Einhliða evra: Leið Svartfjallalands er fjallabaksleið fyrir Ísland

Í tilefni af umræðu um Daniel Gros, bankaráðsmann í Seðlabanka Íslands, leitaði ég mér upplýsinga um einliða upptöku evru í Svartfjallalandi (Montenegro) í upphafi árs 2002.  Gros mun hafa komið að því verkefni sem ráðgjafi.  Þeir sem helst hafa talað fyrir einhliða upptöku evru á Íslandi hafa nefnt þetta Svartfjalla-fordæmi til vitnis um að einhliða upptaka sé ekki mikið mál, hana megi "klára á einni helgi" o.s.frv.

En þegar málið er skoðað betur kemur í ljós að aðstæður Svartfellinga voru allt aðrar en hér.  Grundvallarmunurinn er sá að þýska markið var í reynd (de facto) gjaldmiðill Svartfellinga, en serbneski dínarinn var notaður í undantekningartilvikum.  Einhliða upptakan var því ekki meiri einhliða upptaka en svo, að gerður var samningur við þýskan banka um að taka við þýsku mörkunum og láta evrur í staðinn, sem hann fékk svo aftur hjá Evrópska seðlabankanum sem hluta af almennri upptöku evru og útskiptingu þýska marksins.  (Sjá nánar t.d. umfjöllun BBC frá þessum tíma.)

Þetta er nákvæmlega það sem myndi gerast á Íslandi ef við gengjum í ESB og tækjum upp evru: íslenskar krónur yrðu þá teknar til baka inn í Seðlabanka Íslands (sem yrði aðili að evrópska seðlabankakerfinu ESCB) og alvöru evrur látnar í staðinn í boði ECB.

Án stuðnings ECB yrðu ekki fyrir hendi neinar alvöru evrur til að skipta krónum í, nema þá í mesta lagi seðlum og mynt sem er hverfandi hluti peningamagns í umferð (rétt rúm 1%).  Einhliða upptöku-menn hafa reyndar uppi áform um að deila í allar rafrænar krónur með 180 eða einhverri álíka tölu og kalla niðurstöðuna "evrur".  En þær "evrur" væru ekki alvöru evrur útgefnar af ECB og með samsvörun í innistæðu íslenska Seðlabankans í ECB (á nostro-reikningi), heldur bara tölur á blaði sem Íslendingar streittust við að kalla "evrur".  Enginn annar myndi nota það nafn yfir fyrirbærið né taka það gilt sem eitthvað annað en íslenskar krónur með viðhengdu almennu broti.

Seðlabankinn gæti, í tímabundnu brjálæðiskasti, kosið að bjóða landsmönnum að skipta íslenskum "evrum" í alvöru evrur - meðan gjaldeyrisforði hans entist.  En um leið og forðinn væri uppurinn (sem myndi gerast á fyrsta sólarhringnum, þar sem allir vissu að ekki væru til alvöru evrur fyrir öllum íslensku "evrunum") þá væri "game over". Forðinn búinn og þeir sem ekki náðu að skipta íslensku "evrunum" sætu eftir með sárt ennið og verðlausan pappír - og ekki fullir þakklætis gagnvart þeim stjórnmálamönnum sem bæru ábyrgðina á dellunni.

Þessi einhliða-"evru" hugmynd er bara eitt dæmið af mörgum um delluhugmyndir sem ganga ljósum logum í umræðunni og er eytt allt of miklu púðri í.  Ályktunin er: það hefur aldrei verið jafn mikilvægt og nú að beita gagnrýni og heilbrigðri skynsemi - og velja vandlega þær raddir sem tekið er mark á.

Athugasemdir

[Hans Haraldsson (IP-tala skráð) 7.12.2009 kl. 16:34]

Það er vonandi að efni þessarar færslu fréttist ekki um heimsbyggðina. Fólk myndi þá áttað sig á því að megnið af peningamagni í umferð í heiminum er ekki "alvöru" neitt heldur bara tölur í tölvukerfi banka.

[Axel Þór Kolbeinsson, 7.12.2009 kl. 16:57]

Sæll.  Ég minntist á þetta í færslu þegar Gros var settur í peningastefnunefnd.  Í fréttinni sem færsta mín var tengd við sagði:

...m.a. var hann helsti ráðgjafi ríkisstjórnar Svartfjallalands á sínum tíma við einhliða upptöku evru sem gjaldmiðils þjóðarinnar.

Mín fyrsta hugsun var hvort ráðgjöfin hafi falið í sér að finna fljótförnustu leiðina fyrir peningaflutningabílana.

[Friðrik Hansen Guðmundsson, 7.12.2009 kl. 17:02]

Þú skilur þetta ekki Vilhjálmur.

Ef skipt er um lögeyrir þá er það peningamagn sem er í umferð, krónum, skipt út fyrir aðra mynt. Peningamagn í umferð þarf ekki að aukast þó við færum að nota dollarar eða evrur í daglegum viðskiptum.

Innistæðum, veðum, verðbréfum o.s.frv. yrði breytt úr krónum í nýjan gjaldmiðil. Þessi verðmæti eru tölur á blaði, "pappírspeningar" eins og þú nefnir. Málið er að þetta verða áfram pappírspeningar eftir breytingu.

Það sem þú er að lýsa er að allir fari af stað og taki út innistæður sínar og byrji að selja eignir og taka þær út úr bönkunum til þess að fá í hendurnar þennan nýja gjaldeyrir.

Það sem þú er að lýsa er að hér verið gert áhlaup "run" á bankana og það vita allir, þeir fara þá lóðbeint í þrot, alveg sama hvað þeir heita og hver gjaldmiðilinn er.

Þú gefur þér að ef við skiptum um lögeyrir þá verði gert áhlaup á bankarna. Það er rangt að gefa sér það sem  forsendu í þessu máli og draga síðan ályktanir út frá því. Þar sem skipt hefur verið um lögeyrir hefur það hvergi orðið upphafið að því að almenningur flykkist í bankana og byrji að taka út sparifé sitt. Þvert á móti þá er almenningur miklu öruggari með sparifé sitt í bönkunum ef það er í evrum eða dollurum og því engin ástæða til að rífa það þá úr bönkunum.

En það er rétt hjá þér, það er mikilvægt að velja vandlega þær raddir sem mark er tekið á.

[Hólmfríður Bjarnadóttir, 7.12.2009 kl. 17:13]

Er ekki hagfræði menntuð eða neitt slíkt. Hef bara minn eigið nef og mitt eigið innsægi þegar ég vel rödd til að hlusta á. Hef frá upphafi talið að þin rödd Vilhjálmur væri ein af þeim sem óhætt er að hlusta á og ætla að halda því áfram.

Ég mundi ekki voga mér að segja að þú skildir ekki þetta og hitt á sviði fjár og gjaldeyrismála eins og gert er hér að ofan.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 7.12.2009 kl. 17:44]

Hans: Það myndi ekki koma neinum á óvart, því þetta er tilfellið: peningamagn í umferð er að langmestu leyti tölur í tölvukerfi banka.

Friðrik: Meinið er að nýi lögeyririnn er ekki evrur eða dollarar, heldur nýtt form íslenskra króna sem Seðlabankinn kallar "evrur" eða "dollara".  Munurinn er sá að það er engin innistæða í U.S. Federal Reserve eða ECB fyrir viðkomandi lögeyri, eins og er í tilfelli alvöru dollara og evru.  (Gjaldmiðlar eru reistir á innistæðum í viðkomandi seðlabanka (central bank money) í eigu ríkissjóða og einkabanka (private bank money) sem aftur láta þá í té einstaklingum og fyrirtækjum, reyndar með gírun.  Ef engin innistæða er að baki í seðlabanka - ECB, Fed, o.s.frv. - þá er bara um platpeninga að ræða sem enginn tekur mark á.)

Hólmfríður: Þakka dyggan stuðning.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 7.12.2009 kl. 17:47]

Axel Þór:  Takk fyrir innleggið, ég hafði ekki séð það þegar ég skrifaði mína færslu, en við erum sammála.

[Axel Þór Kolbeinsson, 7.12.2009 kl. 18:03]

Í þessu tilfelli...

[Heidar (IP-tala skráð) 7.12.2009 kl. 18:21]

Enginn skilningur er jafn slæmur og misskilningur.  Hins vegar er viljandi afbökun á sannleikanum enn verri.

Svartfellingar hefðu tekið upp Evru ef hún hefði verið til.  Hún var einungis til sem reiknieiningin ECU, en ekki sem seðlar og mynt á þessum tíma.  Þýski seðlabankinn hjálpaði Svartfellingum að taka upp Evru, því þeir létu þá hafa þýsk mörk sem síðan sjálfkrafa var skipt yfir í Evrur um leið og 1. dagur nýs árs kom og skipt var út myntum þeirra landa sem tóku upp Evru á fyrsta degi.  Þetta er því rangt hjá þér Vilhjálmur, og þú átt að vita það.

Það er aumt að þú skulir viljandi ákveða að afbaka sannleikann í umfjöllun þinni um bankakerfið.  Eru Evrur í Kaliforníu, sem er 5. stærsta hagkerfi heims, bara platevrur því þeir eiga engan Seðlabanka?  Heldur þú að peningur í sjálfu sér hafi einhver verðmæti?  Þeir eru ekkert annað en skuldaviðurkenningar um afhendu verðmæta.

Peningar eru skuldaviðurkenningar, gefnar út af ýmsum aðilum, en í dag fyrst og fremst seðlabönkum.  Þessar skuldaviðurkenningar ganga yfirleitt frjálst kaupum og sölum og eru handhafabréf.  Því annars væri verð þeirra ekki mikið (eins og sést á íslensku krónunni sem er nú erlendis að ganga kaupum og sölum fyrir hátt fyrir 300 krónur á móti 1 Evru).  Þeir sem eiga seðlana, eða innistæðurnar, er í lofa lagið hvernig þeir nota þær, í viðskiptum alþjóðlega eða heima fyrir.  Seðlabankar ráða því ekkert yfir framseljanlegum skuldaviðurkenningum sínum, heldur eigandi þeirra í hvert skipti.

Allar skuldaviðurkenningar eru ávísun á verðmæti í framtíðinni.  Alveg eins og ég borga 7 Evrur, eða 1250 krónur fyrir máltíð á mexíkóskum veitingastað á Laugavegi, þá gæti ég allt eins borgað í 4 bjórum, ef veitingamaðurinn taldi það góð borgun.

Sumir vilja mæla heiminn í tommum, aðrir í centrimetrum.  Það breytir ekki stærð hlutanna hvort er gert.  Á nákvæmlega sama hátt geta innistæður í bönkum verið mældar í hvaða einingu sem er, svo lengi sem báðir samningsaðilar eru því samþykkir.

Með því að taka upp einhliða aðra mynt er hægt að afnema verðtryggingu, lækka vexti um 70% eða meira í einni svipan, afnema fjármagnshöftin hraðar en ella, laða til landsins fjármagn, minnka óvissu í viðskiptum og eyða verðbólguáhættu.

Krónan lagaði ekki samkeppnishæfni Íslands þegar hún féll, heldur gerði hún fyrirtæki og almenning fátæk, eða gjaldþrota.  Hagkerfið hefur dregist saman um ca 7% á skömmum tíma, mælt í krónum.  Mælt í alþjóðlegum peningum, hefur hagkerfið dregist saman um 60%.  Á meðan eru skuldirnar óbreyttar, því enginn vildi taka lán í krónum á okurvöxtum, heldur aðeins í verðtryggðum krónum og erlendri mynt.

Þau lönd sem fórna hagkerfinu fyrir gjaldmiðilinn eru lönd eins og Argentína sem tók ekki upp einhliða USD þegar þeir áttu að gera það.  Þeir fóru af stað með breytingar eftir síðasta gengishrun árið 2001, eftir sviksamlegt myntráð sem minnir óneitanlega á Ísland.  Þá voru sett á alsherjarhöft, og skilaskylda á gjaldeyri.  Svo var farið að skattleggja útflutning, (skattur á stóriðju, sjávarútveg og ferðamennsku á Íslandi) og setja auknar álögur á almenning og fyrirtæki.  Allt til þess að halda í ónýtan gjaldmiðil. 

Haftakrónan leiðir okkur áratugi aftur í tímann og býr til ömurlegar aðstæður á Íslandi um áratugaskeið sem leiðir af sér fólksflótta.  Þú vilt gangast undir IceSave, og með því er útséð með að Ísland uppfyllir ekki Maastricht skilyrðin næstu 15 árin.  Hvernig á hagvöxtur í haftakerfi að myndast næstu 15 árin?  Heldur þú að hagvöxtur verði til í kerfi þegar vextir eru 12%, enginn aðgangur að fjármagni og verið er að festa höft í sessi útum allt?  Íslendingar sem það geta myndu strax yfirgefa slíkt kerfi og fóta sig alþjóðlega, þar sem fjármagn er í boði á viðráðanlegum vöxtum og frelsi til athafna.

Það er illa gert af þér að afbaka sannleikann eins og þú gerir hér. 

[Jón Frímann (IP-tala skráð) 7.12.2009 kl. 18:30]

Þessi leið er íslendingum ekki fær, hvernig sem á það er litið. Enda erum við með íslenskar krónur sem gjaldmiðil, og ekki fáum við þýsk mörk, eða einhvern annan gjaldmiðil til þess að skipta út fyrir krónunar. Þennan gjaldmiðil yrði einnig að kaupa í staðinn fyrir krónunar, og augljóst er að íslendingar eiga ekki fjármagn fyrir slíkar æfingar.

Eina raunhæfa leiðin er að  íslendingar gangi í ESB og taki upp evru eftir amk 2 - 5 ár eftir inngöngu í ESB.

[Friðrik Hansen Guðmundsson, 7.12.2009 kl. 19:01]

Nú er verið að taka 4,6 milljarða USD lán til að hægt verði að fleyta íslensku krónunni. Þessi upphæð er talin nægja til að það verði hægt.

Ef það er hægt að fleyta krónunni og koma hér utanríkisviðskiptum í gang á ný með eðlilegum hætti með krónunni þá er eins hægt að fleyta hvaða öðrum lögeyrir sem við vildum nota, evrum eða dollar.

