn á fætur öðrum, en höfuðstóllinn hækkar bara, eða a.m.k. lækkar ekkert sem heitið getur.  Skoðum aðeins stærðfræðina sem að baki liggur.

Verðtryggð húsnæðislán eru jafngreiðslulán (annuitet).  Það þýðir að vextir og afborganir eru stillt af, með nokkuð snúinni formúlu, þannig að mánaðarleg greiðsla er alltaf sama upphæðin út lánstímann. Sú upphæð er fyrst aðallega vextir, en í lokin verður hún aðallega afborgun.  Þetta er best sýnt með myndrænum hætti.  Dæmið er um 25 ára lán með 5% vöxtum:

Eins og sést, gengur hægt á höfuðstólinn fyrstu árin - þá má segja að verið sé að greiða "aðgöngumiðann" að láninu, en svo vænkast staðan síðar á lánstímanum.

Þetta er einfölduð mynd þar sem ekki er gert ráð fyrir verðbólgu.  Þegar verðbólgan kemur til skjalanna er eins og myndin hér að ofan sé prentuð á gúmmí og það teygt öðru megin - súlurnar "strekkjast" og lengjast.  Aftur er best að nota mynd; dæmið er um 20 mkr lán til 25 ára og verðbólgan er 5% (vextir áfram 5%):

Hér sést vel upplifun flestra, með appelsínugulu línunni (hægri ás), sem sýnir hvernig eftirstöðvar lánsins fara hækkandi fyrri helming lánstímans vegna verðbólgunnar, þrátt fyrir að greitt sé af láninu samviskusamlega (afborganir á vinstri ás).  Seinni helming lánstímans vinnast eftirstöðvarnar sem betur fer mun hraðar niður, eins og sjá má.

Að mínu mati þarf að hafa þessa mynd í huga ef fólk er að velta því fyrir sér að "skila lyklunum" og hætta að borga af húsnæðislánum: versti parturinn er fyrst, og þá er í reynd verið að greiða vexti af öllum lánstímanum (vextir seinni hluta lánstímans eru að hluta fluttir yfir á fyrri hlutann).

Í dæminu er reiknað með 5% verðbólgu; meiri verðbólga myndi "teygja" myndina enn meira en prinsippið er áfram hið sama.

Um þessar mundir er mikil verðbólga í landinu en hún mun vonandi lækka á komandi árum, enda horfur á verðhjöðnun nema svo mikið verði prentað af seðlum að það vegi á móti.

Greiðsluseðlar eru aldrei skemmtilegir, en vonandi hjálpar þetta einhverjum að átta sig á heildarmyndinni.  Jafngreiðslulán eru fín uppfinning en geta orkað einkennilega, sérstaklega í upphafi.

Dellumakerí um gjaldeyrisskiptasamninga

Atburðarás undanfarinna ára varðandi íslensku krónuna ætti að vera flestum kunn.  Í kjölfar ákvarðana um stóriðjuframkvæmdir árin 2002-3 var fyrirsjáanleg þensla í hagkerfinu og innflæði fjármagns.  Innlendir og erlendir fjárfestar sáu sér leik á borði og veðjuðu á sterkari krónu.  Landsmenn tóku ódýr erlend lán sem skruppu saman í krónum talið.  Seðlabankinn kynti eldinn með hávaxtastefnu, sem átti að slá á verðbólgu, en dugði hvergi þar sem innflutningur efldi þenslu og erlent fé streymdi inn í landið.  Seðlabankanum láðist að safna gjaldeyrisforða eða treysta undirstöður bankakerfisins til undirbúnings hinum óhjákvæmilega viðsnúningi, sem loks varð með hinni alþjóðlegu lausafjárkreppu.  Krónan stóð þá berskjölduð og féll eins og steinn, eins og við var að búast, og margsinnis hafði verið varað við.  Peningamálastefnan var jafn gjaldþrota og bankarnir, og þvermóðskuleg tilraunin til að halda úti örmynt á netvæddum alþjóðamarkaði hafði gjörsamlega mistekist.

