ESB og evra: það er engin Áætlun B

Gjarnan hefði ég viljað að fyrri ríkisstjórnir þekktu sinn vitjunartíma og sæktu um aðild að ESB, helst við hlið Svía og Finna á sínum tíma.  En af séríslenskri sveitamennsku og sérvisku var það ekki gert.

Nú sitjum við í djúpri gjaldmiðilskreppu til viðbótar við bankakreppu.  Og enn eru menn að berja hausnum við steininn í afneitun þegar kemur að grundvelli efnahagsstefnunnar, peningamálastefnunni.   Það gleymdist meira að segja að fjalla um þetta stórmál í formannaþætti RÚV á föstudagskvöld.

Þetta er langmikilvægasta viðfangsefni íslenskra stjórnmála um þessar mundir.  Með réttri stefnu eigum við varðaða leið út úr kreppunni.  Með rangri stefnu völdum við stórskaða á íslensku efnahagslífi og lífskjörum, og þar með velferðarkerfinu, til langrar frambúðar.

Það er stærðfræðilega ómögulegt að halda í krónuna, lækka vexti og aflétta gjaldeyrishöftum.  Innistæður í íslenskum bönkum nema 1.200 milljörðum króna.  Útistandandi ríkis- og íbúðabréf eru álíka upphæð.  Ef vextir eru lækkaðir og höftunum aflétt, leitar meirihluti þessa fjár til útlanda, eins hratt og auðið er. (Brennt barn forðast eldinn.)  Krónan veikist verulega og varanlega, með tilheyrandi verðbólgu.  Þetta myndi rústa því sem eftir er af atvinnulífinu.  Við missum vel menntað fólk, forystu-fyrirtæki og sprota úr landi.  Hjá stórum alþjóðlegum banka sem ég þekki er krónan meðhöndluð eins og eiturefnaúrgangur og lögfræðideildin bannar að tekin sé gagnaðilaáhætta á íslenska banka.  Halda menn að það sé hægt að reka hagkerfi til langframa í svona gjaldmiðli?

Það er ekki hægt að taka upp annan gjaldmiðil einhliða.  Við eigum ekki gjaldeyrisforða til að geta skipt þessum áðurnefndu milljörðum, og engum erlendum seðlabanka dettur í hug að gefa okkur 20-30 milljarða dollara "af því bara".  Þeir sem halda þessu fram sem valkosti eru annað hvort að blekkja eða bulla.

Eini kosturinn í stöðunni er að stefna á evru með aðild að ESB.  Þá yrði krónum skipt út fyrir evrur í boði evrópska seðlabankans. Við fengjum lága vexti, lága verðbólgu, og gætum lagt af verðtryggingu.  Rekstrarumhverfi fyrirtækja yrði það sama og annars staðar í Evrópu, og við gætum hætt að hugsa um gjaldeyrisbrask og notið okkar kosta sem ung, vel menntuð og vinnusöm þjóð, með nægt landrými, græna orku og gjöfula náttúru.

Það er engin áætlun B.  Nema stórefling íslensks heimilisiðnaðar og útvíkkun Árbæjarsafns að strandlengjunni.   Margir í VG væru sáttir við þá framtíðarsýn, en ekki ég.

Athugasemdir

[Marteinn Unnar Heiðarsson, 25.4.2009 kl. 21:02]

Samfylkingin kærð fyrir landráð.

Samfylkingin var kærð fyrr í dag fyrir landráð.  Einhverra hluta vegna hefur þetta hvergi birst í nokkrum fjölmiðli.

Lesið kæruna hér.

[Jenný Stefanía Jensdóttir, 25.4.2009 kl. 21:05]

Mér er ljúft og skylt að kvitta hér undir Vilhjálmur og segi ég er hjartanlega sammála þér.

Úr ljóðinu "Landráð" efitr Jóhannes úr Kötlum:

Þú ert ekki Íslendingur!

æpa þeir að mér

ef ég sara saklaust vitni

sannleikanum ber.

Kær kveðja úr Klettafjöllum.

[Marteinn Unnar Heiðarsson, 25.4.2009 kl. 21:07]

Skil ekki þetta ESB bull endalaust,ertu til í að færa ESB landið á fati fyrir ekki neitt???Við fáum enga sérmeðferð einsog ESB sinnar halda fram sorry.Það er allt að hrynja innan ESB landbúnaður er að falla hratt í Svíþjóð og Finnlandi,en meðan svona einstefnu og spyllingaflokkur er að vinna í því að koma okkur þarna inn og alveg örugglega með góðum fjárstuðníngi frá mafíuni í Brussel þá má ekki segja sannleikann,svo er hitt kannski eruð þið ekki læs ennþá hver veit?allavega viljiði ekki ræða það sem hentar ekki.................