Þessi vandamál sem þú nefnir með einhliða upptöku evru eru til staðar það er rétt hjá þér. Vandamálið er að við erum í raun þessa mánuðina að reyna að taka upp nýjan gjaldeyrir, nýja krónu. Þessi vandamál sem þú nefnir eru þau sömu hvort við værum að taka upp krónu eða evru. Við þurfum í öllum tilfellum að eiga nægan gjaldeyrisvarasjóð og vera með gjaldeyrishöft á meðan á "fæðingunni / fleytingunni" stendur.

Þar fyrir utan þá væri það auðveldara og fljótlegra værum við nú að "fleyta" evrum eða dollar þessa dagana í stað krónunnar. Trúverðugleikinn á gjaldmiðlinum væri svo miklu meiri.

Það rétt hjá þér að upptaka evru með inngönu í ESB og með aðstoð seðlabanka Evrópu er miklu auðveldari. Það væri draumastaða.

Í dag eru engar líkur á því að það geri orðið. Því miður. Í dag mun þjóðin fella aðild að ESB í þjóðaratkvæðagreiðslu.

Ef það gerist þá verður að vera hér plan B. Plan B hlýtur að vera að taka upp nýjan lögeyrir á Íslandi. Evru eða dollar.

Það er ekki hægt að fara í enn einn uppbyggingarfasann með þessa krónu okkar. Uppbyggingarfasa sem endist í að hámarki 4 til 7 ár þar til allt endar hér á ný með 25% til 50% gengisfellingu.

[Heidar (IP-tala skráð) 7.12.2009 kl. 19:14]

Til viðbótar vil ég nefna að eina landið sem stóð af sér gjaldeyrishrunið 1997 í Suð Austur Asíu var Hong Kong.

Hong Kong er með myntráð, sem þeir misnota ekki ólíkt Argentínu, og þar hafa þeir engin fjármagnshöft en ekki heldur eigin peningastefnu.  Þeir hafa tekið upp amerískan dollar í gegnum myntráðið, en síðan 1983 eru 7,5 Hong Kong dollari jafn 1 amerískum dollara.

Þeir styrktu gengið úr 10 HKD í 7,5 til að forða útsölu á eignum landsins, eftir að örvænting gerði vart við sig þegar Deng Xiaoping neitaði að framlengja leigusamningi við Breta um nýlenduna.  HKD fór þá úr 5 á móti USD í 10.  Þeir styrktu síðan gengið áður en þeir festu það.

Síðan þess er Seðlabanki Hong Kong með lítið á sinni könnu, nema að hafa eftirlit með bankakerfinu.  Þar í landi er Seðlabanki HK með um 25% af öllum innistæðum í varasjóði til að mæta hugsanlegu bankaáhlaupi.  Þetta er fjórfalt það sem gerist í t.d. USA, en þriðjungur af forðanum sem bankinn hafði áður þegar um fljótandi gjaldmiðil var að ræða með öllu því óraði sem af hlaust.

Íslenski Seðlabankinn er með um 440 milljarða forða og grunnmynt kerfisins er 83 ma skv. tölum sem birtar voru í dag.  Hann myndi því eiga eftir 360 ma, eða meira en 25% af öllum innistæðum í landinu sem myndi gera Ísland að "varðasta" bankakerfi í heimi.  Þessu til viðbótar hefur Seðlabanki Íslands öll AGS lánin á línunni, vel yfir 600 ma króna, og þá er kerfið varið meira en 75%, og Ísland hefði gulltryggt bankakerfi, það tryggasta í heimi.  Með slíkt kerfi yrði fjárstreymi til landisns, en EKKERT BANKAÁHLAUP.  Ef áhlaup ætti sér stað væri ekkert mál að mæta því.  AGS er samþykkt þessari leið.  Þá þyrfti ekki að verja þessum lánum í að reyna að fleyta haftakrónunni aftur.  Þá væri hægt að komast í sóknarstellingar frekar en að vera í varnarbaráttu í áratugi.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 7.12.2009 kl. 19:31]

Heiðar: Ég er ekki að afbaka neinn sannleika, bara að segja hann eins og hann er.  Eins og fram kemur í frétt BBC fengu Svartfellingar farma af evrum senda frá Þýskalandi, sem þeir keyptu (fengu skipt) fyrir þýsku mörkin sem þeir áttu áður.  Hvort ECU var tímabundin millieining í þessum viðskiptum skiptir ekki máli efnislega.  Þeir áttu gjaldmiðil sem var skiptanlegur í evru í boði ECB og nýttu sér það.  Þess vegna er þeirra staða allt önnur en okkar, sem erum með óskiptanlegan gjaldmiðil - íslensku krónuna.

Evrur "í Kaliforníu" eru ekki "í Kaliforníu" nema þá sem seðlar og mynt.  Ef þú ert Kaliforníubúi og átt evrur á bankareikningi, þá eru þær skuld viðkomandi banka við þig, en evrurnar fær bankinn upphaflega (beint eða óbeint) frá einhverjum aðildarbanka ESCB kerfisins.  Í Kaliforníutilvikinu gæti keðjan t.d. verið Bank of California - JP Morgan - Deutsche Bank - þýski seðlabankinn - ECB.  Allar evrur eru á endanum hýstar í ECB - (sem summur af debet og kredit nostro-reikninga aðildarbankanna) - alveg eins og allar krónur eru á endanum hýstar í Seðlabanka Íslands, hvort sem með þær er sýslað "í Kaliforníu", Cambridge eða á Kópaskeri.

Íslenskar krónur sem Seðlabanki Íslands deilir í með 180 og kýs að kalla "evrur", eru ekki í þessari keðju - þær eru ekki hýstar (beint eða óbeint) á nostro-reikningi í aðildarbanka ECB.  Þær eru því ekki gjaldgengar í SWIFT eða öðrum greiðslukerfum og eru ekkert annað en krónur undir nýju nafni.

Ég er sammála Heiðari um brýna nauðsyn þess að Ísland taki upp aðra mynt, og alla kosti þess, en tel að það verði að gerast á réttan og viðeigandi hátt: með alvöru upptöku evru og útskiptingu krónu í boði ECB.  Annað er bara óraunhæf spilaborg sem getur ekki gengið í praxís.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 7.12.2009 kl. 19:41]

Heiðar: Forðinn er tekinn að láni og nýtist því ekki til lengdar til að verja "íslensku evrurnar".  Ef við tökum upp alvöru evru í boði ECB getum við skilað gjaldeyrisforðanum og greitt upp lánin.  Það er enginn smá ávinningur "right there".

Annað er síðan að það er ekki nóg að telja peningamagn í umferð, heldur verður að mínu mati að horfa einnig til annars kviks fjármagns á borð við ríkisskuldabréf og bréf Íbúðalánasjóðs.  Þrýstingurinn til útgöngu er því upp á margfaldan gjaldeyrisforða og meðan markaðurinn veit að sú er staðan, myndast fangaþversögn (prisoner's dilemma).  Allir vita að það væri heildinni fyrir bestu að sitja á strák sínum, en á sama tíma græða þeir mest sem hlaupa fyrst út.  Ástandið er óstöðugt og sagan sýnir að menn munu ryðjast út í alvöru evrur - ég myndi tvímælalaust gera það sjálfur (bara upside, ekkert downside) og ráðleggja öllum sem ég þekki það sama.

[Heidar (IP-tala skráð) 7.12.2009 kl. 20:08]

Í fyrsta lagi stóð alltaf til að taka upp Evru hjá Svartfellingum og það gerðu þeir einhliða, um það er ekki deilt.  Síðan hafa aðrar þjóðir einnig gert þetta einhliða, t.d. El Salvador á nokkrum vikum, Ecuador yfir helgi og svo mætti áfram telja.  Lengst er síðan Panama gerði þetta 1905.

Evrurnar sem eru í eign í íslensku bankanna eða Seðlabankans eru nákvæmlega eins og Evrurnar sem einhver á í USA, eða annars staðar.  Ísland er því ekki með neinar platevrur.  Nettó gjaldeyrisforði Seðlabankans er eign hans, en ekki lán.  Hann dugar mörgum sinnum fyrir skiptunum.  Þá þarf ekki að draga á AGS lánin en með því að hafa þau á hliðarlínunni, ódregin, er búið að búa til tryggasta bankakerfi í heimi.

Það þarf einungis að skipta um grunnmynt í kerfinu.  Grunnmynt í íslenska kerfinu er 80 milljarðar.  Það hefur Seðlabankinn 5 falt í forða sínum í dag.  Það sem eftir stendur, má nota í að verja kerfið og þá þarf ekki að taka frekari lán.  Heildarkerfið er þar með Evruvætt.  Það talar enginn um ítalskar eða írskar evrur í dag, og ekki myndi nokkur maður tala um íslenskar evrur sem eitthvað veit um bankaviðskipti.

Menn gleyma því að yfir 90% innistæðueigenda á Íslandi skulda mun meira í bankakerfinu en þeir eiga.  Síðan horfa menn fram hjá því að nær öll bankaviðskipti eru heimabyggð.  Þannig eru Finnar ennþá með sína bankamenn þó að Evra hafi verið tekin þar upp fyrir 8 árum.  Þeir eiga viðskiptin heimafyrir enda ekki vinnandi vegur fyrir bankamann í Berlín að fylgjast með og þjónusta almennilega einhvern í mörg þúsund kílómetra fjarlægð á öðru menningasvæði.  Það verður því ekki þannig að við einhliða upptöku hlaupi allir í þýska banka, eða finnska.

Bankaáhlaup gerist aldrei nema með brotabrot af heildarfjárhæðinni, og með því að hafa 25, eða 75% eins og er vel gerlegt, á hliðarlínunni, er tryggt að enginn heilvita maður hefur áhyggjur af kerfinu.

Menn tala fjálglega um lánveitanda til þrautarvara, en hann er alltaf ríkið, ekki seðlabankinn, eins og Fortis dæmið í Evrópu sannar og TARP í USA.

Þú horfir fram hjá því að tíminn er peningar.  Í ástandi á Íslandi með 12% vexti er tíminn gríðarlegir peningar.  Hvort að skuldir almennings séu á 3% vöxtum eða 12% skipir miklu meira máli en hvort að 80 milljarðar fáist afhentir frá Seðlabanka Evrópu eftir 15 ár með inngöngu í EMU.

[Hólmfríður Bjarnadóttir, 7.12.2009 kl. 21:15]

Vil aðeins benda Friðrik á að við eigum eftir að sjá samninginn við ESB og að hann verði kynntur fyrir þjóðinni. Ég hef sterka tilfinningu fyrir því að við munum samþykkja inngöngu þegar á hólminn verður komið. Við erum skynsamari en svo að hafna framtíð.

[Friðrik Hansen Guðmundsson, 7.12.2009 kl. 21:43]

Ég sé Vilhjálmur að hér tekur þátt í þessum umræðum maður með mikla þekkingu og víðtækan skilning á þessum málum.

Útskýringar og rök Heiðars í þessum athugasemdum hans hér fyrir ofan, þær skil ég og þær kaupi ég.

Eitt erum við þó allir sammála um, það má ekki gerast að við höldum áfram um ókomin ár að nota krónuna hérna. Það verður okkur allt of dýrt.

Ég benti á að þjóðin mun að öllum líkindum hafna aðild að ESB og því verður það ekki valkostur að taka upp evru með aðild að ESB.

Heiðar bendir á að ef við samþykkjum Icesave þá vegna Maastricht skilyrðanna muni líða a.m.k 15 ár þar til við fáum að taka upp evru, að því gefnu að þjóðin samþykki að fara í ESB.

Plan A er að taka upp evru með aðild að ESB og vona að við getum tekið upp evru á 5 til 7 árum.

Plan B Vilhjálmur, hvað sérð þú sem plan B á meðan allt þetta Evrópuferli er í gangi, samningar, kosningin og síðan að uppfylla Maastricht, ferli sem mun taka okkur að lámarki 5 til 7 ár en líklega 10 til 15 ár?

Hvað sérð þú sem plan B, hafni þjóðin aðild að ESB?

Reiknaðu út hvað það kostar fjölskyldurnar í landinu að vera hér með öll lán á 12% vöxtum í stað 3% næstu 15 árin eins og Heiðar bendir á. Þegar þú hefur reiknað út þennan vaxtakostnað sem mun falla á almenning og fyrirtækin i landinu vegna þess að við veljum að vera með krónu í stað evru eða dollars, þá hættir þú að kalla þessa lausn "delluhugmynd".

Ef þú er með aðra leið sem við getum farið sem plan B, á endilega bentu á hana.

[Jón Logi (IP-tala skráð) 7.12.2009 kl. 22:02]

Thjhjaaa, ég er steinhissa. Í fyrsta lagi eru bara "11 EKKI ESB" ríki með evruna. Síðast er ég gáði, þá voru þar af 6 í óþökk ESB. Þar voru Svartfjallaland og Kosovo, - þau stærstu. Það vekur athygli að meðal "útlaga-evru ríkja" eru spænir einhverjir úr gamla Breska heimsveldinu. Tóku bara upp evruna sisvona.

Magnað er þó hvað gleymdist  umræðan um að skipta yfir í $. Það hefði verið hægt fyrir löngu, og væri sjálfsagt hægt enn. Bandaríkjamenn hafa frekar en hitt aðstoðað þjóðir við að skipta, enda eykur það vægi gjaldmiðilsins. Þetta hefur margsinnis komið fram í fjölmiðlum,þó lítið nýverið.

 Það væri nú reyndar gaman að hafa það frá reiknimeisturum bloggsins hverju það hefði munað ef skipt hefði verið í dollar þá er mest gekk á...

Varðandi "inngönguna í ESB", þá myndi ég kalla það "innskriðið", því að  ef við kyngjum Icecafe, þá er sjálfgefin innganga ESB bara af hinu "góða". Við yrðum jú eitthvert aumasta og armasta ríkja ESB, og kæmust þá á velferðarspenann...væntanlega...kannski.

[Friðrik Hansen Guðmundsson, 7.12.2009 kl. 22:02]

Sæl Hólmfríður 

Ég hef líka þá trú að samningurinn við ESB verið okkur hagfeldur. ESB mun koma vel til móts við okkur í öllum okkar kröfum því þeir vita að ef við göngu í ESB þá fellur Noregur innan 10 ára.

Norðmenn vita þetta líka. Þess vegna er verið að setja hér í gang miklar maskínur sem munu takast á um mikla hagsmuni í komandi kosningum um ESB.