Þótt þetta liggi allt ljóst fyrir, hafa ýmsir fjölmiðlungar og hagsmunagæslumenn nú fest sig í þeirri dellukenningu að krónan hafi fallið vegna samsæris ljótra bissnesskalla, sem beitt hafi fyrir sig gjaldmiðlaskiptasamningum af miklu siðleysi, ef ekki líka lögleysi.

Þarna finnst mér bakari vera hengdur fyrir smið, og athyglinni beint frá hinum raunverulegu rótum vandans.

• Gjaldeyrisskiptasamningar eru eðlilegur hluti allra opinna fjármálamarkaða.  Þeir eru notaðir hvarvetna til að minnka áhættu - og einnig til spákaupmennsku, sem er smurolía markaða og ekki vond í sjálfri sér.
• Sá gjaldmiðill sem ekki þolir gjaldeyrisskiptasamninga, er ekki beysinn gjaldmiðill, og væri ipso facto best lagður af, þegar af þeim sökum.
• Þegar viðskiptavinur gerir skiptasamning við banka, gerir bankinn í reynd annan, öfugan samning á markaði til baktryggingar.  Bankar hagnast á vaxtamun, gengismun og þóknunum í slíkum samningum, ekki á því að taka eigin stöðu á móti viðskiptavinunum. 
• Bankarnir enda með nettójöfnuð, í krónu eða gjaldeyri, á sínum efnahagsreikningi, sem verður að vera innan marka og reglna Seðlabanka og FME um eiginfjárhlutföll.  Íslensku bankarnir voru með sérstaka undanþágu frá Seðlabankanum til að vera nokkuð "langir" í gjaldeyri á móti krónu til að verja eiginfjárgrunn sinn gagnvart veikingu krónunnar.  Með öllu þessu var fylgst af hálfu margnefnds Seðlabanka og FME, og tölurnar liggja fyrir í ársfjórðungsuppgjörum bankanna.
• Tal um "tap" og "hagnað" af gjaldeyrisskiptasamningum er oft rangt.  Jákvæð staða slíks samnings stendur oftast á móti samsvarandi neikvæðri stöðu eigna eða skulda, sem verja átti með samningnum, og öfugt.  Til dæmis eiga lífeyrissjóðir erlendar eignir, sem lækka í verði í krónum talið þegar krónan styrkist (þá fást segjum 80 krónur fyrir dollarann í staðinn fyrir 100 áður).  Til að jafna út þessa áhættu gerir sjóðurinn skiptasamning sem bætir honum lækkunina (skilar "hagnaði") þegar krónan styrkist.  Þveröfugt á við í fyrirtæki sem skuldar í erlendri mynt; þar myndi skiptasamningur koma til móts við hækkun lána (skila "hagnaði") þegar krónan veikist (dollarinn kostar 100 krónur í stað 80 áður).  Nettóáhrifin eru í báðum tilvikum núll, þegar báðar hliðar eru skoðaðar - hagnaður og tap jafnast út.
• Forsvarsmenn útgerðarfyrirtækja og lífeyrissjóða, sem tala um að bankar hafi "ginnt" þá, eru að lýsa því yfir að þeir séu kjánar.
• Við greiðsluþrot bankanna urðu skiptasamningar að kröfum annars vegar í þrotabúin (jákvæð staða) og hins vegar á viðskiptavini (neikvæð staða).  Ríkissjóður eða almenningur ber ekki ábyrgð á skuldbindingum gömlu bankanna (utan Icesave hjá Landsbankanum).  Það mun enginn fá greiddar verulegar upphæðir úr þessum þrotabúum, í besta falli einhver prósent af kröfum, og það sama verður látið yfir alla kröfuhafa ganga.  Uppsláttur um að einhverjir fái hundruðir milljarða greiddar út vegna skiptasamninga, tala nú ekki um úr ríkissjóði, er rakin þvæla og á að takast sem aðvörun um yfirgripsmikla vanþekkingu viðkomandi blaðamanns/ofurbloggara.