[Hans Haraldsson (IP-tala skráð) 25.4.2009 kl. 21:16]

Hvaða land tekur upp evru með þeim hætti að fá bara evrur "í boði evrópska seðlabankans"?

Er kannski búið að breyta upptökuferlinu?

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 25.4.2009 kl. 21:36]

Marteinn, þegar ég las textann þá langaði mig mikið til að kæra þann sem hann skrifaði til lögreglu fyrir glæpi gegn íslenskri málfræði, setningafræði og stafsetningarreglum.  Mætti jafnvel kalla það landráð, úr því það orð er svona ódýrt á annað borð, að fara svona með okkar ástkæru íslensku tungu.

Hans, hvað ertu að tala um?  Þetta gerist nákvæmlega eins og ég segi: eftir ERM II aðlögun verður öllum krónum skipt út fyrir evrur á því skiptigengi sem ákveðið verður, í boði evrópska seðlabankans.

[Marteinn Unnar Heiðarsson, 25.4.2009 kl. 21:39]

Þið ESB sinnar sem hafið enga lausn nema gefa okkar ástkæra land til Brussel eruð ekki í lagi eða kunnið ekki að lesa eða viljið ekki lesa um það sem hentar ekki,okkar sjálfstæði fer úr okkar höndum til Brussel hvort sem okkur líkar eða ekki þetta eru staðreyndir sem þið viljið sennilega ekki lesa um.Ef þið haldið að ESB muni bjarga okkur er það algjör fáviska og bull sorry,hversvegna er allt að hrynja innan ESB landa þó að fjölmiðlar hafi ekki verið duglegir að upplísa landann um það!! afhverju er það????getur verið að samfó hafi ofmikil ítök í fjölmiðlunum sem hentar kannski þessum mönnum sem rændu bankana okkar...........

[Hans Haraldsson (IP-tala skráð) 25.4.2009 kl. 21:45]

Eftir ERM II aðlögun segir þú eins og það sé minnsta mál í heimi. Innan ERM II er genginu haldið stöðugu með inngripum sem eru ekki ókeypis. Heldur þú virkilega að hin Maastricht skilyrðin séu sett til þess að gera ríkjum erfiðara fyrir?

Til þess að komast inn þurfum við að aflétta höftunum, ná niður skuldum ríkisins, ná niður verðbólgunni og ná niður vöxtunum. Þegar við höfum náð þessu verðum við komin með sæmilega stöðugt gengi og gætum lagt í ERM II ferlið.

Lausnin þín kallar á að vandamálið sé leyst áður en það verður hægt að beita henni.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 26.4.2009 kl. 03:37]

Rétt hjá Jóni Frímanni.  Inngrip undir ERM II eru með stuðningi ECB.  Og verðbólga og vextir laga sig sjálfkrafa að evru meðan aðlögunin á sér stað, vegna þess að framsýnn markaður verðleggur væntanleg gjaldmiðlaskipti inn í skuldabréf og vöruverð.  (Ef hann gerði það ekki, skapaðist tækifæri til áhættulausrar högnunar - arbitrage.)

[Hans Haraldsson (IP-tala skráð) 26.4.2009 kl. 07:01]

Það vita það allir að inngripin eru með stuðningi Seðlabanka Evrópu. Við borgum samt sem áður.

Nema þá að þeir breyti Maastricht sáttmálanum fyrir okkur.

[Guðmundur Jónsson, 26.4.2009 kl. 10:01]

Ég myndi nú spara stóru orðinn núna varðandi EU og euro, þar eru miklar breytingar í vændum á næstu misserum.

Atvinuleysi á Spáni stefnir yfir 20% á þessu ári.

Kreppan í EU dýpri og verri en annarstaðar í heiminum.

Moody's lækkar lánshæfismat Slóvakíu þrátt fyrir EMR.

Til hamingju með vinstrisjórnina Vilhjálmur.

[Árni (IP-tala skráð) 26.4.2009 kl. 10:46]

Aðilarviðræður eru forgangsmál næstu stjórnar. Persónulega hef ég ekki trú á því að venuleg skilyrði eigi við.    Samningsmarkmiðin ættu að vera nokkuð skýr, nýja þingið ætti að geta tekið á því. 

Punkturinn að ofan lýsir því að bæði krónan er ónýt sem og að álit á okkur er það sama og eyturefnaúrgangur þannig að ....