Hvernig sú barátta endar getur engin sagt til um. Þess vegna má ekki bara stóla á plan A, þ.e. inngöngu í ESB, í okkar brýnasta hagsmunamáli sem eru gengismálin.

Þess vegna verðum við að huga að okkar eigin hagsmunum og við sem skiljum og skynjum að það er ekki valkostur að vera með krónuna hér um ókomin ár, við verðum að vera með plan B.

Að taka einhliða upp evru eða dollar getur vel virkað sem plan B. Það er leið sem víða hefur verið farin.

Auðvita er þetta ekki einföld leið, að taka upp evrur eða dollar en er það ekki enn erfiðara og flóknara og dýrara að reyna að notast áfram við krónuna?

[Jón Logi (IP-tala skráð) 7.12.2009 kl. 22:08]

Vefslóð þessi.....

http://www.mbl.is/mm/folk/frettir/2009/12/05/danskar_vaendiskonur_bjoda_okeypis_thjonustu/?ref=fpverold

Minnir mig reyndar á hina íslensku samningsaftöðu í Icesafe & ESB dæminu.

Kannski dónalegt af mér...en mér er heitt í hamsi.

[Ómar Bjarki Kristjánsson, 7.12.2009 kl. 23:42]

Einhliða upptaka evru væri etv. tæknilega framkvæmanleg - en eins og maðurinn sagði þá væri sú aðgerð "pólitískt óhugsandi og efahagslegt glapræði"

Þetta með Montenegro - eigi sambærilegt á nokkurn einasta hátt, eins og skýrt er út í pistli.

[Jóhannes (IP-tala skráð) 7.12.2009 kl. 23:58]

Mér hafa fundist hugmyndir Heiðars Más og Ársæls Valfells mjög áhugaverða og etv ekki fengið þá umfjöllun sem æskilegt væri. Reyndar hef ég skilið þetta þannig að upphafskostnaðurinn yrði sá að seðlar og mynt (er það ekki ca 25 milljarðar í dag?) myndi tapast þar sem íslenskir seðlar og myntir yrðu umsvifalaust verðlaus erlendis við innleiðingu annarrar myntar. Vera má að það sé rangt.

Einnig finnst mér rök Vilhjálms um bankaáhlaup eða tilfærslur til lengri tíma fremur líkleg þar sem óneitanlega virkaði traustara að eiga Evrur á reikningi hjá Deutsche Bank með bakstuðningi Seðlabanka Evrópu en reikningseininguna Evru í íslenskri innlánastofnun með bakstuðningi Seðlabanka Íslands.

En það ætti ekki að koma að sök ef íslenska bankakerfið héldi jafnvægi milli eigna og skulda og héldi viðunandi lausafjárstöðu við slíkar aðstæður. 

Íslenska krónan er og hefur verið eitt stærsta kerfisvandamál íslenskra efnahagsmála um langt árabil með tilheyrandi kostnaði. Það er því ýmsu fórnandi.

[Þórhallur Kristjánsson (IP-tala skráð) 8.12.2009 kl. 00:50]

Eruð þið ekki að gleima vandamálinu afhverju við erum með gjaldeyrishöft. Það er vegna þess að útlendingar eiga um 600 milljarða króna á reikningum hér.

Ef við ætlum að taka einhliða upp annan gjaldmiðil þá eru líkur á að þessir 600 milljarðar flæði hratt út ásamt öðrum útgreiðslum og gjaldeyrissjóðurinn mundi klárast.

Viðskiptahallinn á þessu ári er kominn í 80 milljarða þannig að gjaldeyririnn er að streyma út en ekki inn.

Ég væri samt til í að skoða þetta betur og sjá hvort það gæti verið raunhæft að framkvæma þetta eins og Heiðar er að tala um. Ég er samt talsvert efins um að þetta gæti gengið vegna krónuinnistæðu útlendinga.

Ég mæli svo með því að skipta um peningastefnu hjá Seðlabankanum. Leggja niður verðbólgumarkmiðið og regla ríkisfjármálin um viðskiptajöfnuðinn.

Við verðum að hafa viðskiptajöfnuðinn jákvæðan til þess að geta greitt niður skuldir.  Seðlabankinn og ríkistjórn undanfarinna ára voru alltaf að horfa á ranga mæla. Þeir góndu bara á verðbólguna og vextina en áttuðu sig að því virðist ekki á að vandamálið væri viðskiptahallinn og innstreymi erlends gjaldeyris vegna vaxtamunar.

Ég tel að  hægt væri að nota krónuna áfram með mjög agaðri peningastjórn þar sem fylgst er með réttu mælunum.  Kanski er það óskhyggja að hægt sé að vera með agaða fjármálastjórn á íslandi.

[Hörður Þórðarson, 8.12.2009 kl. 08:45]

Sæll vertu Vilhjálmur. Oft hefur verið sagt að einhver sé sannleikanum sárreiðastur. Ég held að öll þessi umræða um einhliða upptöku annars gjaldmiðils beri keim af því. Mönnum líst ekkert á sannleikann og vilja þess vegna streitast á móti og neita að viðurkenna hann. Þú skrifaðir:

"En þær "evrur" væru ekki alvöru evrur útgefnar af ECB og með samsvörun í innistæðu íslenska Seðlabankans í ECB (á nostro-reikningi), heldur bara tölur á blaði sem Íslendingar streittust við að kalla "evrur".  Enginn annar myndi nota það nafn yfir fyrirbærið né taka það gilt sem eitthvað annað en íslenskar krónur með viðhengdu almennu broti."

Þetta er augljós sannleikur og synd að sumir, jafnvel langskólagengnir vilji ekki, eða geti ekki viðurkennt og horfst í augu við hann. 

Mér þætti gaman að vera vitni að því þegar íslendingur vildi kaupa eitthvað erlendis frá og héldi því til streitu að 180 krónur væru ein evra.  Honum yrði þá vinsamlega sagt að koma aftur þegar hann væri búinn að fá alvöru evru. Ef íslendingurinn segði þá að 180 krónur væru ein evra samkvæmt ákvörðun stjórnvalda á Íslandi myndu menn bara fara að hlægja og spyrja hann hvort hann væri ekki með öllum mjalla... Ef íslendingurinn getur ekki fengið eina evru fyrir 180 krónurnar, hvernig geta þá þeir sem hann á í viðskiptum við búist við því að fá eina evru þegar þeir eru búnir að fá þessar krónur í hendur? 

Hérna er furðuleg óskhyggja á ferðinni, kannski þó á vissan hátt skiljanleg í ljósi sögunnar og í ljósi þess ömurlega efnhagsástands sem nú ríkir.

[Friðrik Hansen Guðmundsson, 8.12.2009 kl. 09:08]

Sæll Hörður

Lestu athugasemdirnar sem Heiðar skrifar hér fyrir ofan og lestu þær hægt og rólega. þar finnur þú þín svör við þínum athugasemdum.

[Hörður Þórðarson, 8.12.2009 kl. 10:02]

Veltu eftirfarandi hægt og rólega fyrir þér. Ef hægt er að ákveða að 180 krónur skuli vera ein evra, hvers vegna er ekki alveg eins hægt að ákveða að ein evra skuli vera 100 krónu? Svarið liggur í augum uppi. Það er ekki hægt að ákveða verðgildi einhvers einhliða. Ef þú ákveður að bíll sem þú ert að reyna að selja skuli vera óeðlilega dýr er sú ákvörðun markleysa vegna þess að engin viðskipti munu fara fram. 

Grundvöllur allra viðskipta eru skipti á einhverju. Ef þú ert sáttur við það sem þú færð, og sá sem þú átt í viðskiptum við er líka sáttur fara viðskiptin fram. Annars ekki. Ef íslendingur vill kaupa skip, flugvél, bíl eða eitthvað annað geta þau kaup ekki farið fram nema að sá sem selur sé sáttur við það sem hann fær. 

Ég las það sem Heiðar skrifaði hægt og rólega og þar ríkir furðulega óskhyggjan í öllu sínu veldi.  Hann býr til skýjaborg og kallar hana "tryggasta bankakerfi í heimi."

Vilhjálmur sagði þetta ágætlega:

"Seðlabankinn gæti, í tímabundnu brjálæðiskasti, kosið að bjóða landsmönnum að skipta íslenskum "evrum" í alvöru evrur - meðan gjaldeyrisforði hans entist.  En um leið og forðinn væri uppurinn (sem myndi gerast á fyrsta sólarhringnum, þar sem allir vissu að ekki væru til alvöru evrur fyrir öllum íslensku "evrunum") þá væri "game over". Forðinn búinn og þeir sem ekki náðu að skipta íslensku "evrunum" sætu eftir með sárt ennið og verðlausan pappír - og ekki fullir þakklætis gagnvart þeim stjórnmálamönnum sem bæru ábyrgðina á dellunni."

Staðreyndin er sú að fólk myndi keppast við að skipta krónunum í alvöru gjaldmiðil og þeir sem sætu eftir með einhverjar krónur gætu notað þær fyrir skeinipappír. Heiðar og hanns líkir gætu altént huggað sig við það... 

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 8.12.2009 kl. 11:18]

Hörður: Þakka innleggin, þú segir það sem ég vildi sagt hafa.  Punkturinn með pistlinum hjá mér var að benda á að Svartfjallaland er ekki fordæmi fyrir okkur, eins og haldið hefur verið fram í umræðu.  Það sem Heiðar er að tala um er tilraun sem mér vitanlega hefur hvergi verið reynd og er í rauninni eitt stórt plat að því leyti að ekki er um að ræða einhliða upptöku alvöru evru heldur einhvers sem menn kjósa að kalla evru.  Síðan er vonin sú að fólk "kaupi" platið í nægilega miklum mæli til að það fljóti í einhvern tíma a.m.k.

Og fólk gæti vissulega keypt platið í einhvern tíma ef almenna brotið er sett á litla tölu (1/250 til dæmis) og viðskiptajöfnuðurinn er jákvæður þannig að ekki þurfi að ganga hratt á forðann.  En í reynd væri þá bara verið að fleyta krónunni undir platnafni - þetta eru ekki evrur, hvað sem tautar og raular.  Þær myndu ekki bera evruvexti og á þeim væri allt annar áhættuprófíll en raunverulegum evrum sem eru bakkaðar upp af ECB.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 8.12.2009 kl. 11:23]

Friðrik: eins og sést af svari mínu til Harðar þá er leið Heiðars & Ársæls því miður ófær og myndi að sjálfsögðu ekki lækka vexti í landinu enda enginn munur á einhliða "evrunum" og krónum.  Að baki þeim stæðu bara Seðlabanki Íslands og íslenski ríkissjóðurinn og engin ástæða fyrir nokkurn heilvita mann að lána þær út á lægra verði en krónur.

Ég er fylgjandi Plani A sem byggist á því að við flýtum aðildarferli að ESB eins og kostur er og leitumst við að fá hraðupptöku evru á grundvelli undanþágu enda með ónýtan gjaldmiðil eins og allir sjá. Ég sé ekkert plan B en þætti vænt um að ESB-andstæðingar bentu á það.

[Heidar (IP-tala skráð) 8.12.2009 kl. 16:26]

Aftur Vilhjálmur ferðu með rangt mál.  Þegar ég er nýbúinn að telja upp mörg ríki þar sem einhliða upptaka hefur heppnast stórvel segir þú að þetta sé tilraun sem hvergi hafi verið reynd?!?  Það er ekki hægt að ræða með rökum við menn sem eru blindir á allt annað en pólítískt ætlunarverk sitt; að koma Íslandi í ESB.

Ég hef ekkert á móti ESB, en menn eiga að fara þangað á tveimur fótum og leita að samningi, ef vilji er fyrir hendi, en ekki fjórum.

Ef aðalástæðan er að fá fyrirgreiðslu hjá ESB er betra heima setið en af stað farið.

Vilhjálmur kýs að kalla allar evrur sem ekki eru í evrulöndum sem platevrur.  Þegar menn skilja ekki einföldustu uppbyggingu bankakerfa er hægt að kalla alla peninga plat, nema þá sem hönd á festir, seðla og mynt.  Þessi málflutningur minnir mig á lækni sem sagði mér að hann vildi ekki kaupa sér skoskan fjárhund því hann væri svo lélegur í ensku!

Allir hlutir hafa verð.  Verði í evrum, krónum, skeinipappír (fyrst þið endilega viljið) og ýmsu öðru.  Það er ekkert vandamál að setja evruverð á krónueignir.  Ekki frekar en að kenna skoskum fjárhundi að hlýða íslenskum skipunum, frekar en enskum.

Síðan eru rökin sem þú tekur undir hjá Herði ótrúlega sérkennileg.  Því í ykkar A leið, þarf líka að ákveða verð á skiptunum.  Á Íslandi er slíkt ekki flókið.  Skiptigengið fer eftir útflutningi.  Á íslandi eru 15 lögaðilar ábyrgir fyrir yfir 80% af gjaldeyristekjunum.  Með því að hringja 15 símtöl er búið að komast að því hvaða gengi hentar útflutningi.  Flóknara er það ekki.  Ef útflutningssímtölin 15 leiða í ljós að flestir séu í góðum rekstri í 150 krónum á móti Evru, má festa gengið þar, án vandkvæða.  Síðan getur Vilhjálmur tekið evrurnar sínar út og fært þar í banka erlendis, það er engin fyrirstaða fyrir upptökunni.

Þið getið óskað ykkur þess að leið B sé ekki til.  En það er hún.  Þegar 32 pólitískir hagfræðingar skrifuðu vandræðalega grein í Morgunblaðið í upphafi ársins, skrifaði virtasti peningamálahagfræðingur Evrópu, Charles Wyplosz, og svaraði henni lið fyrir lið. 

Til Íslands hafa komið þeir sem hafa framkvæmt einhliða upptöku upp á síðkastið, Manuel Hinds (yfirmaðurinn hjá AGS sem einn sá fyrir hrun Sovétríkjanna þar á bæ) og framkvæmdi skiptin í El Salvador.  Alonzo Perez sem framkvæmdi skiptin hjá Ecuador, og starfar nú hjá LSE, og Daniel Gross, sem var einn af arkitektum evrópska myntsamstarfsins og framkvæmdi skiptin fyrir Svartfellinga.  Allir þessir menn hafa talað á opnum ráðstefnum sem Vilhjálmur hefur kosið að hundsa.  Þar hefði hann getað rökrætt við sérfræðinga, en ákveður frekar að blása í lúðra á netinu.  Það er ekki efnilegt.