Gengi fljótandi gjaldmiðils ræðst af framboði og eftirspurn, sem aftur mótast af trúverðugleika og trausti á markaði.  Ef peningamálastefna er galin, stjórn Seðlabanka er ófagmannleg, erlendar skuldir gríðarlegar, og gjaldeyrisforði hlutfallslega lítill, þá fellur gjaldmiðillinn.  Svo einfalt er það - og ekki hægt að kenna árinni um.

Endurgreiðsla Bjarna Ármanns er ekki öll þar sem hún er séð

Ýmislegt í atburðarás og umræðu undanfarinna mánaða er hálf súrrealískt, eða handanraunsæiskennt.  Meðal þess má nefna hina mikið ræddu endurgreiðslu Bjarna Ármannssonar á bankastjóralaunum frá Glitni að upphæð 370 milljónir króna.

Hvaðan komu peningarnir? Gott er að átta sig á því að svona ofurlaunagreiðslur, sem bera fyrst og fremst vott um kjánaskap stjórnar bankans, snúast á endanum um skiptingu hagnaðar milli stjórnenda og hluthafa. Ef Bjarni kallinn hefði ekki fengið 370 milljónirnar, hefðu hluthafar bankans fengið þær - annað hvort í arð eða sem hlutdeild í eigin fé bankans.  Sumir tala eins og Bjarni hafi fengið peningana "frá almenningi", en það er reyndar ekki svo.  En hins vegar fékk ríkið í sinn hlut 130 milljónir í tekjuskatt.

Hvert fóru peningarnir?  Bjarni skilaði þeim til gamla Glitnis, sem er á leið í gjaldþrotaskipti og verður fyrir rest að þrotabúi.  Gamli Glitnir er tæknilega enn í eigu gömlu hluthafanna, en í reynd er hann í eigu kröfuhafanna.  370 milljónirnar ganga því inn í eignapott gamla Glitnis, til greiðslu krafna frá Commerzbank, Deutsche Bank, Seðlabankanum, lífeyrissjóðum og öðrum sem tóku þá áhættu að lána Glitni peninga.  Þær fara ekki í ríkissjóð.  Reyndar tapar ríkissjóður 130 milljónum á þessu því hann þarf að skila tekjuskattinum aftur til þrotabúsins.

Mín spurning í ljósi þessa er: af hverju gaf Bjarni ekki frekar Mæðrastyrksnefnd peningana?

Einhliða upptaka annars gjaldmiðils er óraunhæf

Ég er sammála 32 hagfræðingum sem áttu grein í Morgunblaðinu í dag um einhliða upptöku annars gjaldmiðils (þá einkum evru).  Þegar málið er skoðað ofan í kjölinn, er sú leið klárlega óraunhæf.

 

Siðfræði mótmæla

Ég var einu sinni sem oftar á Austurvelli á laugardaginn og tók þátt í mótmælafundi.  Þar kristallaðist umræða sem einnig hefur geisað í bloggheimum, um siðfræði og áherslur í mótmælum og aðgerðum.  Má segja að fulltrúar pólanna þar hafi verið Hörður Torfason, Einar Már Guðmundsson og anarkistar með dulin andlit.

Hörður hefur staðið í mannréttindabaráttu í 40 ár og þekkir af reynslu hvað skilar árangri og hvað ekki.  Hann telur það fari best á því að fólk komi fram af djörfung og notfæri sér lýðræðislegan rétt til friðsamlegra mótmæla.  Sigur muni vinnast með því að höfða til fjöldans, hamra á málefnalegum lykilkröfum og ná fram hugarfarsbreytingu.  Má segja að þetta sé í anda betri leiðtoga mannsandans á borð við Mahatma Gandhi, Martin Luther King og Nelson Mandela.