[Jón Helgi Egilsson (IP-tala skráð) 26.4.2009 kl. 11:16]

Þú ert greinlega í sigurvímu.  Hins vegar eru kosningarnar búnar - í lagi að sleppa frösum í samfylkingarstíl.  Þú hamist og hamist að tala krónuna niður.  Er það til að létta undir með þeim sem eru með gengistryggð lán eða verðtryggð - svona aðeins til að hækka þeirra skuldir? Sagðirðu að veðrið á Íslandi verði hagstæðara við ESB aðild - svona meira evrópskt veður - meiri hiti og meiri sól - var það ekki örugglega eitt kosningaloforðið!  Kosningarnar eru búnar og þá er þér óhætt að tala um hlutina eins og þeir eru - t.d. af hverju eru vextir í Slóvakíu að hækka við upptöku evru (stemmir ekki skv. þér og samfó), kraftaverkið á Spáni og 17% atvinnuleysið sem spáð er að fari í 23%(!), skuldastöðu Írlands, vandamálin í Eystrasaltslöndunum sem ætluðu að leysa allt með ESB aðild, svo ekki sé talað um aðgangsverðið sem þú og Sogfylkingin viljið greiða til að komast í kokteilboð í Brussel - Icesave ábyrgð. Þú veist að það er til ódýrari leið fyrir Ísland - þið gætuð flutt til Brussel - ég get lofað því að þannig færðu betra veður.

[Barton (IP-tala skráð) 26.4.2009 kl. 13:46]

Jón Helgi: Gaman að þú skulir minnast á Slóvakíu. Landið, sem tók upp evru um síðustu áramót, losnaði þar með við hættu á gjaldeyrisáfalli eins og geisað hefur í mörgum nágrannalöndum þess. Hrun gjaldmiðla nágrannalandanna er hins vegar að valda þeim búsifjum. sjá hér: http://www.ft.com/cms/s/0/8501aee2-0dc8-11de-8ea3-0000779fd2ac.html

Þú hefðir reyndar mátt halda til haga að stýrivextir í Slóvakíu eru nú 1,25% rétt eins og annars staðar á evrusvæði. Einnig að stýrivextir þar í landi hafa undanfarin 5 ár aldrei farið yfir 4,25%. En það hefði líklega skemmt söguna þína. sjá hér: http://www.nbs.sk/_img/Documents/_UrokoveSadzbyECB/InterestRatesECB.pdf

 Það er líka fróðlegt að bera stöðu Írlands, Spánar og Eystrasaltsríkjanna saman við Ísland. Í öllum þessum löndum varð þenslan mikil og eignabóla þandist út um og upp úr miðjum áratug. Ólíkt Íslandi sitja heimili og fyrirtæki í þessum löndum hins vegar ekki uppi með stóraukna skuldabyrði eða gjaldeyrishöft vegna hruns gjaldmiðils þeirra, og greiðslubyrði heimila sem fyrirtækja hefur auk heldur lækkað vegna lækkandi vaxtastigs, öfugt við þá sem sitja uppi með fjallháa greiðslubyrði af óverðtryggðum skammtímaskuldum í krónu.

Klassa niðurlag líka, þetta með að flytja til Brussel. Svoleiðis málflutningur er akkúrat sá gæðastimpill sem fólk í rökræðum um efnahagsmál vill setja á skrif sín.

[Barton (IP-tala skráð) 26.4.2009 kl. 14:16]

Rétt að leiðrétta villu hér að ofan. Vaxtastigið sem ég vitnaði til eru stýrivextir á evrusvæði, sem seðlabanki Slóvakíu vísar nú til sem sögulegra vaxta í stað stýrivaxta í kórúnunni. Sem betur fer breytist sagan ekki mikið við að skoða hina réttu þróun stýrivaxta í Slóvakíu. Fyrir fimm árum síðan voru stýrivextir þar í landi 6,25% en höfðu lækkað í 2,5% rétt fyrir upptöku evru. Þróun þeirra í millitíðinni var í takti við þróun evruvaxta, eins og sjá má hér: http://www.nbs.sk/en/statistics/data-categories-of-sdds/interest-rates/interest-rates-of-the-nbs/basic-interest-rate-of-the-nbs

 Þeir sem vilja bera saman þróun langtímavaxta á Íslandi og í Slóvakíu geta gert það hér: http://stats.oecd.org/wbos/Index.aspx?querytype=view&queryname=579
Ansi erfitt að túlka þann samanburð Íslandi í hag.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 26.4.2009 kl. 15:26]

Jón Helgi, færslan var reyndar skrifuð áður en kjörstaðir lokuðu í gær, eins og sést af tímasetningu hennar.

Ég tek undir með Barton.  Þótt tínd séu til lönd innan ESB með verstu hagstjórnina, er staðreyndin sú að þau eru ekki með gjaldeyriskreppu sem bitnar mjög harkalega á almenningi.  Aðild að ESB og evra leysir okkur ekki undan aga í ríkisfjármálum, þótt hún hjálpi okkur að ná stöðugleika.  Reyndar má segja að evra geri jafnvel meiri kröfur en króna, þar sem stjórnmálamenn munu ekki geta falið slaka hagstjórn að baki gengi gjaldmiðilsins eða með seðlaprentun.  En það er að mínu mati kostur en ekki galli.