[ragnar (IP-tala skráð) 8.12.2009 kl. 16:29]

Semsagt, Vilhjálmur telur að við getum farið í þessa endurreisn Íslands, sem Ríkisstjórnin er að reyna að fara í með öllum röngu aðgerðum sem hægt er að hugsa sér, með íslenska krónu. Það er ekki hægt, þar sem sá gjaldmiðill er búinn að vera og nýtur ekki trausts. Þessvegna verður Ríkisstjórnin/Seðlabankinn að skipa "Gjaldmiðlaráð" skipað okkur færasta fólki (ekki bara akademikerum) og erlendum sérðfræðingum sem skoðar það alvarlega að taka upp Dollar, Evru eða NOK á næstu 6mánuðum svo að við getum hafið ENDURREISN íslands. En því miður með evropusinnaða Ríkisstjórn og Seðlabanka þá munu þeir frekar svelta Þjóð sína inní ESB frekar en láta reyna á einhliða upptöku annars gjaldmiðils því þá væri ESB "gulrótin" fokin útí veður og vind.

[Héðinn Björnsson, 8.12.2009 kl. 17:20]

Það er vel hægt að skipta út íslenskum krónum yfir í evrur en það myndi væntanlega vera á gengi 1 á móti 1000.

[Andri Haraldsson (IP-tala skráð) 8.12.2009 kl. 18:00]

Stundum þá finnst mér gott að ég er ekki nema rétt undir meðallagi greindur.  Því ég get ekki orðið neinum reiður fyrir að ég skil þetta ekki. 

Heimurinn hefur áður reynt fastengingu gjaldmiðla og stundum hefur það virkað þegar ein þjóð festir gengi sitt við annan gjaldmiðil, og stundum ekki (sbr. http://en.wikipedia.org/wiki/Fixed_exchange_rate og http://en.wikipedia.org/wiki/Category:Fixed_exchange_rate). 

Það sem Heiðar og Ársæll hafa verið að tala um er að ganga skrefinu lengra en að bara festa gengið við einhvern gjaldmiðil -- þeir vilja í raun byggja nýjan gjaldeyrisforða í erlendri mynt, og lifa svo og hrærast í þeirri mynt.  Það þýðir um leið að íslenski seðlabankinn sem úrræði hættir að vera til (hvort sem það er gott eða slæmt).  Það þýðir líka að fjárfestingar á Íslandi verða verðlagðar með öðrum hætti (þeas. íslenskir bankar munu eiga erfiðara með að leika vaxtamunarleik tengdan áhættumati og gengismetnu greiðsluflæði fjárfestingarinnar).  Á endanum myndum við ætla að fjármagnsflæði til/frá Íslandi myndi stjórnast af ytri þáttum með meiri hætti en nú er.

Vandamálið sem Vilhjálmur bendir á er raunverulegt og engin leið að horfa framhjá því.  Við skiptingu á krónum í evrur, ef mat seðlabankans er krónum í óhag þá væri það ósanngjarnt og myndi í raun stela peningum af almenningi.  Ef það væri evrum í hag myndi gjaldeyrisforðinn hugsanlega tæmast.  Við þetta bætist svo að það er, held ég við getum fallist á, nokkur óvissa um framvindu mála á Íslandi.  Það er því kannski hætt við því að þessi einhliða upptaka gæti haft niðurþrýsting á eignaverð i landinu þar sem margir myndu heldur vilja breyta eignum í eyri (evrur) og það gæti valdið glundroða þar sem gjaldeyrissjóðurinn stæði ekki undir þessu.

En ég, einfeldningurinn, skil ekki ennþá hvort að hugmyndin sé raunhæf.  Þeas, úr því að Ísland hefur ekki útgáfurétt á evrum og ekki stuðning ECB, hvað þyrfti gjaldeyrisvaraforðinn að vera stór, sem hlutfall af heildar peningarmagninu til að verjast gagnrýni Vilhjálms?

[Heidar (IP-tala skráð) 8.12.2009 kl. 19:39]

Hong Kong er talið hafa tryggasta bankakerfi í heimi, þrátt fyrir að hafa ekkert seðlaprentunarvald.  Þar er forðinn undir 25% af heildarinnistæðum.  Sem sagt forði Seðlabankans í USD er 25% af heildarinnistæðum í bönkum í Hong Kong.  Á Íslandi yrði forðinn, strax meiri, því gjaldeyrisforðinn myndi ná fast að þriðjungi innistæðna.

AGS er ekki svatsýnni en svo á einhliða upptöku að sjóðurinn mælti sérstaklega með henni í skýrslu í vor fyrir ríki í austur Evrópu.

AGS hefur sagt á fundum á Íslandi að þeir myndu ekki setja sig upp á móti slíku.  Lánin þeirra væru því enn til staðar, en ódregin.

Gjaldeyrisforði, og varaforði banka, er þannig stærð að svo lengi sem menn telja hana duga, er hún óþörf.  Á sama hátt ef menn telja forðan of lítinn, er sama hvernig hann er nýttur, þá verður alltaf áhlaup.

Eins og sagt var hér að ofan er að hægt að búa til 75% tryggingu á innistæður, í kerfi þar sem innan við 10% af innistæðueigendum eru nettó lánardrottnar bankakerfisins.  Enginn bankamaður myndi nokkurn tíman líta á slíkt kerfi sem ótryggt.  Enginn viðskiptavinur hefði ástæðu til að óttast um innistæðu sína og kerfið myndi í raun draga til sín nýjar innistæður.

Fortis bankinn í BeNeLux löndunum fór á hliðina í fyrra.  ECB lyfti ekki litla putta til að bjarga einum af 5 stærstu bönkum ESB.  Það dæmdist á ríkisstjórnir viðkomandi landa, Belgíu, Hollands og Lúxemborgar, sem ekkert seðlaprentunarvöld höfðu.

Valdamesti Seðlabanki heimssögunar, hin ameríski, gat ekki varið kerfið falli fyrir ári síðan nema með hjálp ríkisins.  Það var TARP sem bjargaði kerfinu ekki seðlaprentun Federal Reserve.

[Andri Haraldsson (IP-tala skráð) 8.12.2009 kl. 20:31]

Heiðar:  Ég held að þetta séu ágætis svör, en í þeim er líka ástæðan fyrir því að efasemdafólk er held ég ekki tilbúið að ganga skrefið að fullu (og ég er opinn fyrir öllum hugmyndum sem þrýsta Íslandi inn í raunveruleikann, og Matardorkrónan er svo sannarlega hættuleg skynsemi þjóðar).

Fyrst.  Það hjálpar ekki við ákvörðunina, eða umræðuna, að bankakerfi Hong Kong er stöðugt og traust.  Við erum að tala um alþjóðlega fjármálamiðstöð þar sem megin þorri allra bankaviðskipta er höndlun á viðskiptum milli landa í kringum Hong Kong.  Ísland er ekki í þeim klassa.  Eins og þú sagðir, þá er Ísland bara reksturinn í kringum um 15 lögaðila, eða svo. 

En ég held ég skilji það sem þú segir sem svo: ef þú skiptir nógu hratt um gjaldmiðil og ert ekki í einhverju langtíma aðlögunarferli með skiptingu á krónum í evrur, þá leysist vandamálið vegna þess að það myndast ekkert tækifæri til að shorta sig í krónum -- þær eru bara ekkert til.  Og vegna þess að svo mikill hluti peningamagnins er illiquid þá gerist bara ekkert panik.  Fólk fer bara að nota evrur.  Ekki viss um að þetta sé rétt, en látum það standa.

Segjum að ég sé búinn að kaupa það sem þú segir upp að þeim punkti.  Hvað með bankastarfsemi?  Hvað með lán sem eru í krónum?  Hvað með þau peningamarkaðstæki sem Ísland hefur notað í gegnum gengisfellingar til að draga úr neyslu?  Það sem ég sé ekki að fullu útskýrt (og kannski er þetta bara vegna þess að ég bý í útlöndum og hef ekkert spáð í þetta) er hvernig mun þetta hjálpa/harma fyrirtækjum og fólki í landinu.  Þangað til að hver og einn skilur að þetta er nokkurn veginn neutral, eða í plús kladdann fyrir hann/hana persónulega -- þá held ég að svona hugmynd hljómi svolítið stórkostleg.  Stöðugleiki er auðvitað svarið, en það er heildargæði.  Hvað með Jón og Gunnu persónulega -- af hverju eiga þau að treysta því að verðmætin sem þau eiga núna í evrum séu rétt -- og að tekjurnar þeirra í evrum séu sanngjarnar?  Hvaða grundvöll hafa þau til að meta skiptaverðið?

Varðandi BNA.  Þekki aðeins til þar.  Það er auðvitað bara skilgreiningartriði, en TARP er seðlaprentun.  Þegar ríkið gefur út skuldabréf og seðlabankinn dregur ekki úr peningamagni með öðrum hætti er það peningaútgáfa.  Þar fyrir utan þá hefur seðlabankinn bætt mjög í peningamagnið með því að taka alls kyns nýstárlega fjármálagerninga gilda sem veð fyrir banka sem vildu aðgang að overnight financing.  Það eru því ekki rök að segja að seðlabankar gegni ekki mikilvægu hlutverki, án inngripa Federal Reserve/US Gov væri heimskreppan að vaxa en ekki minnka.  Það væru hins vegar rök að segja að íslenski seðlabankinn valdi ekki sínu hlutverki.  En þau þyrftu þá meiri röksæmdarfærslu en þú hefur gefið.

 Allt að einu þá finnst mér þetta athyglisvert -- en það er þetta spider-sense einhvers staðar sem segir mér að þetta sé flóknara.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 9.12.2009 kl. 11:22]

Heiðar: Þegar ég segi að þetta hafi hvergi verið reynt, þá á ég við einhliða upptöku með þeim hætti sem þú lýsir - ekki t.d. það sem var gert í Svartfjallalandi, sem var allt annað.  Í þeim dæmum sem þú nefnir þá voru stórir hlutar hagkerfanna þegar komnir í aðra mynt í reynd (de facto dollarization) og miklu minni stabbi af lókal-mynt sem þurfti að verja með varasjóðum.  Í íslenska dæminu þá er upphæð kviks fjármagns miklu stærri hlutfallslega miðað við gjaldeyrisvarasjóðinn, sérstaklega ef við erum að tala um nettósjóðinn.

Gjaldeyrisforði Seðlabankans er núna (nóv 09) 403 milljarðar króna, en þar af er tæpur helmingur að láni frá AGS.  Peningamagn í umferð (Broad Money, M3) er 1.735 milljarðar króna, og þar af er grunnfé (Base Money, M0) 160 milljarðar.  Að auki eru hundruðir milljarða í kviku fé í ríkisbréfum og verðtryggðum skuldabréfum ÍLS.

Lánveitandi til þrautavara yrði ríkissjóður, segir Heiðar.  En er hugmyndin að ríkissjóður yrði einnig lánveitandi til skamms tíma (liquidity provider, REPO mótaðili)?  Hvaðan ættu þær "evrur" að koma sem bankakerfið þyrfti til skamms tíma?  Ætti ríkissjóður með einhverjum hætti að "prenta" gervi-"evrur" og láta bönkunum í té?  Ætti það ekki að vera hægt með röksemdafærslu Heiðars - eða er "gengi" "evrunnar" og "vextir" hennar alveg óháð því innlenda "peningamagni" (íslensku "evrunum") sem stendur á móti gjaldeyrisforðanum?

AGS mælti ekki með einhliða upptöku evru í Austur-Evrópu með þessum hætti sem hér er lýst, heldur hvatti ESB til að skoða hraðupptöku alvöru evru í þessum ríkjum (en það er einmitt það sem ég vildi gjarnan sjá á Íslandi).

[Heidar (IP-tala skráð) 9.12.2009 kl. 12:35]

Í apríl lak skýrsla AGS til Financial Times.  Þar var mælt með einhliða upptöku evru ef ekki fengist fyrirgreiðsla hjá ECB.  ECB veitir engum fyrirgreiðslu, ekki einu sinni Fortis, sem var eitt 5 stærstu fjármalafyrirtækja Evrópu.  Þannig urðu ríkin, þar sem Fortis hafði mikla starfsemi að hjálpa bankanum. 

Lausafjárstýring hefur alltaf verið möguleg bönkum sem ekki njóta ríkisábyrgðar eða sérstakrar fyrirgreiðslu á kostnað ríkisborgarana.  Þannig á það líka að vera í framtíðinni.  Í Sviss er seðlabankinn skráður á hlutabréfamarkað og hefur lýst því yfir að hann ábyrgist á engan hátt innistæður eða skuldbindingar banka þar í landi.  Það var svo svissneska ríkið sem tók á sig vandamál UBS í fyrra.

Síðan ertu að misskilja málin með að tiltaka skuldbindingar ríkisins og ÍLS, því að sjáflsögðu standa eignir þar á móti.  Það reiknast aldrei með inní peningastærðir.

Allt þetta tal um lánveitanda til þrautarvara er sérkennilegt.  Íslenski Seðlabankinn var enginn lánveitandi til þrautarvara.  Hann dró úr peningamagni í umferð þegar mest á reyndi, í krónum, og útvegaði engan gjaldeyri.  Eins er ECB enginn lánveitandi til þrautarvara, heldur ríkin í hverju landi, sem ekkert seðlaprentunarvald hafa.

Þú heldur því síðan fram að Ísland sé ekki þegar búið að kasta krónunni, líkt og önnur lönd hafa sagt skilið við sínar myntir og svo tekið upp einhliða aðrar.  Hvernig útskýrir þú þá að 90% íslenska bankakerfisins var í annarri mynt en krónu?  Íslenskt atvinnulíf bar ekki krónuna og vildi því frekar notast við aðra mynt, þannig varð til fjármálakerfi og skuldbindingar í allt annarri mynt en Seðlabankinn réði yfir.  Þegar svo er komið er langhreinlegast að taka upp þá mynt sem flostar notast við í fjármögnun sinni.

Grunnfé er 83 ma, skv. tölum sem bárust í vikunni, það er seðlar og mynt í umferð og innistæður frá bönkum hjá Seðlabanka Íslands.  Forðinn er sagður vera 403 ma.