Einar Már Guðmundsson er að mínu mati fulltrúi þeirra sem stjórnast fyrst og fremst af blindri reiði og vaða fram í þokukenndum blammeringum (reyndar vel orðuðum eins og atvinnuskáldi er lagið).  Allir - stjórnmálamenn, embættismenn, fólk í atvinnulífi - eru meira og minna glæpamenn og pakk. Fullyrðingum á borð við að hver Íslendingur skuldi 20 milljónir er slengt fram (hvaðan kemur sú tala?  Icesave er talið vera 500 þúsund á kjaft).  Óhikað er gripið til málfunda-mælskuvopna á borð við ad hominem - ef þú getur ekki svarað rökum beinirðu spjótum að málflytjandanum.  Engin tilraun er gerð til að greina ábyrgð - pólitíska, embættislega, refsiréttarlega - heldur eitt látið yfir alla ganga með aðferðum múgæsingamannsins (demagógsins).  Að höfða til lægri kennda: reiði, hefnigirni, svart/hvítra einfaldana - kann að vera ódýrt og freistandi fyrir þann sem langar að slá í gegn á fjöldafundum, en er ekki það sem okkur vantar í dag.

Um hina andlitslausu "róttæku mótmælendur"/anarkista þarf ekki að hafa mörg orð, þeir fyrirlíta lýðræði og stofnanir samfélagsins sem slíkar, og sjá það sem "nauðsyn" að skemma eignir, meiða saklausa eða hindra lýðræðislega umræðu. Rökstuðningur þeirra, ef rök skyldi kalla, eru rök ofbeldissinna og skemmdarvarga hvarvetna: tilgangurinn helgar meðalið, og "hinir" eru svo ljótir og vondir, að "okkur" leyfist hvað sem er.  Það er verulegur ábyrgðarhluti að gefa þessum sjónarmiðum undir fótinn í andrúmslofti dagsins í dag, og ég leyfi mér að vona að hugsandi fólk, rithöfundar, ofurbloggarar og aðrir, geri það ekki að óathuguðu máli.

Verkefnið liggur nokkuð ljóst fyrir.  Embættismenn í Seðlabanka, Fjármálaeftirliti og annars staðar verður að skipta um, enda eru þeir búnir að sanna eins rækilega og sannað verður að þeir eru óhæfir.  Pólitískt uppgjör þarf að fara fram í kosningum jafnskjótt og ráðrúm hefur gefist til að undirbúa ný framboð og til endurnýjunar innan flokkanna.  Óháðar og ítarlegar rannsóknir þurfa að fara fram á hugsanlegum lögbrotum í aðdraganda hrunsins.  Síðan þarf að byggja upp aftur öflugt og sjálfbært atvinnulíf á nýjum forsendum.  En æsingamenn, og tala nú ekki um ofbeldismenn, eru fremur hluti af vandamálinu en lausninni.

Gleðilegt bloggár 2009; 2008 rifjað upp

Óska lesendum gleðilegs nýs árs, og þakka góð og jákvæð viðbrögð á liðnu ári.

Hér að neðan fer samantekt á bloggárinu 2008, með lykilsetningum úr ýmsum færslum ársins á þessu bloggi.