Þessi umræða er hins vegar hálfpartinn akademísk þar sem valkosturinn er enginn.  Það er það sem ég er að benda á í færslunni.  Jafnvel þótt ESB aðild væri að einhverju leyti íþyngjandi, sem hún er ekki, þá yrðum við að skoða hana með ísköldu heildarhagsmunamati, út frá þeirri stöðu sem við erum í, þökk sé arfavitlausri stjórn efnahagsmála undanfarinn áratug í boði Sjálfstæðisflokksins.

Ég skora á þá sem hamast hérna eins og naut í flagi, að benda þá á annan raunhæfan kost sem varðar leiðina út úr kreppunni.

[Jón Helgi Egilsson (IP-tala skráð) 26.4.2009 kl. 16:21]

Afskapleg einfalt.  Til skemmri tíma (3 til 8 ár) eru bara ein lausn - Íslenska krónan.  Hvort sem menn vilja í ESB eða ekki þá mun það taka nokkur ár og lengri tíma að taka upp evru.  Nú skiptir máli að leysa bráðavanda heimila og fyrirtækja sem eru að sligast undan skuldabyrði.  Sá málflutningur sem þú stendur fyrir er ekki til þess fallinn að styrkja krónuna - veikja ef eitthvað er.  Það að krónan veikist hækkar skuldir heimila og fyrirtækja og gerir því illt verra.  Það sem kemur heimilum og fyrirtækjum best fyrir utan sterkari krónu eru lægri vextir.  Það skiptir máli en þessi málflutningur að ESB sé lausn allra mála í dag dugði í kosningunum en ekki í raunveruleikanum.  Nú eru kosningarnar búnar og raunverleikinn tekinn við. 

[Sindri Karl Sigurðsson, 26.4.2009 kl. 16:31]

Sæll.

Sammála að það hefur aldrei komið neitt plan B. Það vantar og vantar verulega. EB innganga verður að öllum líkindum ekki samþykkt og þar með gerist hvað???

Plan B. Auglýsi eftir því, þótt það hefði átt að vera ljóst fyrir kosningar.

Sé nú samt sem áður ekki hvað EB aðild gerir fyrir okkur í dag, því mér finnst að fyrst þurfi að taka til, komast upp úr drullupyttinum og fara í gott bað.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 26.4.2009 kl. 16:39]

Jón, það er Viðskiptafræði 101 að sú ákvörðun að sækja um aðild og stefna að evru hefur strax verðmótandi áhrif á markaði.  (Sjá t.d. álit Kristínar Pétursdóttur forstjóra Auðar Capital.)  Ef aðildarumsókn er samþykkt hjálpar það krónunni enn frekar því þá tekur við ERM II aðlögunarferli með stuðningi ECB.  Ef þú heldur að krónan muni ekki styrkjast við þetta þá skal ég taka veðmálið á móti þér og gera við þig framvirkan skiptasamning, nafnið mitt er í símaskránni, nefndu bara upphæðina.

[Egill M. Friðriksson, 26.4.2009 kl. 16:40]

Jón Helgi: "Afskapleg einfalt.  Til skemmri tíma (3 til 8 ár) eru bara ein lausn - Íslenska krónan.  Hvort sem menn vilja í ESB eða ekki þá mun það taka nokkur ár og lengri tíma að taka upp evru.  Nú skiptir máli að leysa bráðavanda heimila og fyrirtækja sem eru að sligast undan skuldabyrði."

Hvað er afskaplega einfalt? Í svari þínu felst engin lausn. Það er bara áframhald á núverandi stefnu. Ég er til í aðrar lausnir en það er bara enginn að koma með neinar.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 26.4.2009 kl. 16:42]

Ég tek undir með Sindra.  Mér er fúlasta alvara í því að vilja gjarnan skoða aðra valkosti.  Ég hef bara ekki séð neinn sem kemst nálægt því að vera trúverðugur.

[Jón Helgi Egilsson (IP-tala skráð) 26.4.2009 kl. 17:15]

Egill: Það er afskaplega einfalt að til skemmri tíma þá höfum við ekki val um annað en íslensku krónuna. Það að tala krónuna niður og útlista hana sem handónýta mun ekki hjálpa. Við verðum með íslenska krónu næstu árin.  Evra er ekki raunhæfur valkostur fyrr en eftir 3 til 8 ára þó svo að aðildarviðræður hefjist í dag.  Það þjónaði hins vegar hagsmunum þeirra sem vilja í ESB að tala þannig fyrir kosningar eins og þetta væri lausnin við vandamálum dagsins. 