Þú talar um íslenskar Evrur.  Ætlar þú þá að halda því fram að Evra í Austurríki og Finnlandi séu ekki jafngildar?  Evran er einfaldlega mælikvarði, sem er notaður sem viðmið í samningagerð, en gæti verið króna eða t.d. gamla krónan.  Íslendingar tóku upp glænýja mynt sem enginn hafði notað í byrjun níunda áratugarins, þegar þeir klipptu 2 núll aftan af krónunni, þegar tölvutæknin var enn ekki komin til, og allt var handskrifað.  Í dag er mun einfaldara að skipta um mynt en þá. 

Bankakerfið virkar þannig að Ari setur Evrur, eða aðra mynt, inn í banka.  Bjarni fær lán hjá bankanum sem svarar 90% af innlögn Ara.  Bjarni kaupir hús af Ceres, sem aftur leggur andvirðið inní bankann.  Bankinn lánar svo Davíð 90% af innláni Ceresar til einhverra nota og sá sem fær borgað leggur fjárhæðina aftur inná bankann.

Þannig eru aðilar A til D að margfalda upphaflegu innlögnina.  Upphaflega fjárhæðin er margölduð í gegnum "fractional reserve" kerfi og því skiptir bara máli hvert upphaflega grunnféð var, hvaða mynt það var, en aðrar eignir og skuldbindingar ráðast af því.  Bankinn heldur eftir ca 10% af hverju láni útaf lágmarks eiginfjárkvöðum og líka til að hafa eitthvað fé tiltækt ef innlán gengju til baka.

Það er ekkert plat í þessu.  Þeir sem taka lán hjá bankanum eru ánægðir með að það sé gert í mynt sem er alþjóðlega viðurkennd og sveiflast lítið, og ber þarafleiðandi mun lægri vexti en ella.  Ég hef ítrekað bent á að varasjóður Seðlabankans mundi nægja, og gæti orðið það tryggasta í heimi, til að forða allri hættu af bankaáhlaupi.  Þegar Seðlabankar prenta peninga í dag er það ekki ókeypis redding, hún er skattlagning á eigendur fjármagnsins því verið er að þynna út verðmæti þeirra.  Með því að eiga varasjóð, yrði myntin mun öruggari og betri geymsla fyrir verðmæti, og því myndi Seðlabankinn aldrei prenta neitt, heldur einungis styðjast við sjóð sinn í neyðartilvikum.

Vextir lækka síðan sjálfkrafa niður að Evruvöxtum í öðrum löndum, því nú er bara útlánaáhætta á íslenska banka til staðar gagnvart innistæðueigendum og lánardrottnum en gengisáhættan er farinn veg allrar veraldar.

Með því að skipta út grunnmyntinni er gengisáhættu eytt.  Með því lækka vextir og verðbólga hverfur.  Með því eykst aðgangur að fjármagni svo um munar og hægt er að lyfta fjármagnshöftum.

Í dag eru tvær leiðir til að skipta út grunnmynt, pólitísk leið sem er að sækja um aðild að myntsamstarfi, og markaðsleið, sem er hreinlega að nota þá fjármuni sem til staðar eru og skipta út myntinni einhliða.  Pólitíska leiðin tekur um áratug, ef IceSave er samþykkt lengur, en hin tekur nokkrar vikur.

[Ómar Bjarki Kristjánsson, 9.12.2009 kl. 13:12]

Heiðar, hvað ætlarðu að gera með þá staðreynd að ESB er mótfallið slíkum gjörðum ?  Það yrði aldrei hægt pólitíst að gera þetta nema með samþykki ESB (auk þess sem efnahagslega afar áhættusamt vægast sagt)

Alveg fáránleg umræða. 

Montenegro er eigi hægt að nota sem fyrirmynd vegna ótal þátta.  Allt öðruvísi aðstæður í því landi og allt aðrir tímar.  

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 9.12.2009 kl. 15:14]

Hér er hlekkur á frétt Financial Times um skýrslu AGS varðandi hraðupptöku evru í Austur-Evrópu.  Þar var um að ræða evruupptöku í samvinnu við ECB en án þess að ríkin fengju sæti í bankaráði bankans ("quasi-members") og án þess að uppfylla Maastricht-skilyrðin.  FT vitnar í skýrsluna, og ég er 100% sammála:

For countries in the EU, euro­isation offers the largest benefits in terms of resolving the foreign currency debt overhang [accumulation], removing uncertainty and restoring confidence.

Without euroisation, addressing the foreign debt currency overhang would require massive domestic retrenchment in some countries, against growing political resistance.

Auðvitað studdi ECB massíft við banka á evrusvæðinu í kreppunni, með gríðarlegum skammtímalánum (liquidity injection) gegn veðum, meðal annars til Landsbankans í gegn um Lúxemborg, eins og frægt varð.  En þeir bjarga ekki gjaldþrota (insolvent) bönkum, það er alveg rétt - það verða ríkissjóðir hvers lands að gera, ef þeir kjósa svo.

Alvöru evruvæðing er góð, en "evru"-væðing þar sem íslenskar krónur eru skírðar nýju nafni er ekki á vetur setjandi og lokar valkostum okkar til framtíðar.

[Heidar (IP-tala skráð) 9.12.2009 kl. 16:11]

Eg hef persónulega rætt við yfirmann stækkunarmála EMU, Massimo Suarvi, í Brussel.  Hann segir að ESB myndi aldrei styðja einhliða upptöku, en það væri lítið sem þeir gætu gert á móti henni.

Michael Emmerson, fyrrverandi ráðuneytisstjóri "fjármálaráðuneytis" ESB og einn af arkitektum regluverks fjármálamarkaðarins hjá ESB, skrifaði grein í Fréttablaðið þar sem hann sagði að ESB myndi aldrei styðja þetta opinberlega, en ekki heldur geta neitt gert í málunum. 

Eftir að hafa rætt við yfirmann lagastofnunar ESB er alveg kristaltært að það er ekkert í EES samningnum sem bannar okkur að gera þetta og ekkert sem heimilar riftun ESB ef Ísland tekur upp Evru einhliða.

Það er engin "alvöru" og "plat" evruvæðing.  Munurinn er bara sá hvort farið er markaðsleið, sem tekur nokkrar vikur, eða stjórnmálaleið sem tekur meira en áratug.

Ríkið er alltaf "lender of last resort" því kostnaðurinn lendir alltaf á því og þar með skattborgurunum.

[Andri Haraldsson (IP-tala skráð) 9.12.2009 kl. 16:29]

Ég er ekki viss um að nokkur geti með einföldu móti lýst hér öllum pro/cons á þessari hugmynd. Það helgast fyrst og fremst af því að það eru ýmis útfærsluatriði sem skipta miklu máli OG að til að skilja þessi atriði þarf að sannreyna þau í dýnamísku umhverfi þar sem aðilar kerfisins bregðast við ákvörðunum.

Það er til einföld aðferðarfræði sem myndi hjálpa til við þetta. Í stað fyrirlestra og orðræðu til að sannfæra fólk, þá væri hægt að nota vel reynda aðferðarfræði frá „disaster preparedness“ and „first responder“ heiminum. Þetta er kallað „tabletop exercise“ og byggist á því að hópur fólks sem hefur ákveðnar vinnureglur og skyldur kemur saman. Fyrst er tryggt að allir skilji hvernig verkefnið fer fram. Svo er sett af stað ákveðið „scenario“ sem á að bregðast við. Sérfræðingar og þátttakendur (yfirleitt allir sem hafa ákvarðanavald) gefa síðan upplýsingar um hvernig þeir myndu bregðast við breyttri stöðu. Þannig myndast mjög góður grunnur um hvernig svörunin yrði í raunveruleikanum – og ekki síst hvað það er sem getur ýtt af stað keðjuverkandi mistökum.

Ef það er raunverulegur áhugi fyrir að meta þessa hugmynd um einhliða upptöku evru, þá gæti svona verkefni leyft öllum (bæði þeim sem eru með og á móti) að fara i gegnum ferlið án þess að þurfa að leggja að veði hag landsins, og með tiltölulega ódýrum hætti.

[Heidar (IP-tala skráð) 9.12.2009 kl. 17:07]

Algerlega sammála hugmyndinni þinni Andri.

Þá gæti Samfylkingin líka afsannað að þeim er meira umhugað um ESB en hag almennings.

Charles Goodhart og Charles Wyplosz, sem eru fremstu peningahagfræðingar Evrópu væru örugglega tilbúnir að leggja hönd á plóg.  Svo væri hægt að nota Daniel Gross, sem er sérfræðingur í framkvæmdinni og er hér hvort eð er reglulega að leggja Seðlabankanum heilt til.

[Ómar Bjarki Kristjánsson, 9.12.2009 kl. 18:14]

Heiðar, það er ekkert sem beinlínis "bannar" að gera þetta.  En þú horfir ekkert framhjá margyfirlýstri afstöðu esb þessu viðvíkjand.  hún liggur fyrir.  Þó eitthvað sé hægt að gera þarf líka að vera skynsemi í því. 

Hva er eitthvað takmark hjá þér að fokka upp samskiptum íslands og Evrópu ? 

Þetta mundu augljóslega hafa slæm áhrif á samskipti við Evrópu. 

Það vita líka margir hvernig peningakerfi virkar, að fáir seðlar eru í umferð o.s.frv.- en eins og kemur fram hjá þér þá eru menn að berskjalda sig algjörlega með breytingu í evrur án bakstuðnings - já já einmitt það sem ísland þar á að halda núna.  Efnahagslega áhættuloftfimleika varðandi einhliða upptöku evru !

Þetta er svo fráleit hugmynd að eg fullyrði að ekkert stjórnvald, hvaða flokkur sem hugsanlega gæti komið að því, mundi framkvæma slíka aðgerð á íslandi - þ.e. án samþykkis esb.

Þessvegna er þessi umræða óþörf og er bara sett fram til að rugla í hlutunum.

Ef ykkur langar svona í alvöru í einhliða upptöku gjaldmiðils - þá talið þið auðvitað um dollar !

[Ómar Bjarki Kristjánsson, 9.12.2009 kl. 18:34]

Hér er td. ágætisgrein um hve vitlaus hugmynd þetta er:

http://www.mbl.is/mm/frettir/esb/skodun.html?art_id=67907

[Theódór Norðkvist (IP-tala skráð) 9.12.2009 kl. 19:32]

Áhugaverðar umræður, ég hallast nú að því að einhliða upptakan sé ekki fær, það væri frekar aftaka!

Ég er alltaf að sjá það betur og betur að hver einstaklingur hefur bara efni á því að fá svo og svo mikið af fólki upp á móti sér án þess að allt fari fjandans til.

Eftir að hafa hleypt villidýrum laus á sparifjáreigendur í Bretlandi og Hollandi, fyrir utan stórtap erlendra banka á þessum sömu villidýrum höfum við ekki efni á að senda mikið fleiri fokkmerki út í alþjóðasamfélagið.

[Andri Haraldsson (IP-tala skráð) 9.12.2009 kl. 19:41]

Ég sé ekki alveg þörfina á gífuryrðum þegar verið er að ræða hugmyndina. Ef hún á ekki við raunveruleg rök að styðjast þá kemur það fram. Þó að margir séu kannski ekki tilbúnir að fara þessa leið í dag, þá væri kjánalegt að ganga ekki í smá heimavinnu til að sjá hvort að þessi leið er raunhæf, annað hvort núna eða þegar aðeins líður frá og jafnvægi næst innanlands. Allar hugmyndir sem koma upp á borðið í dag varðandi breytt skipulag á stjórnun og stjórnskipun Ísland réttlæta ákveðna athugun í ljósi þess að núverandi kerfi hefur gjörsamlega brugðist þjóðinni.

Megin vandamálið við upptöku erlendrar myntar, þegar kemur að útfærslu og leitun að pólitískum stuðningi, er óháð hvernig upptakan fer fram. Þeas. upptaka evru hvort heldur undir eftirliti ESB eða með einhliða hætti, myndi stöðva seðlaútgáfu ríkisins og takmarka möguleika ríkisins til að fjármagna ríkishalla í krónum. Það leiðir svo aftur til þess að erlendar lánastofnanir myndu þá ráða mestu um hvort að íslenska ríkið getur ráðist í verkefni umfram skammtíma skattatekjur. En það sem er slæmt fyrir stjórnmálamenn – er ekki endilega vont fyrir meðal ríkisborgara.

Varðandi tæknilega útfærslu til að tryggja að ekki verði gjaldeyrisþurrð, þá má alveg ímynda sér að ef af þessu yrði – einhliða upptöku – þá myndi ríkið samhliða setja skorður á starfsemi íslenskra lánastofnana. Þær hefðu einungis takmarkað aðgengi að lausafé frá íslenska gjaldeyrisforðabankanum. Slíkt aðgengi væri einungis til að tryggja lausafé innanlands til almennrar verslunar og viðskipta. Á sama tíma væri eitthvað gert til að laða banka með lögheimili erlendis til Íslands. Evrópskir bankar með útibú á Íslandi hefðu aðgang að ECB gegnum seðlabanka í heimalandinu. Það er ekkert lögmál að repo starfsemi fari fram á Íslandi.

Það er samt ansi margt sem er of flókið fyrir mig að halda í höfðinu og skoða. T.d., þá hafa íslenskir bankar (burtséð frá hrunadansinum) og seðlabankinn geta vegið á móti efnahagssveiflum. Það virðist á yfirborðinu að það sé munur hér á að fara í einhliða upptöku, samanborið við upptöku í samstarfi við ECB. Íslenski seðlabankinn myndi áfram vera til og hefði ákveðið svigrúm ef um samstarf væri að ræða. Í einhliða ferli væri svigrúmið etv. til, en það væri ekkert „backstop“ ef stjórnvöld gerðu mistök.

En mín einfeldningslega athugun sýnir mér ekki að það eigi bara að slá þetta af borðinu. Auðvitað mun ESB ekki mæla þessu bót – en það hefur minna með Ísland að gera, en það að ESB vill ekki að lönd í austur Evrópu fari þessa leið. Þau lönd eru miklu stærri og hefðu þar afleiðandi talsverð áhrif á peningamagnið í Evrópu (Euro zone) ef þau reyndu þetta. Það gæti haft alvarleg og neikvæð áhrif á peningastjórntæki bankans. Ísland er svo lítið að slíkar áhyggjur munu ekki halda vöku fyrir nokkrum.