• 7. janúar: Þá er ekki nema von að spurt sé: af hverju fóru [lífeyrissjóðirnir] ekki af krafti yfir í verðtryggð skuldabréf t.d. á síðasta ársfjórðungi 2007?
• 21. janúar: Hins vegar er orðið verulega nauðsynlegt að huga að öðru markmiði [Seðlabankans], sem er stöðugleiki fjármálakerfisins.
• 4. febrúar: Lengi hefur staðið til að setja inn á bloggið dæmi um það hvernig portrettmálverk verður til, og nú er komið að því.
• 10. febrúar: Þegar horft er fram á fjármálakreppu, lokaða fjármögnunarmarkaði, frystingu útlána frá bönkum, og líkur á harðri lendingu krónunnar, myndi ég draga úr áherslu á hlutabréf hjá lífeyrissjóði, ef ég væri þar sjóðsstjóri.
• 20. febrúar: Þetta blogg getur ekki verið eftirbátur stórblaðsins [The New York Times] og lýsir hér með yfir stuðningi við Barack Obama í [embætti forseta BNA]. 
• 15. mars: Ég spái því að í stað krónu verði fiskibolludósir orðnar gjaldmiðill Íslendinga áður en árið er liðið. 
• 31. mars: Fjárfestar myndu [við tilkynningu um ESB-þjóðaratkvæði] telja verulegar líkur á að krónum yrði í fyrirsjáanlegri framtíð skipt út fyrir evrur og að evrópski seðlabankinn tæki við sem lánveitandi til þrautavara fyrir íslenska banka. 
• 15. apríl: Peningamarkaðssjóðir sem eiga fyrirtækjapappíra eru að mínu mati, og því miður, varhugaverðir.
• 12. maí: Hvernig gat nokkrum manni dottið í hug að láta Guðmund [í Byrginu] hafa peninga skattgreiðenda til að sinna viðkvæmu og brothættu fólki sem þurfti alvöru aðhlynningu og stuðning?
• 16. maí: Stærð bankakerfisins miðað við veikan Seðlabanka og smáan gjaldmiðil leiðir óhjákvæmilega til þess að "Íslandsálagið" er komið til að vera. 
• 14. júlí: Fátt virðist geta forðað [General Motors] frá greiðslustöðvun og hinir bílaframleiðendurnir standa ekki mikið betur. 
• 14. september: Aðalvandi íslenska hagkerfisins um þessar mundir er ekki verðbólga, eins og forsætisráðherra heldur fram, heldur þverrandi fjármálastöðugleiki. 
• 20. september: Á Íslandi hefði gjarnan mátt vera virkari skortsölumarkaður þegar mesta ruglið gekk yfir á hlutabréfamarkaði, þegar FL Group nálgaðist gengið 30 svo dæmi sé tekið. 
• 1. október: Sú fixídea íslenskra stjórnmálamanna sumra, að halda í krónuna af forpokuðum smákóngaástæðum, veldur okkur núna verulegum búsifjum, umfram þær sem annars hefðu orðið.
• 3. október: Í fyrradag tók ég í hönd sonar míns, sem verður 21 árs í nóvember, og bað hann afsökunar fyrir hönd minnar kynslóðar á því að við skilum af okkur gjaldþrota þjóðarbúi.
• 4. október: Tryggingarsjóður innlána virðist samt tæplega duga upp í nös á ketti ef einhver bankanna lendir í þroti. 
• 6. október: Það sem vantar [í neyðaraðgerðir ríkisstjórnarinnar] er aðallega tvennt: að skýrt verði hvernig eigi að styðja við krónuna, og til lengri tíma, að undirbúa umsókn að ESB. 
• 7. október: Ég spyr aftur: hversu lengi á [klúðurlisti Seðlabankans] að halda áfram að lengjast? 
• 10. október: Núna verður [Davíð Oddsson] að sýna að unnt sé að endurræsa krónumarkaðinn, svo við getum þrjóskast áfram í þeirri samfélagstilraun að halda úti minnstu fljótandi mynt í heimi, af því að það er svo mikið sjálfstæði í því, eða eitthvað. 
• 12. október: Krónunni var haldið of sterkri með hávaxtastefnunni, meðan gjaldeyrissjóði var ekki safnað til mótvægis.
• 14. október: Um þessar mundir gefst sjaldgæft tækifæri til að skipta út krónunni fyrir annan gjaldmiðil, vegna þess að óvenjulega fáar krónur eru í umferð. 
• 17. október: Ef einhver (fjármálaráðherra?) hefði aulað [ákvörðunum varðandi innistæðutryggingar] rétt út úr sér við Darling og/eða Brown hefði mátt komast hjá vægast sagt afdrifaríkum misskilningi.
• 21. október: [Í] stað þess að skerða innistæður, sem væri svo óvinsæl aðgerð að hún er í reynd ófær, myndi Seðlabankanum vera skipað að "prenta peninga" og leggja inn í bankana til að unnt sé að láta fólk eiga jafnmargar krónur og það lagði inn. 
• 28. október: Áfram mun þurfa að viðhalda hærri vöxtum í krónu en í nágrannalöndum til að halda krónum í landinu, enda mun taka mjög langan tíma að byggja aftur upp trúverðugleika krónunnar, ef það er þá yfirleitt mögulegt (sem ég held ekki). 
• 30. október: Það verður að segjast, að íslensku bankastjórarnir og bankaeigendurnir voru rosalega vondir í að reka banka. 
• 5. nóvember: Sundrungar- og mannfyrirlitningarstefnu George W. Bush hefur verið kastað á öskuhauga sögunnar. 
• 6. nóvember: "Réttlæti heykvíslanna" er ekki gott réttlæti, og gerir aðeins illt verra. 
• 11. nóvember: Segja má að bankarnir hafi mátt hafa sig alla við að koma hinu sívaxandi peningamagni í vinnu, sem hefur beinlínis kallað á aukna áhættusækni (gírun). 
• 12. nóvember: Varðandi [hugsanlegt tap vegna innistæðutrygginga] þá kemur til greina að íslenska ríkið deili tapinu í einhverjum hlutföllum með öðrum ríkjum, og/eða endurgjaldi með hlutabréfum í nýju bönkunum. 
• 15. nóvember: Batnandi mönnum er best að lifa, og vonandi kemst Sjálfstæðisflokkurinn að skynsamlegri niðurstöðu í Evrópumálum, þó verulega miklu fyrr hefði verið.
• 18. nóvember: Vilmundur [Gylfason] sá glögglega brestina í flokkakerfinu og í því hvernig fólk er valið til ábyrgðar.
• 30. nóvember: Flokkarnir hafa of mikil völd til að velja fólk inn á Alþingi, og margt af besta fólkinu nennir ekki að vinna sig í gegn um flokksapparötin.
• 1. desember: Loks hefur setning gjaldeyrislaganna og -reglnanna þau óhjákvæmilegu áhrif að hræða erlenda fjárfesta frá Íslandi til skamms og langs tíma. 
• 7. desember: Verðbólgan er krónunni að kenna (og misheppnaðri peningamálastjórn Seðlabankans).
• 21. desember: Það er ekki endilega fólgið vald eða sjálfsvirðing í því að sitja einangraður úti í horni þegar fjölþjóðlegir og hnattrænir hagsmunir almennings eru í veði.