Þannig að nú að loknum kosningum þá geta menn vonandi eytt tíma sínum í að útfæra lausnir sem miða að því að takast á við þennan veruleika.  Ég tel mikilvægast að lækka hér vexti, losa gjaldeyrishöft og treysta atvinnulífið - þannig styrkist krónan og þar með lækka skuldir heimila og fyrirtækja.  Þetta er engin töfralausn en evran er ekki valkostur í dag og næstu árin óháð því hvort Ísland á heima í ESB eða ekki.

[Guðmundur Jónsson, 26.4.2009 kl. 18:42]

Plan B Eins og þið kallaið það er að vera einfaldlega áfram með veika íslenska krónu sem réttir af viðskiptahallan og kemur grunnatvinuvegum af stað aftur, Þá á ég við atvinuvegi sem stóðu í blóma hér áður en ISK varð of sterk eins og húsgagnaframleiðsla, skipasmíði, fullvinnslu matvæla og fl. Nú þegar eru við farin að sjá jákvæð áhrif lágs gengis ISK þar bendi ég til dæmis á að Héðin hefur nú nýverið ákveðið að hætta við að loka málmsteypunni hjá sér og við erum farin að framleiða okkar eigin líkkistur. Ég var til dæmis sjálfur að landa ágætis samningi um smíð neyðarstiga sem búið vara að panta frá Þýskalandi og ég verð líka var við að mikið er spurt um véla og tækjasmíði sem var að leggjast af hjá mér vegna þess að ég var ekki samkeppnisfær við innflutning.

Þegar gjaldeyrishöftunum verður svo létt mun krónan falla varanlega nokkuð í viðbót sem mun ýta enn meira undir þessa þróun og þá fer að skapast grundvöllur til að vinna eitthvað af þessu áli hérna heima sem við sendum nú óunnið úr landi.

Það er mín von að við verðum áfram með ISK og að gengi hennar næstu ár verði að minnsta kosti ekki sterkara en það er nú.

Það græða allir á því nema þeir sem hyggjast lifa á innflutningi sem við höfum hvort sem er ekki efni á eða hafa með einum eða öðrum hætti tekið stöðu með krónunni, til dæmis í braski með gengistryggð lán eða lánavöndla. Þeir innlendu rekstraraðlitar sem eru yfir skuldsetti í erlendri mynt verða að bera skaðann af því og þá verður einfaldlega að setja í þrot til að ná fram afskriftum á þeim skuldum.

[Kristján Gunnarsson (IP-tala skráð) 26.4.2009 kl. 20:09]

Ég skora á þá sem hamast hérna eins og naut í flagi, að benda þá á annan raunhæfan kost sem varðar leiðina út úr kreppunni.

Vilhjálmur,

Það er fátt góðra ráða fyrir þann mann sem stendur snemma morguns í reykjandi rústum síns húss, sem brann um nóttina í fylleríssvalli og partýí. Hann þarf aðstoð til skemmri tíma, til að komast aftur á lappirnar til lengri tíma. Það eru engar skyndilausnir.

Við Íslendingar erum ekki í kreppu vegna þess að við erum með krónu. Við erum í kreppu vegna þess sem við gerðum af gáleysi og græðgi. Miklir fjármunir voru látnir streyma inn í landið í formi lána, sem síðan voru lánaðir út aftur og féð notað til ýmissa hluta, sem flestir urðu ekki fjárauka heldur taps eða neyslu. Það er vanhæfni okkar til að endurgreiða þetta fé sem við nú súpum seyðið af í formi kreppu.

Ég tel það rangt sem þú  hefur sagt að með gjaldþroti bankanna þurrkist kröfur út á móti eignum og afgangur verði bara tap þeirra sem erlendu lánin veittu. Not so fast! Ég tel það sé einmitt (fiduciary) skylda AGS að sjá til þess að öll--Öll--þau lán sem íslenskir bankar og stofnanir tóku verði hengd í skludaklafann sem síðan verður settur á herðar þjóðarinnar. AGS mun gera við okkur Íslendinga eins og þeir hafa við alla aðra; hjálpa okkur undir klafann og standa í skjálfandi lappirnar undir honum.

Evra eða ekki evra hefur ekkert með núverandi kreppu að gera. Evra og ESB eru langtíma og pólitísk prinsippsmál sem varða hugmydir okkar um eigið sjálfstæði og stöðu meðal heimsins þjóða. Þær skuldir sem við höfum unnið til verða settar
á okkur hvort sem við erum í ferli inn í ESB og upptöku evru. Það eru skuldirnar sem eru myllusteinninn um háls þjóðarinnar. Með fullri virðingu finnst mér þú hafa yfirselt ESB og evru sem útópíska skyndilausn. Not even close!