Hvort að þetta myndi setja strik í umsóknarferli til ESB byggist svo væntanlega á því hvernig að þessu væri staðið. Ef Ísland gerði þetta með vitrænum hætti og fyrir opnum tjöldum og sætti sig við þær takmarkanir sem þetta setur landinu í bæði „monetary and fiscal policy,“ þá held ég að stjórnvöld erlendis myndu bara varpa öndinni léttar – amk. verður ekki blásið í nýja krónubólu með þessari skipan.

Mér finnst gráupplagt að Heiðar og Ársæll setji saman félagsskap (ef hann er ekki til) sem myndi halda litla samstarfsráðstefnu aðila tengda málinu. Það væri, þó ekki fyrir aðrar sakir, gaman að sjá opið ferli þar sem hugmyndir um stjórnskipanina væru kannaðar af alvöru.

Varðandi greinina sem Ómar vitnar í. Ágætis samantekt, en niðurstaðan virðist ekki byggjast á rökunum. T.d., er blandað saman almennum rökum gegn því að fella niður krónu og taka upp evru, og sértækum rökum gegn einhliða upptöku (t.d., getur ríkið þurft að koma til aðstoðar í lausafjárvanda innlendra banka hvort heldur það nýtur stuðnings ECB eða ekki). Þar fyrir utan eru sum rökin sem talin eru á móti, líka rök með (t.d., er ekki sjálfgefið að sjálfstæð íslensk peningastefna hafi verið landinu til góða). Allt í allt er þessi grein ekki nægjanleg ástæða til að telja málið útkljáð.

[Heidar (IP-tala skráð) 9.12.2009 kl. 20:08]

Svargrein Wyplosz sem er hærra skrifaður hagfræðingur en þessir 32 til samans, ef á að fara að bera saman trúverðugleika einstaklinga.

http://www.mbl.is/mm/frettir/esb/skodun.html?art_id=68816

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 9.12.2009 kl. 21:39]

Fínt að fá tengla á báðar greinarnar, Ómar Bjarki og Heiðar - þarna koma meginsjónarmiðin fram.  Það sem mér finnst vanta í grein Wyplosz er einhvers konar mat á því hversu stór gjaldeyrisforðinn þurfi að vera í hlutfalli við "tilbúna" peningamagnið (M3 plús kvikt fé á skuldabréfamarkaði), til að skapa nægilegan trúverðugleika, og til að raunveruleg aðlögun vaxtastigs og skuldatryggingarálags eigi sér stað.  Eins og ég hef lagt áherslu á, og Heiðar tekur undir í prinsippi, þá verður forðinn að vera nægilega trúverðugur, annars er verr af stað farið en heima setið (sbr. áðurnefnda fangaþversögn).

Hér er m.ö.o. um að ræða róf þar sem 100% forði er augljóslega nægilega trúverðugur (enda væri þá hægt að eyða honum öllum í að kaupa upp allt peningamagn sem hugsanlega leitaði út úr kerfinu), meðan t.d. forði upp á nokkur prósent hyrfi á fyrstu mínútunum eftir að opnað yrði fyrir kranann.  Og forðaprósentan fer einnig eftir forsögunni, þ.e. hversu hvekktir fjárfestar eru innan gamla gjaldmiðilsins - og því miður eru þeir orðnir mjög hvekktir með krónuna, sérstaklega eftir nýjustu haftavendingarnar.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 9.12.2009 kl. 21:40]

...en, P.S., alvöru upptaka evru með samvinnu við ECB þýðir að menn þurfa engan forða whatsoever - sem er auðvitað miklu einfaldara og ódýrara.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 9.12.2009 kl. 23:34]

... og þótt við þyrftum "aðeins" að kaupa evrur fyrir öllu M0 (Base Money, þ.e. seðlum og mynt að viðbættum innlánum almenna bankakerfisins hjá Seðlabankanum, skv. nýjustu tölum) þá eru það veskú 160 milljarðar af gjaldeyri - það slagar hátt upp í núvirði Icesave skuldbindingarinnar.

[Þór (IP-tala skráð) 10.12.2009 kl. 00:07]

Nálgun Vilhjálms virðist vera "poisoning the well". Nálgast viðfangsefni með það að leiðarljósi að eyðileggja umræðu og með því þá réttlæta óbreytt ástand. Sennilega af því að hann er yfirlýstur stuðningsmaður Samfylkingarinnar. 

Skrif hans afhjúpa  vanþekkingu hans á virkni peningakerfisins. Athyglisvert í því ljósi að hann kynnir sig sem fjarfesti.

[Andri Haraldsson (IP-tala skráð) 10.12.2009 kl. 01:43]

Mér sýnast mótbárurnar núna vera orðnar meira praktískar, en ekki funktíonískar. Þeas. ef megin málið er að þetta kosti pening, þá er þetta orðið að cost/benefit analýsu. Byrjum þá á því að amortisera kostnaðinn yfir þann tíma sem líklega myndi líða þangað til: a) Ísland væri í ESB, og b) Ísland uppfyllti skilyrði ESB. Kannski 10-15 ár.

Og skoðum einnig að ef vel til tekst og bankar undir íslenskum lögum verða ekki of stórir, þá mætti vel ímynda sér að gjaldeyrisvaraforðinn að baki íslensku evruhagkerfi þyrfti ekki að vera næstum eins stór eftir nokkur ár, eins og hann þarf að vera til að verja krónuna.

Það er ljóst að það þarf að meta mjög varlega hversu mikinn gjaldeyrisvaraforða þarf að hafa til að byrja með, og eins þarf að meta hversu mikið þarf af hörðum peningum. En þetta eru held ég tæknileg vandamál sem frekar auðvelt er að leysa.

Aðalatriðið er að búa þannig um hnútana að erfitt sé að taka stöðu á móti þessum aðgerðum, og að í aðdragandanum sé öllum aðilum fullkunngert að þetta er ekki bara eitthvað fúsk eða grín.

En eftir stendur að það þarf að leysa pólitísku hliðina og sýna fram á hvað myndi gerast. Vilhjálmur, hvernig líst þér á þá hugmynd sem ég reifaði að ofan að málsmetandi menn fái alvöruhóp saman í "table-top exercise" og skoði með dýnamískum hætti hvernig fjármálamarkaðir, fyrirtæki innanlands, og stjórnvöld myndu bregðast við?

[Hörður Þórðarson, 10.12.2009 kl. 03:58]

Grein Wyplosz er áhugaverð. Þar er greinilega á ferðinni fróður maður. Eins og oft vill verða um slíka menn talar hann stundum "úr skýjunum" og hætt er við að margir átti sig ekki alveg á því hvað hann er að fara.

Hann segir: " Með því að taka upp evru nú væri hægt að festa lágt skiptigengi og skapa samkeppnishæfni til lengri tíma". Þetta er alveg rétt, en hann lætur hjá líða að tilgreina HVAÐA skiptagengi skuli gilda. 180 krónur fyrir evruna? 300? Eitthvað þar á milli? 

Væri hægt að sætta sig við 240 krónur? Ég er alveg sannfærður um að einhliða upptaka evru á genginu 180 krónur fyrir evruna myndi ekki ganga af ástæðum sem áður hafa verið tilgreindar. 

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 10.12.2009 kl. 09:21]

Andri, mótbárurnar eru af mörgu tagi.  Í síðustu andsvörum hef ég velt fyrir mér hvað nálgun Heiðars myndi þýða ef maður gæfi sér að hún gæti gengið pólitískt, sem ég er einnig óviss um (þ.e. gegn andstöðu ESB og ECB).  Ég er að benda á að hreint praktískt er uppleggið líka erfitt.  En tek undir með Herði, að erfiðleikastigið byggir að hluta á því skiptigengi sem valið er - á EUR/ISK í kring um 250 er líklegt að útflæðið yrði ekki svo mikið að gjaldeyrisforðinn kláraðist.  Hafa verður í huga að ég tel þessa "einhliða upptöku" vera nánast sama hlutinn og að fleyta krónunni, bara undir öðru nafni.

Enda vandséð hvað hefði í raun breyst, frá þjóðhagfræðilegu sjónarmiði, við það eitt að margfalda krónur með almennu broti, kalla þær nýju nafni, og kalla reyndar stóran hluta gjaldeyrisvarasjóðsins líka nýju nafni, þ.e. grunnfé Seðlabankans.  Af hverju ættu vextir eða annar efnahagsraunveruleiki að breytast við þetta?  Er til ókeypis hádegisverður?

[Guðmundur Jónsson, 10.12.2009 kl. 09:32]

Það vantar alveg í þessa umræðu það sem skiptir mestu.

Hagvöxtur í hagkerfi án sjálfstæðrar myntar eða myntbandalags, kostar annað tveggja, jávæðan viðskiptahalla eða erlendar lántökur. Með öðrum orðum, Það verður að safna peningum með útflutningi vöru eða þjónustu eða taka erlend lán fyrir öllu. þetta þýðir að stækkun hagkerfisins verður alltaf að koma frá móðurhagkerfinu jafnvel þó aðeins um innlenda veltuaukningu sé að að ræða eins og fólksfjölgun eða þenslu í landbúnaði og skólakerfi. Eiginlega má segja að þetta þýði að það sé sama hversu mikið Þegnarnir vinna þeir fá aldrei neitt fyrir sína vinnu nema að móðurhagkerfið sé tilbúið að kaupa það eða taka veð í því. Þetta skiptir hér lykil máli því það gefur auga leið að menntaskóli á ísafirði er ekki mikils virði í augum bankastjóra í brussel, þó hann sé mikils virði fyrir ísfirðinga og íslendinga sem þjóð.

Þegar EU svarar Nei við því að EVRA sé tekin upp án aðildar Þýðir það bara að EU og ECB styðja ekki við ríki eða banka í landinu, Það þýðir samt ekki að einhliða upptaka evru sé ekki möguleg heldur bara að allir sem taka upp evru einhliða tapa á því í samnburði við að vera með eigin mynnt. það er umtalsverður ávinningur í því fyrir EU að íslendingar taki upp evru einhliða vegna þess að það neyðir íslendinga til að vera með jákvæðan viðskiptahalla við EU, halla sem kostar EU ekki neitt annað en blekið og pappírinn í evrurnar.

Þett er ástæðna fyrir því að í heimi fiat peninga er eigin mynt lykillin að efnahgslegau sjálfstæð þjóðar.

[A.L.F, 10.12.2009 kl. 11:36]

Hvers vegna horfa svona margir í evruna?

Það eru fleiri gjaldmiðlar sem vert er að skoða og ræða við löndin sem eiga þá gjaldmiðla.

[Heidar (IP-tala skráð) 10.12.2009 kl. 15:17]

I samningavidraedum tharf valkosti.  Ef adeins einn kostur er i stodunni er um naudasamninga ad raeda.

Islendingar geta tekid upp Evru einhlida.  Their thurfa ekki ad gera thad a lagu gengi.  Eins og adur var rakid er meira ad segja haegt ad styrkja gengid og svo festa thad.  Thad sem ollu skiptir er ad utflutningurinn se sattur vid gengisskraninguna.  Ef gengisskraningin er of lag, myndu laun og annar kostnadur einfaldlega haekka.  Ef gengisskraningin er of ha, sem verdur aldrei svo lengi sem utflutningur er latinn styra ferdinni, thyrftu laun og kostnadur ad laekka.

Allt tal um bankaahlaup er ordum aukid i thessu.  Oll bankastarfsemi fer fram i heimalandi vidkomandi.  90% af innistaedum er fra logadilum sem skulda umfram eignir i bankakerfinu og faer enga lanafyrirgreidslu annars stadar.

Aftur, thad er nog ad hafa um 25% i varaforda, en med AGS lanunum fer su fjarhaed i 75% sem er feikinog, og su fjarhaed yrdi odreginn og myndi thar af leidandi ekki hafa kostnad i for med ser.

Eg vil endilega setjast nidur med ykkur og fleirum og reikna daemid til enda.  Tha er haegt ad syna ESB og thjodinni ad vid hofum valkosti, sem gerir ekkert annad en baeta samningsstodu gagnvart ESB og lifsskilyrdi a Islandi.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 10.12.2009 kl. 15:28]

Hugmynd Andra um "table-top exercise" er góð, og væri vissulega góður undanfari ákvarðana á þessu mikilvæga sviði.  Ég myndi vilja láta reyna á ýmsar sviðsmyndir sem forvitnilegt væri að sjá hvernig Heiðar myndi taka á.

[Andri Haraldsson (IP-tala skráð) 10.12.2009 kl. 16:03]

Ísland er örland. Það er eins og meðalbær í stærra landi. Og líkingin nær lengra, því að eins og bæir í öðrum löndum þá er Ísland mjög háð viðskiptum við utanaðkomandi aðila. Þeas. landið er ekki sjálfbært um nema smáan hluta allra aðfanga og því getur Ísland hreinlega ekki litið á sig sem efnahagslega sjálfstætt í hefðbundnum skilningi, ef ætlunin er að leyfa frjáls viðskipti og fjármagnsflæði.

Athyglisvert er að í BNA eru flest fylki og borgir með lög sem banna þeim að skila fjárlagahalla. Þegar fylki þurfa að fjármagna langtíma fjárfestingar þá þarf sérstaka lagasetningu þar um og stundum er það meira að segja sett á kjörseðil hvort slíkt eigi að leyfa. Innan borga er mjög algengt að „bond issue“ sé á kjörseðli, t.d., ef fjármagna þarf meiriháttar byggingaverkefni. Þetta setur stjórnvöldum ákveðið aðhald, og ekki er hægt að reka almenna starfsemi með halla.