Um fullveldishugtakið

Í Fréttablaðinu í gær, laugardag, var ágætis ritgerð um fullveldishugtakið eftir Eirík Bergmann Einarsson.  "Fullveldi" er eitt af þeim orðum sem slengt er fram í umræðu án þess að djúp hugsun liggi endilega að baki, og er alveg tímabært að rýna nánar í.

Hugtakið á uppruna í orðræðu frá þeim tíma þegar sjálfstæð þjóðríki urðu til, og þegar lýðræði færði þjóðum vald til að stjórna eigin málum.  Hjá Íslendingum tengist orðið að sjálfsögðu 1. desember 1918 þegar þjóðin fékk forræði yfir landstjórninni þótt undir Danakonung heyrði.  Þaðan bergmála enn jákvæð hugrenningatengsl.

Á 90 árum hefur hins vegar afar margt breyst í heiminum.  Fyrirtæki, viðskipti og staðlar teygja sig yfir landamæri, umhverfismál eru hnattræn, fólk flytur óhikað milli landa til starfs og náms, verkalýðs- og kjarabarátta er alþjóðlegri en nokkru sinni, hugverk streyma heimshorna á milli yfir netið, og svo mætti áfram telja.  Segja má að æ fleiri viðfangsefni séu þess eðlis að einstök lönd fái litlu um þau ráðið í sínu horni.  Jafnframt eru það öllum til hagsbóta að þeim sé stjórnað með samræmdum hætti, annars verður hætta á siðbresti (moral hazard) þar sem sá sem skorast undan getur haft af því verulegan hag.