Plan A, B og C er þar af leiðandi að semja við lánadrottna okkar um niðurfellingu lána eða minnkum þeirra. Þetta er lykilatriðið. Því miður held ég að ekki sé neinn mann eða konu að finna á Íslandi sem hefur þekkingu eða hæfni til að semja við lánadrottna okkar. Ég tel að ríkisstjórnin þurfi að ráða til sín erlenda lögfræðinga sem geta samið um þessi lán fyrir okkur. (Ég hef miklar áhyggjur af því að íslensk stjórnvöld valdi þessu verkefni ekki og framselji í dugleysi hagsmuni þjóðarinnar í hendur annarra by default.) Í framhaldi verðum við að stunda okkar vinnu sem fyrr til lands og sjávar og smátt og smátt vinna okkur upp úr skuldasúpunni. Við munum þurfa að gera það hvort eð er.

Nema, Vilhjálmur, þú getir sagt okkur að ESB aðild þýði að Brussel yfirtaki lánin. Þar væri kannski útópíska skyndilausnin komin.

[Björn Heiðdal, 26.4.2009 kl. 20:10]

Höfundur síðu segir: "Jafnvel þótt ESB aðild væri að einhverju leyti íþyngjandi, sem hún er ekki,"

Áttu við að Ísland fái allt fyrir ekkert?  Er ESB alveg fullkomið og þær reglugerðir sem þaðan koma galla lausar?

Er ekki kominn tími á vitræna umræðu um þessi ESB mál.  Síðan er það hreinlega ekki boðlegt að kalla innlenda framleiðslu t.d. skipasmíði, ilrækt o.s.fr. heimilisiðnað í neikvæðri merkingu!  Ert þú einn af þeim sem heldur að allir á Íslandi sé efni í góða forritara og hinir vilji vinna í álverum?

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 26.4.2009 kl. 21:35]

Jón: það er ekki hægt að halda krónunni, lækka vexti og afnema höftin.  Þá fara allir með peningana sína, það kæmi upp "prisoner's dilemma" þar sem yrði kapphlaup um að vera fyrstur út, því allir vita að það er ekki til nægur gjaldeyrisforði til að verja krónuna.  Svona er það bara, og alveg eins hægt að afneita þyngdarlögmálinu eins og þessari stöðu.

Guðmundur, ég þakka hreinskilið og skýrt innlegg.  Þú lýsir stöðunni eins og hún verður ef við höldum krónunni, og svo verða menn bara að leggja mat á það hvort þeim hugnist þetta frekar en evruleiðin.

Kristján, þú ert með rangar forsendur varðandi skuldir bankanna og AGS.  Þjóðin mun ekki greiða skuldir bankanna, og AGS er ekki með neinn þrýsting í þá átt.

Björn: Eftir því sem ég best fæ séð fylgja engir verulegir ókostir aðild að ESB.  Það sem nefnt hefur verið í umræðunni er aðallega þrennt: "fullveldisafsal", sem er allavega ekki meira en hjá öðrum Evrópuþjóðum innan ESB,  "afsal fiskveiðiauðlinda", þar sem ekkert bendir til að Íslendingar muni veiða minna á Íslandsmiðum en þeir hafa gert undanfarna áratugi, og "afsal annarra auðlinda" á borð við orku og olíu, sem er della og hefur aldrei komið til álita.  Flestar reglugerðir ESB á sviði fjórfrelsis, staðlar o.fl. gilda þegar á Íslandi í gegn um EES og staðlasamstarf.  Það sem eftir stendur eru minniháttar óþægindaatriði og skipta engu verulegu máli miðað við þá risastóru hagsmuni okkar að komast inn í stöðugt efnahagsumhverfi, lága vexti, litla verðbólgu, og afnám verðtryggingar.  Plús svo hina óáþreifanlegri kosti þess að taka með reisn fullan þátt í samstarfi evrópskra lýðræðis- og velferðarríkja sem við eigum samleið með í samfélagi þjóða.

[Jón Helgi (IP-tala skráð) 26.4.2009 kl. 22:30]

Samkvæmt þessum rökum þínum Vilhjálmur þá hefur þyngarlögmálið ekki virkað á Íslandi lengst af!  Ergó - rökleysa.  Þú hefur verið áhugamaður um ESB í fjölda ára og svona mál eiga það til að verða árátta. Það deilir enginn um það að jafnvel þó svo að aðildarviðræður hefjist og jafnvel þó svo að aðild yrði samþykkt þá yrðu mjög mörg ár í evru.  Þess vegna liggur það fyrir að ESB er engin lausn til skemmri tíma. 