Það gæti verið mjög gagnlegt fyrir Ísland að hugsa um málin með þessum hætti. Burséð frá því að Íslendingar líta stórt á sig og telja sig sjálfstæða oþh., þá er gott að líta á staðreyndir og reyna að mynda samanburð við heiminn í kringum sig. Hvernig myndi borg í Evrópu, eða fylki í BNA vegna ef stjórnmálamenn þar hefðu tækifæri til að prenta peninga? Vegna smæðarinnar þá væru tengslin milli fólks náin og kjördæmapotið alræmt, líkt og við eigum að venjast. Það væri líka mjög í hag þeim sem væru við stjórnvölinn að gíra sig svolítið til að líta vel út fyrir kosningar – prenta smá af peningum. Það er erfitt fyrir borgarana að sjá þetta þegar það eru ekki tekin lán sem slík. Það er bara rekið á halla og peningamagnið því í raun aukið sem því nemur. Málin verða svo ennþá verri ef við hugsum um fyrirtækin og bankana í þessum ímyndaða bæ. Stöðutaka eins banka með eða á móti bæjarpeningnum getur verið ákaflega arðbær. Þessi litli bær er auðvitað ekki með á sínum snærum nægjanlegan mannskap til að fylgjast með bönkunum – treystir þeim því þeir eru allir vinir og voru saman í barnaskóla.

Hver sem vill getur haldið áfram með samlíkinguna, en eitt hlýtur að vera ljóst: það væri þessum bæ eða fylki, mikil bót gerð ef þeir hættu með sína eigin mynt. Áhættan af því að stöðutökur og illa upplýstir (eða innrættir) stjórnmálamenn fari að leika sér með peningatjórnunina, eða lifa um efni fram er mikil. Slíkt getur haft hræðilegar afleiðingar því að á endanum er bærinn sem gefur út peningana lánandi til þrautavara. Braskið getur lent á bænum. Einmitt af þessum ástæðum varð evran til, því að nákvæmlega það sama plagaði lönd Evrópu um aldur og ævi.

Ég er ekki þess fullviss að einhliða upptaka evru (eða annars gjaldmiðis ef betri væri) sé möguleg. Þetta er flókið og þarfnast gaumgæfilegrar athugunar. En það er löngu kominn tími til að Ísland taki þessi dýru leikföng af stjórnmálamönnunum. Áhættan hefur þegar kostað hrun þjóðarinnar einu sinni. Er einhver sérstök ástæða til að ætla að svo verði ekki aftur? Ég held að pólitískur vilji sé helsta fyrirstaðan. En allt pólitískt vald er hjá fólkinu fyrst.

Spurning hvort að það væri raunhæft fyrir fólkið í landinu að skipta bara yfir í evrur án þess að spyrja ríkisvaldið um leyfi. Væri í sjálfu sér ekkert flókið. Ef fólk færi bara að nota evrur sín á milli þá myndi ríkið hægt og hægt þurfa að kaupa nýjar evrur til að sinna þeim sem kæmu í banka og vildu skipta út krónunum sínum fyrir evrur. Fyrir mörgum árum tókst snjöllum sölumanni að selja þriðja hverju heimili í landinu fótanuddtæki. Kannski evran sé jólagjöfin í ár?

[Friðrik Hansen Guðmundsson, 10.12.2009 kl. 18:13]

Sæll Vilhjálmur

Þetta hafa verið fróðlegu umræður sem hafa farið hér fram í framhaldi af þessum pistli þínum. Sitt sýnist hverjum en ég held að við og allir þeir sem þessar athugasemdir lesa verði miklu fróðari um þessi mál.

Eins og Andri segir, það á að skoða alla valkosti en ekki hafna þeim án skoðunar og án fullnægjandi raka.

Þegar hagfræðingarnir 32 skrifuðu undir þessa grein á móti einhliða upptöku evru þá sögðu skoðanakannanir að 2/3 þjóðarinnar vildi ganga í ESB. Í dag eru 2/3 hlutar þjóðarinnar á móti inngöngu. Á þeim tíma benti allt til að við værum á leið inn í ESB. Nú er staða mála gjörbreytt.

Í ítreka mína afstöðu, ég vil að við höfum hér plan B.

Við megum aldrei láta króa okkar þannig af í lífinu að við höfum ekki plan B þegar um okkar helstu hagsmunamál er að ræða.

Þú segist ekki hafa neitt plan B.

Þú veit þú veist hvað það þýðir að hafa ekkert plan B í okkar stöðu. Þitt plan B er óbreytt ástand með krónuna, hafni þjóðin aðild að ESB. Í þeirri stöðu vilt þú frekar hafa krónuna en taka hér upp evru eða dollar og þá afstöðu skil ég ekki.

[Guðmundur Jónsson, 10.12.2009 kl. 20:59]

Andri Haraldsson er þarna með mjög skýrt innlegg. Þar kemur fram að með einhliða upptöku evru eru völd í efnahagsmálum tekin af stjórnmálamönnum og það telur hann að sé kostur, Stjórnmálamenn eigi helst ekki að koma að efnahagstjórn. En þessi völd hverfa ekki þau flytjast bara annað, til manna sem ekki eru kjörnir af íslendingum og hafa engin tengsl við landið. Er það kostur ? Evrur Dollara eða Krónur eru fiat peningar, gölluð vara sem hefur tilhneigingu til að hrúgast upp í höndunum á röngu fólki, samanber kreppuna sem við upplifum núna. Ég held að það hljóti að vera til bóta að geta át við þetta sjálf frekar en að horfa bara á alt fara til heilvítis eins og margar þjóðir í EU þurfa að gera í dag, jafnvel í þó þær séu í myntbandalagi. Sjá til dæmis pistilinn hans Gunnar Rögnvaldssonar um Grikkland og tenglana þar hér.

[Andri Haraldsson (IP-tala skráð) 10.12.2009 kl. 21:24]

Það er ekki lögmál að eyða um efni fram. Grikkir hafa stundað það af miklum móð um langt árabil (t.d., vegna gífurlegra fjárfestinga fyrir Ólympíuleikana) og súpa nú seyðið af því. Ekkert land innan EU, eða myntsambandsins, er í eins slæmum málum og Ísland.

Ég held að það sé mikill misskilngur að það sé styrkur fólginn í því fyrir lítið land að prenta sína eigin peninga. Það verða ekki meiri verðmæti til fyrir það að peningarnir hafi myndir af dauðum Íslendingum á þeim . Að tala um "fiat" peninga er orðlenging: allir peningar eru búnir til. Munurinn er bara hvað stendur að baki þeim. Ástæðan fyrir því að taka upp seðlabanka Evrópu í staðinn fyrir seðlabanka Íslands ætti að vera öllum Íslendingum ljós, svona amk. 300 milljarða sinnum.

Á meðan Íslendingar hafa sína eigin peninga sem ganga kaupum og sölu á opnum markaði þá myndast verð á þeim peningum í erlendri mynt. Það verð þýðir svo að stöðutaka er möguleg sem getur orsakað bæði offramboð og skort á peningum, eftir því hvernig vindar blása.

Það kann að vera rétt að í fjármálakreppu gæti landið verið berskjaldað vegna þess að það hefði ekki aðgang að seðlabanka Evrópu og að draga myndi úr lánastarfsemi erlendra banka hérlendis. Til skamms tima gæti þetta leitt til ákveðinnar fjárþurrðar. En er það ekki nákvæmlega sama staða og landið býr við í dag? Þeas., íslenska ríkið hefur þurft að sækja lán erlendis til að styðja við krónuna og fjármagna innlenda banka. Ef hér væru evrur þá væri ríkið bara að taka lán til að styðja við innlenda banka. Ekki regin munur, nema að kostnaður af að verja gengið fyrir spekúlasjón hyrfi.

Að lokum, það sagði enginn að stjórnmálamenn eigi ekki að koma að efnahagsstjórn. Það sem ég sagði er að efnahagsstjórnin á ekki að hafa sjálfsdæmi um hvað hún hefur úr miklu að moða. Kerfi sem setur hömlur á rekstur ríkisins (t.d., með beinum áhrifum þegnanna) og um leið dregur úr getu stjórnmálamanna til að fleyta ríkishalla út á gengi gjaldmiðilsins er líklega jákvætt. Það er alla vega ljóst að það þarf eitthvað hvatakerfi til að Íslendingar sem þjóð læri að höndla peninga.

[Heidar (IP-tala skráð) 11.12.2009 kl. 06:42]

Tha er ordid fundarfaert, frabaert ad Vilhjalmur er til i ad setjast yfir thetta!

Versta form Evruvaedingar er "spontaneous euroization", thar sem menn fara hreinlega ad nota Evrur i vidskiptum sin a milli en kronan er enntha til stadar.  I sliku ferli graeda their sem skilja ferlid ohemju fe en almenningur situr eftir med sart ennid - og verdlausar kronur.

Thad er nog ad standa i bankautibui sidan i sumar og sja i hvada erindagjordum vidskiptavinirnir eru.  Thad fer ekki a milli mala ad menn eru byrjadir ad faera sig ur kronunni, tho almenningur se ekki farinn ad gera thad.  Thad er iskyggilegt astand.

Thad sem er hins vegar verst gagnvart almenningi er su stadreynd ad kronan er mjog lag, og skuldirnar haar.  Haettan er su ad innlent verdlag lagi sig ekki ad althjodlegu verdlagi med haekkun kronunnar, heldur med haekkun verdbolgu.  Thad er 30% verdbolga i pipunum, utaf skattahaekkunum, tollum og odrum og haettan er ad vixlverkun launa og verdlags hefjist a nyjan leik.

Thad er sagt ad timinn se peningar og thad a hvergi vid betur nema a Islandi i thessu astandi.  Nu tharf hradar hendur.

[Guðmundur Jónsson, 11.12.2009 kl. 09:47]

Heiðar Þú segir að fjármagnseigendur sé að færa sig úr ISK. Ekki mótmæli ég því, en hver er ástæðna ?

Þú seigir að það sé 30% verðbólga í pípunum en er það kostur eða galli í ljósi þess efnahagsástands sem við blasir nú. Er ekki akkúrat það sem þarf núna, koma böndum á verð og gengistryggingar ISK í gegnum lagsetningu eins og verið er að gera (þó hægt gangi) og gengisfella svo skuldir með verðbólgu.

Er vandinn ekki sá að skuldirnar eru of hár. Ef þú breytir ISK í EUR þá er engin leið að afskrifa þær skuldir nema með gjaldþrotum. í þessu tilfelli gjaldþroti íslenskara heimila. Vandinn er alstaðar sá sami, hvort sem um er að ræða ISK USD eða EUR, skuldir of háar og ástæðan er sú að það er ekki hægt að búa til verðmæti (raunveruleg verðmæti eins og hús) nema með því að stofna til skuldar. þegar allir eru duglegir að vinna verður því til mikið af skuldum og þegar menn hætta svo að nenna að vinna (eða missa vinnuna) er ekki hægt að borga af þeim. Við vitum líka að fræðilega er ekki hægt að standa í skilum með lán sem ber raunvexti nema í þenslu / hagvaxtarástandi, með öðrum orðum þá gengur fiat peningakerfi ekki upp nema með gjaldþrotum eða afskriftum í formi verðbólgu.

Gjaldþrot er að ég held rétta leiðin fyrir lögaðila til að verja samkennishæfi og slík en það er nokkuð sem ekki gengur upp þegar um venjuelg heimili fólks er að ræða.

Við þurfum að bera gæfu til að sjá þetta allt í stóru samhengi. Það kann að virk vel fyrir þá sem eiga pening að þeir séu ígildi þess að eiga í þrælkunn þann sem skuldar en það horfir ekki þannig við þrælnum.

Þrælahaldarinn er sá sem á gjaldmiðilinn sem höndlað er með Heiðar. Við erum þrælar íslenska ríkisins ef við skuldum því ISK. Íslenska ríkið er þræll evrópusambannsins ef það skuldar því EUR. Þó má segja að á meðan gjaldmiðilli er eingöngu gefin út gegn traustum veðum þá er eingin þræll neins heldur einungis um viðskipti að ræða. Í ljósi þess að Bretar og Hollendingar greiddu fyrir Icesave með nýjum innistæðulausum evrum þá er það sennilega rökrétt, að tala um Icesave samningin sem tilraun til þrælahalds.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 11.12.2009 kl. 11:28]

Ég þakka mönnum almennt málefnalegar umræður hér, sem eru að mínu mati gott dæmi um hverju rökræðuformið getur skilað.  Ýmislegt hefur skerpst og skýrst fyrir mér og vonandi hafa aðrir lesendur eitthvað gagn af.

Svo leyfi ég mér að benda á smá-ritgerð sem ég setti hér á bloggið fyrr á árinu, um valkosti Íslendinga í gjaldmiðlamálum og sérstaklega um kosti og (aðallega) ókosti krónunnar.

[Valdi (IP-tala skráð) 11.12.2009 kl. 13:07]

Það má líka benda á aukna umræðu um það hvort evran standist fyrstu alvöru kreppuna sem hún lendir í ...

http://www.bloomberg.com/apps/news?pid=newsarchive&sid=aEx55g7XNj1E

[Andri Haraldsson (IP-tala skráð) 11.12.2009 kl. 14:58]

Vilhjálmur-

Þessi ritgerð er allt það sem ég vildi hafa sagt hafa um ástæður þess að leggja niður krónuna, og margt sem ég vildi að ég hefði haft vit á að segja. Ekki dregur úr að þú hefur tekið þér tíma til að afla frumupplýsinga um hagstærðir.

Ég er boðinn og búinn að koma að "table top exercise" verkefni. Að því leyti sem ég hef eitthvað fram að leggja er það helst sem ráðgjafi, en ég vann um nokkurn tíma fyrir sem stjórnunarráðgjafi fyrir bandaríska ríkið. Ég á fyrrum kollega sem hafa mikla reynslu af svona verkefnum og gæti hugsanlega miðlað reynslu þeirra.

Ég hef hins vegar ekki búið á Íslandi í mjög langan tíma og kann varla að panta kaffibolla þar.

Ef þið viljið hafa samband við mig beint er það líklega best. andri {hja} haraldsson.com.

[Vilhjálmur Árnason (IP-tala skráð) 13.12.2009 kl. 16:40]

Mig langar að spurja vitringana þrjá, nokkrar spurningar.

Svari hver sem vill.

Þó ég geri mér grein fyrir því að þeir kraftar sem verka með evru séu gríðarlegir, sérstaklega innan bankakerfis, þá tel ég evruleiðina ekki þá farsælustu. Og mundi ég forðast efnahagslegann samruna með öllum tiltækum ráðum. Og þetta þýðir ekki það að ég mælist til þess að hætta samvinnu við aðrar þjóðir eins og sumir vilja mála myndina. Sem er auðvitað ekki sönn mynd.