Í þessu ljósi verður að skoða merkingu fullveldis í nútímanum.  Það er ekki endilega fólgið vald eða sjálfsvirðing í því að sitja einangraður úti í horni þegar fjölþjóðlegir og hnattrænir hagsmunir almennings eru í veði. Fullveldi getur alveg eins falist í því að eiga rödd og taka þátt í þróun stjórnmála frá áherslu á þjóðríki til áherslu á samþjóðleg viðfangsefni.

Sjálfur er ég svo mikill alþjóðasinni, og svo tortrygginn á þjóðríkis/þjóðernisáherslur (sbr. ógeðfelldar upphrópanir um "landráð"), að mér finnst þetta augljóst, en greinilega er ekki öllum þannig farið.  Umræðan hefur verið of slagorðakennd, en ein leið út úr því er að skoða betur þýðingu orða á borð við "fullveldi".

Komma skiptir máli

Úr 1. gr. laga nr. 87/1992 um gjaldeyrismál:

Bein fjárfesting merkir fjárframlag eða annað framlag til eigin fjár atvinnufyrirtækis eða kaup á eignarhlut til að öðlast virk áhrif á stjórn þess. 

 Nú mega löglærðir lesendur spreyta sig á að skýra fyrir mér hvort þetta þýðir:

Bein fjárfesting merkir fjárframlag eða annað framlag til eigin fjár atvinnufyrirtækis, eða kaup á eignarhlut til að öðlast virk áhrif á stjórn þess.

eða á hinn bóginn:

Bein fjárfesting merkir fjárframlag eða annað framlag til eigin fjár atvinnufyrirtækis eða kaup á eignarhlut, til að öðlast virk áhrif á stjórn þess.

Eins og menn sjá, skiptir kommusetningin öllu máli um merkinguna.

Ef komman er rétt á fyrri staðnum, geta fyrirtæki á borð við CCP fengið inn erlenda fjárfestingu með alþjóðlegu hlutafjárútboði, þrátt fyrir gjaldeyrishömlurnar.  Ef hún er rétt á þeim seinni, er ekki um það að ræða.  (Erlend fjárfesting önnur en "bein fjárfesting" er nefnilega, merkilegt nokk, óheimil.)

Hver segir að lögfræði þurfi að vera leiðinleg?

Verðtryggingin er blóraböggull

Um þessar mundir fer mikil umræðuorka í að deila á verðtrygginguna.  Að mínu mati eru menn þar á villigötum.

Hið raunverulega vandamál er krónan; verðtryggingin er sjúkdómseinkenni en ekki sjúkdómurinn sjálfur.

Það er einföld Hagfræði 101 að enginn lánar peninga, ótilneyddur, nema sjá fram á að fá þá til baka.  Með það í huga má líta á valkostina í stöðunni.