[Egill M. Friðriksson, 26.4.2009 kl. 22:49]

Jón Helgi: Enn og aftur, þú ert ekki að koma með neina lausn. Þú ert einfaldlega að segja að það eina sem er í boði sé að halda áfram á sömu braut. Ef þú telur það betri valkost að gera ekki neitt frekar en að fara í aðildarviðræður, komast undir ERMII og þá fá ECB til að verja krónuna þá ertu einfaldlega ekki að hugsa út frá rökum. Það er enginn að segja að Evran verði komin hér eftir eitt ár. Eins og ég skil þetta þá snýst það fyrst og fremst um að fá aðila, í þessu tilfelli ECB, til að styðja við krónuna og þá getum við aflétt gjaldeyrishöftunum.

[Pétur Richter (IP-tala skráð) 26.4.2009 kl. 23:02]

Sæll Vilhjálmur,

eitt sem mér var bent á um daginn og þótti athyglisvert. Hvað eiga Noregur, Ástralía, Nýja Sjáland, Kanada sameiginlegt ? Þetta eru allt þjóðir sem lifa á útflutningi hrávöru (olíu, málma, fisk o.f.l). Þegar maður hugsar síðan um að hrávöruverð sveiflast verulega og veldur þar af leiðandi miklum sveiflum í hrávöruhagkerfum þá verður maður að nefna það að allar hafa þessar þjóðir sinn eigin gjaldmiðil. Ætli það sé ekki til þess að þessar þjóðir geti betur tekist á við hagsveiflurnar með sinn eigin gjaldmiðil, í stað þess að vera læstar inni í sameiginlegum gjaldmiðli þjóða sem ekki sveiflast eftir sömu hagstærðum og þær sjálfar.

Síðan er það auðvita spurning um hvort við séum hrávöruverðshagkerfi (fiskur, álverð og jafnvel kannski olía) og auðvita hvort við séum nægjanlega stórt hagkerfi til að bera sjálfstæða mynt (sem ég tel ólíklegt). Ætli plan B geti verið að tengjast einhverju því hagkerfi (t.d. Noregi) sem þróaðist svipað og við. 

Ég tel samt að við verðum á næstu mánuðum að koma einmitt upp með plan B þar sem það gæti auðvita farið svo að þjóðin hafnaði aðild að ESB og jafnvel sjálfum aðildarviðræðunum, og þá er stórhættulegt að standa upp án einhvers plan B.

kveðja af gjaldeyrismarkaðinum :)

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 26.4.2009 kl. 23:19]

Rétt, Pétur - ég hafði einmitt áhyggjur af hugmyndum um að tengjast norskri krónu á þeirri forsendu að hagsveifla Norðmanna gæti verið þveröfug á við okkar (hátt olíuverð kemur þeim vel en okkur illa).  En það gæti líka breyst ef við finnum olíu

En svo kom upp úr dúrnum að Norðmenn höfðu engan áhuga á myntsamstarfi við okkur, enda slaka þeir ekki svo glatt út NOK af stærðargráðu 2.000 milljarða ISK af greiðasemi við frændur sína, þótt hjartagóðir séu.

Um tveir þriðju útflutningsverslunar Íslendinga við evrusvæðið og evrutengd lönd, þannig að viðskiptakjör okkar sveiflast hvort eð er að mestu með því svæði.

[Pétur Richter (IP-tala skráð) 26.4.2009 kl. 23:28]

Þetta er allt rétt hjá þér Vilhjálmur, en þar sem vangavelturnar snérumst um að það vantaði plan B verðum við líklega að vera opin fyrir öðrum leiðum, þó svo að ég skilji að þú sjáir bara þessa einu (ESB og upptaka evru).

Vandamálið er bara að hvorki þú, ég, samfylkingin, LÍÚ eða hvaða hópur sem er mun ákveða þetta, þetta verður ákveðið á endanum af þjóðinni. Og ef maður hefur lært eitthvað á undangegnum mánuðum og misserum þá er það það að þessi þjóð getur komið manniá óvart.

Því er mjög mikilvægt að við höfum einmitt eitthvert plan B. Hvert plan B er óljóst en vonandi verður það svo að menn ganga fordómalausir í það mál að koma sér niður á það, þar sem það er auðvita óskynsamlegt að vera ekki með plan B.

Hins vegar er ég þeirrar skoðunnar að það verði að fara að klára þetta með hvort/hvernig við ætlum að afgreiða þessi evrópumál, þar sem það er auðvita orðið óþolandi að hafa þetta hangandi yfir okkur öllu lengur. Þetta segi ég þó svo að ég sé enginn stóraðdáandi ESB, vil bara að við klárum málið og sættumst á hvaða þá niðurstöðu sem úr því fæst

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 26.4.2009 kl. 23:37]

Pétur: Sammála.