Orðið þjóðernissinni er oft notað yfir þá sem vilja halda okkur fyrir utan ESB. 

Þetta er önnur rangfærsla. Þjóðernissinni er í evrópu á móti útlendingum og upphefur þjóðerni ofar öðrum. Í raun er verið að segja að þeir sem vilji leita leiða til að forðast ESB séu nasistar. Sem er auðvitað algjörlega fáránlegt.

Hagfræðilega er orðið þjóð notað yfir þá sem deila sama gjaldmiðli hafa sama hag af því að halda honum uppi og borga skatt í því hagkerfi. Orðið þjóð er samkenndar hugtak. Það á ekki að vera aðgreiningar hugtak sem setur þessa þjóð ofar öðrum þjóðum. Þjóð er sá fjöldi manna sem býr á þessu landi óháð þjóðerni.

Að væla menn sem eru andvígir ESB um útlendingaótta er einn fáránlegasti málflutningur sem heyrist en er samt mjög algengur hjá samfylkingunni. Ef samfylkingin ætlar að halda uppi rökræðum um evru þá verður hún að fara að vanda sig því fólk á Íslandi sér í gegnum svona og verður bara sárt yfir því að það sé verið að slíta hluti úr samhengi. Og snýst á móti málflutningi sem var ætlaður til þess að vinna fólk á sitt band.

Í umræðunni undanfarin misseri hefur stór hluti fólks í samfylkingunni leyft sér að nota svona þöggunnar taktík. Kalla þá sem eru í heimsýn til dæmis trúarofstækissamtök. Kalla þá sem vilja ekki frekari samruna sveitamenn og þar framm eftir götunum. Allt hefur þetta komið í hausin á þeim sem eru með svona málflutning. Ef þú ætlar að vera rödd sem hlustað er á þarftu að vanda þig á þesu sviði. 

Nú er USA eitt það skuldugasta ríki (samansafn ríkja) heims.

Þeir hafa vegna óheiðarleika geta talið heimsbyggðinni trú um að dollarinn sé verðugur kaups. Það er hægt að nota hannn allstaðar eða víða og þeir hafa bókstaflega getað prentað peninga fyrir skuldum. Þetta er vél sem gengið hefur lengi.

Nú hefur krónan aðeins þannn trúverðugleika sem okkur er treystandi fyrir að þessu sinni. Vitringarnir segja við verðum að geta selt krónurnar eða það verða að vera kaupendur að krónunum....og það vill engin krónur.....

Mig langar aðeins að velta þessu fyrir okkur....

Viðskipti eru í eðli sínu vöruskipti.....ekki satt..... Ef við höfum ekki vörur til þess að selja til að kaupa aðrar vörur. Þá eru það svik að selja krónur fyrir vörum sem við eigum ekki fyrir..(skuldsetning ekki satt ? )..en þetta er gert um allan heim....upp að vissu marki...nú hafa bandaríkin gert þetta svo lengi að seðlabankar heims eru farnir að forðast dollar vegna seðlaprentunnar FRB (fedral recerve bank ) það væri mikið öruggara og traustara fyrir okkur að kaupa gull í varasjóð heldur enn fallandi dollar. Og með gultryggðan gjaldmiðil gætum við selt krónur en aðeins heiðarlegt magn af krónum.

En spurningin er þessi Vilhjálmur. Þú segir að skuldastaðan sé ekki svo slæm. Látum það liggja milli hluta.

Er staða krónunnar ekki bara nákvæmlega eins og hún á að vera miðað við það sem á undan er gengið ? Og verðum við ekki einfaldlega að skapa meiri verðmæti og styrkja hagkerfið áður en við getum selt krónurnar sem þig langar svo að selja.

Hvort er það hugvit og framleiðni sem skapar verðmæti eða gjaldmiðill ?

Ég er ekki að skrifa þetta til að gera lítið úr neinum og ég nenni ekki drullukasti.

Ég tók það út í leikskóla, en hef gaman af málefnalegri umræðu.

Ég tel marga skólaða hagfræðinga vera mjög afvegaleidda og þá er ég ekki að alhæfa um alla heldur segi ég marga.

Og mig grunar að þú sért einn af þeim...þetta er ekki mjög rökstuddur grunur og er þessi færsla tilraun til þess að mynda mér betri skoðun á því. Þú virðist mjög fixeraður á evru. Þú hefur trú á þeirri leið. 

Það sem ég tel vera non productive og out of focus er þessi rörsýn á evru sem gjaldmiðil. Ef helmingur orku þeirra sem telja evru leiðina svo frábæra færi í atvinnuuppbyggingu og nýsköpu, eða framleiðsluaukandi hluti værum við á grænni grein.

Evrupælingar eru að mínu mati stór skaðlegar og skaða framtíðarsýn þjóðarinnar, með þessari umræðu færist fókusinn frá verðmætasköpun yfir í tegund gjaldmiðils.

Sem er ekki réttur fócus að mínu mati. Og að mínu mati algjörlega fatal.

Ef við ætlum að vera með krónu þá erum við þeim takmörkum háð að yfirskuldsetja okkur ekki. 

Er það svo slæmt hlutskipti ?  Að þurfa að afla fyrir því sem við eyðum ?

Eða er það draumur Hannesar sem átti að gera Krónuna gjaldgenga allstaðar svo við gætum lifað á krít eins og USA ? 

[Ægir Óskar Hallgrímsson, 13.12.2009 kl. 21:38]

Vil þakka þér Vilhjálmur fyrir útskýringuna í Silfri Egils..en hvað segirðu þá um það sem Gunnar Tómasson segir með gjaldþrot Íslands ef Icesave verði samþykkt.

[Sigurrafn (IP-tala skráð) 13.12.2009 kl. 22:44]

Lífleg umræða um íslensku krónuna. Betri en margar ábúðamiklar blaðagreinar um sama efni. Staðreyndirnar liggja á borðinu. Hægt er að komast út úr skápnum, taka upp tengingu við evru líkt og Danir gera þar til séð verður hvort við förum í ESB. Aðrir kostir hafa verið nefndir. Dollar er ekki álitlegur vegna prentun dollara sem innstæða er ekki fyrir. Sýnir að skuldugar þjóðir reyna ýmislegt til að viðhalda uppteknum hætti. Íbúalánakreppa og lágir vextir í USA sem eru ákveðnir til að keppa við aðra gjaldmiðla um fjármagn er ekki trúverðugt ástand. Pundið hefur gefur mikið eftir vegna þess að fjármálalífið í Englandi var yfirspennt og ekki á traustum grunni. Northen Rock og Icesave er lítill spegilmynd. Gull er ekki girnilegt vegna vanþekkingar á sölu og kaupum eðalmálmsins. Vantar líklega gyðinga hér en þeim var úthýst á sínum tíma. Umræðan um traustan gjaldmiðill hefur aldrei komist á alvarlegt stig vegna endurtekninga á fjármálalegum mistökum. Í raun eru það kjósendur sem hafa haft síðasta orðið. Hafa undirstrikað ábyrgðarleysið með því að kryfja ekki vandamálið til mergjar.             

[Sigurrafn (IP-tala skráð) 13.12.2009 kl. 23:26]

Óöryggi íbúar er ekki mikið sem treysta ekki á gjaldmiðill sinn. Ástandið er alvarlegt nú vegna þröngra stöðu nú. Ábyrgð Seðlabanka meiri en ella. Auk þess er alið á þjóðernishyggju, sérstöðu einangraðra eybúa og Alþingi er þröngvað til skuldsetningar af erlendum ríkjum. Enginn veit hver verður eigandi bankanna eða við hverja skal semja um lán á nýju ári.

[Sigurrafn (IP-tala skráð) 13.12.2009 kl. 23:38]

Öryggi átti það að vera.  Læt hér fylgja hvatningar úr blaðinu : Íslensk endurreisn, frá maíblaði 1933. Ísland fyrir Íslendinga. Þess er krafist framar öllu að kynstofninn spillist ekki vegna arfgengra sjúkdóma. Að heilbrigði..... sé elfd á grundvelli kynbótafræði. Sjúkdómar eins og berklaveiki eða kynsjúkdómar á að útrýma. Að kynbestu mennirnir eignist sem flesta afkomendur...... að gera eigi menn ófrjóa. Niður með kommúnismann og brjóstsykur með hakakrossinum á að gefa börnum.                                                                                     Sjötíu og fimm árum síðar höfum við losað okkur við stórstyrjaldir í Evrópu, en börn okkar eru ekki enn örugg um búsetu hér á landi. Íbúarnir verða sjálfir að knýja á um umbætur. Stærsti kosturinn við að taka upp annan gjaldmiðill er að þá verðum við að sýna fjármálalegan stöðugleika. Getum ekki verið lauslát í fjármálum eða launakröfum.  

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 14.12.2009 kl. 18:10]

Ægir: Ef við stöndum ekki við innistæðutryggingarnar þá erum við væntanlega að missa fjármögnun frá Norðurlöndum og sennilega AGS einnig.  Þá væri ekki nokkur möguleiki að greiða lán sem falla á ríkissjóð 2011 og þá værum við að fara beint í greiðsluþrot (default).  Ég lít því öfugt á málið: samningur um Icesave er liður í því að koma ríkinu í gegn um áfallið án greiðslufalls.  Sem ég held að komandi kynslóðir muni þakka okkur fyrir.

[Vilhjálmur Árnason (IP-tala skráð) 15.12.2009 kl. 03:20]

 Sigurrafn (IP-tala skráð) 13.12.2009 kl. 22:44

"Gull er ekki girnilegt vegna vanþekkingar á sölu og kaupum eðalmálmsins. Vantar líklega gyðinga hér en þeim var úthýst á sínum tíma.

Það er ekkert flókið við gull. Hér ertu að búa til vandamál.

[sigurrafn (IP-tala skráð) 15.12.2009 kl. 15:31]

Vilhjálmur ÁrnasonSammála þér að dollaravæðing er ekki góð lausn á okkar gjaldmiðlavanda. Evran líklega skárri kostur í stað krónu. Ef nota á gull sem gjaldeyrisforða til að tryggja sparifé er ekki tryggt að gullfóturinn haldi verðgildi sínu. Sögulega vantar okkur reynslu og kunnáttu til að gera aukin verðmæti úr gulli, eins og gyðingar hafa gert um aldir.  Að ég nefndi gyðinga í þessu sambandi og viðhorf einstakra manna árið 1933 er til að sýna hvað heimurinn breytist hratt. Bláeygðir vorum við fyrir Wall Street og margoft hringdum við klukkum á mörkuðum eins og við værum eftirsóttir gullgerðarmenn. Hrifningin fyrir New York, London og Dubai var takmarkalaus fyrir fallið, áður en kreppualdan  skolaði okkur upp á ókunnuga strönd, land óvissunnar. Fjármálalegt læsi hefur verið takmarkað og einlit hjörð hagfræðinga komið út úr æstu skólum landsins. Ekki er gott að segja hvort fleiri gyðingar hér á landi hefur breytt nokkru, en þær þjóðir sem við lítum helst til hafa mikið breiðara bakland.Stærri þjóðir hafa marga ólíka þjóðfélagshópa með litauðuga reynslu, margra ættliði aftur í tímann. Hér hafa engir ungir Stiglitzar komið upp á yfirborðið þótt góður hópur manna hafi töluvert fjármálalegt innsæi. Stjórnmálmenn eru flestir óvanir miklu aðhaldi og fjármálalegu vafstri þegar þeir koma á þing, ef ekki draumóramenn og skáld.

[sigurrafn (IP-tala skráð) 15.12.2009 kl. 15:44]

Þegar okkur er skipaður fjármálalegur ráðgjafi Flanagan að nafni er strax ágæti hans dregið í efa. Ekki veit ég hvort það er vegna hins gyðingalegs nafns eða að hann vilji ekki búa hér að fyrstu viðbrögð okkar við tilsjónarmanninum eru neikvæð. Hann er sagður ekki hætta sér ekki út fyrir glerhúsið við Arnarhvoll, en samt sýnir hann litlum hópi manna þá virðingu að eiga við hann orðastað.

Kanadamaðurinn Mark Flanagan kann að búa yfir dýrmætri reynslu, bæta rökræðuna hér og lyfta henni örlítið hærra. Við vitum að hann er á launum hjá AGS, en það á ekki að breyta því að við getum hugsanlega mikið lært af honum.

 

[Vilhjálmur Árnason (IP-tala skráð) 17.12.2009 kl. 15:49]

 sigurrafn (IP-tala skráð) 15.12.2009 kl. 15:31

Ef nota á gull sem gjaldeyrisforða til að tryggja sparifé er ekki tryggt að gullfóturinn haldi verðgildi sínu.

Þetta er fullyrðing sem ekki stenst sögulega skoðun. 

Allir gjaldmiðlar hafa fallið gagnvart gulli...þannig að ég sé ekki hvernig þú færð þessa niðurstöðu.

[Sigurrafn (IP-tala skráð) 19.12.2009 kl. 14:30]

Vilhjálmur Árnason, Gullfótur, orðið eitt segir meira en margar setningar. Eðalmálmar og gullfótur hefur sínar takmarkanir eins og annað í þessum stórbrotna heimi. Allt tekur breytingum frá degi til dags. Eftir seinni heimstyrjöldina hefur gullverð hækkað gífurlega en var í margar aldir stöðugt. Til gamans er má að geta þess að árið 1960 þegar gull únsan var á $ 35 kostaði  burstaklipping 1 dal og virðuleg herraklipping í New York 2 dali, en kostar nú um 10 og 20 dali.  Gull hefur á sama tíma hækkað mikið meira en verðbólga,  en var lengi um 400 $ únsan.  

Samkvæmt  línuriti Fannars frá Rifi: http://fannarh.blog.is/blog/fannarh/entry/428659/ eru sveiflur miklar á gulli og einkum eftir bankakreppuna. Í nóvember 2008 fór verði á einum degi upp um $ 45 og með lækkun dollara heldur það enn áfram að hækka. Dalurinn hefur mikla aðlögunarhæfni og getur styrkst þegar betur árar. Þá þarf ekki mikið til að gullverð lækki aftur. Fagfjárfestar eru ótrúlega snöggir þegar markaður breytist og geta einn daginn tekið upp á því að selja. Hvar standa þá sparifjáreigendur sem hafa lagt fé sitt í gull og verða seinir til eða selja ekki?