• Lán geta verið óverðtryggð með breytilegum vöxtum.  Þá fylgja vextir stýrivöxtum Seðlabankans hverju sinni, með álagi. Á slíkum lánum væru vextir í dag á bilinu 22-24%.  Mánaðarleg vaxtabyrði af 15 mkr húsnæðisláni væri sirka 300 þúsund, plús afborgun af höfuðstól, þannig að greiðslubyrði væri vel á fjórða hundrað þúsunda.  Ég held að fáir myndu vilja þá stöðu í stað þeirrar sem nú er uppi.
• Lán geta verið óverðtryggð með föstum vöxtum, en þeir vextir yrðu mjög háir vegna verðbólguáhættu.  Fastir vextir af 10 ára ríkisbréfum hafa lengst af verið í kring um 11% og því má ætla að fastir vextir af húsnæðislánum væru a.m.k. 15-17%, í gegn um þykkt og þunnt, og enn hærri af lengri lánum, enda áhættan meiri.  Markaðsvirði (mark-to-market) þessara lána yrði mjög sveiflukennt og því erfitt að lána hátt hlutfall af matsverði fasteignar.
• Og loks geta lán verið verðtryggð með jafngreiðslufyrirkomulagi (annuitet) eins og íslensk húsnæðislán eru yfirleitt.  Raunvextir eru fastir til langs tíma og eins lágir og þeir geta orðið, þar sem áhætta lánveitandans er minnst og áhættuálag því lægst.  Greiðslubyrði er jöfn, miklu jafnari en af lánum með breytilegum vöxtum. Verðtryggingin innifelur vörn gegn gengisáhættu og því eru erlendir fjárfestar tilbúnari að leggja fé í þessi bréf, enda eiga þeir vænan hluta af þeim 625 milljörðum sem Íbúðalánasjóður skuldar í verðtryggðum bréfum.  Ég fullyrði að þetta fyrirkomulag er það langbesta sem í boði er, ef haldið er í krónuna á annað borð.

Að þessu sögðu, blasir við að verðbólgan er mörgum mjög erfið um þessar mundir.  En verðbólgan er krónunni að kenna (og misheppnaðri peningamálastjórn Seðlabankans).  Krónan er örmynt sem hoppar og skoppar eftir straumum hins alþjóðlega fjármálamarkaðar.  Því mun alltaf fylgja aukaáhætta að eiga eða skulda krónur og þar af leiðandi hærri vextir en í öðrum myntum.  Verðtrygging verður áfram nauðsynleg til þess að nokkur fáist til að lána krónur til langs tíma.  Þetta er (því miður) óumflýjanleg staðreynd.

Lausnin er ekki að afnema verðtrygginguna, heldur krónuna.

Nýjustu vendingar í gjaldeyrismálum

Ég fór og hitti aðstoðarmann viðskiptaráðherra, tvo lögfræðinga úr ráðuneytinu og fulltrúa Seðlabankans á fundi síðdegis sl. þriðjudag (2. des.).  Þar voru gjaldeyrislögin og -reglurnar til umræðu og sérstaklega hvernig þær snerti sprotafyrirtæki með erlenda fjárfesta og fyrirtæki með alþjóðlega starfsemi.

Í stuttu máli er það lögskýring ráðuneytisins að svokölluð "bein fjárfesting" útlendinga á Íslandi sé leyfð í upphaflegu gjaldeyrislögunum frá 1992 og sé ekki bönnuð aftur í nýju lögunum, þannig að reglurnar taki ekki til hennar.  Hins vegar er eftir sem áður ljóst skv. 5. mgr. 1. gr. Seðlabankareglnanna, að útlendingar geta ekki skipt krónum sem þeir fá fyrir sölu beinnar fjárfestingar hér, aftur yfir í erlendan gjaldeyri.  "Bein fjárfesting" telur ráðuneytið merkja kaup á eignarhlut þannig að kaupandinn eigi a.m.k. 10% hlut eftir þau.

Lögmaður Verne Holdings mun senda ráðuneytinu og Seðlabankanum bréf með spurningum og óskum um skýringar, sem ég hef góð orð um að verði svarað fljótt og vel.

Nýjar og ítarlegri spurningar og svör en hin fyrri varðandi þessi mál er að finna á vef Seðlabankans.

Enn er mikil óvissa um lagatúlkun, merkingu og framkvæmd reglnanna, og um áhrif þeirra á erlenda fjárfesta, sem eru vitaskuld ekki spenntir fyrir að koma inn með peninga nema ljóst sé að þeir komist út með þá aftur.  Að mínu mati þarf viðskiptaráðherra að vinna áfram í málinu til að lágmarka óæskileg hliðaráhrif hinna nýju reglna; þar er enginn "misskilningur" á ferð.