Besti sprotinn að Plani B sem ég hef séð til þessa er í átt að pælingum Hjálmars Gíslasonar og fleiri, sem segja að "fiat"-gjaldmiðlar séu hvort sem er að lenda á öskuhaugum sögunnar, og við ættum að skoða að gerast tilraunastofa með alveg nýja tegund af gjaldmiðli sem byggir á raunfæti.  Þ.e. einhvers konar nútímaútgáfu af gullfæti, til dæmis með tengingu við vöruskiptagagnagrunn á internetinu.   Ein möguleg einföldun er að segja að við tækjum upp verðtryggða krónu sem gjaldmiðil, við erum nú orðin býsna vön henni, þótt óvinsæl sé hjá mörgum!

Þetta er mjög spennandi pæling og mig langar að taka hana lengra, en það er varla ábyrgt á þessu stigi máls að bjóða þjóðinni upp á tilraunastarfsemi með lífskjör sín og afkomu.  Og skortur á gjaldeyrisvarasjóði er óleystur eftir sem áður.  En hver veit hvað síðar verður.

[Hjálmar Gíslason (IP-tala skráð) 27.4.2009 kl. 00:25]

Eins og fram kemur í síðasta kommenti er ég yfirlýstur efasemdamaður um gagnsemi ESB og Evrunnar fyrir okkur Íslendinga.

Ég er samt sem áður sammála því sem þú segir í færslunni að það er ekki til neitt plan B. Aðildarviðræður og innganga í Evrópusambandið er þó a.m.k. plan, og ég held að Samfylkingin hafi verið að græða mikið á því að hafa yfirhöfuð einhverja framtíðarsýn fyrir Ísland. Enginn hinna flokkanna, né við efasemdamennirnir, höfum lagt fram heilsteyptan valkost.

En þótt plan B sé ekki til, þá þýðir það ekki að plan B gæti ekki verið til. Það eru augljóslega til aðrar leiðir. Þetta má t.d. sanna með þeirri hugsanatilraun að gefa sér að ESB væri ekki til. Auðvitað væri samt til einhver leið út úr vandanum.

Sem vanur samningamaður veist þú líka jafn vel og ég að ekkert er verra upplegg í samningaviðræður en að hafa ekki valkost. Það er þess vegna alger skylda okkar að leggja okkur fram um að búa sem best úr garði aðra áætlun, sem sé raunhæfur valkostur við það að ganga í ESB. Helst ættum við að kalla hana Plan A. Þetta mun styrkja samningsstöðu okkar í viðræðum við ESB (stöðu sem annars er mjög veik) og þvingar okkur til að fara ígrundað í gegnum aðra kosti sem eru í boði.

Hver veit, kannski komumst við að því að það séu til aðrir kostir og betri? Hættan er að fara af stað í samningaviðræður með ekkert "alternative".

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 27.4.2009 kl. 07:44]

Skarplegt innlegg hjá þér Hjálmar, eins og alltaf.

Til er Plan C, sem við erum að vinna eftir í dag.  Það er að halda krónunni og reyna að lækka vexti eftir föngum.  En það er morgunljóst að þá þarf að halda gjaldeyrishöftunum áfram og jafnvel að herða þau enn frekar til að minnka leka, eins og Seðlabankinn hefur gefið í skyn að hann hyggist gera.  Lækkandi vextir auka enn hvata krónueigenda - innlendra sem erlendra - til að finna glufur fram hjá höftunum.

Gjaldeyrishöft eru í andstöðu við skuldbindingar Íslendinga gagnvart EES og OECD, og reyndar einnig stofnsamning AGS.  Þau leiða til þess að sáralítil erlend fjárfesting kemur inn í landið og þá helst á undanþágum.  Krónan verður að sjálfsögðu hvergi gjaldgeng og hættan er sú að gjaldeyrisjöfnuður okkar dugi ekki fyrir afborgunum og vöxtum af erlendum lánum.

Þeir sem nenna að lesa athugasemdalistann og umræðuna hér fyrir ofan sjá með eigin augum hvað ég átti við með orðalaginu "enn að berja hausnum við steininn í afneitun".

[Hjálmar Gíslason (IP-tala skráð) 27.4.2009 kl. 08:21]

Af þessu má einmitt sjá hversu mikilvægt er að koma upp með betra plan B/A.

Ein hugmynd með gjaldeyrinn sem ég hefði gaman af að fara í gegnum með mér fróðari mönnum er að Seðlabankinn haldi gengi krónunnar alltaf þannig að viðskiptajöfnuður sé lítillega jákvæður. Þetta myndi þýða að gengið myndi alltaf gefa eftir eða styrkjast m.v. það í hvaða átt flæði viðskipta er og taka mið af aðstæðum hér á hverjum tíma, án þess að stuðla að spákaupmennsku.

Það er vandi fólginn í að koma þessu af stað vegna erlendra fjármagnseigenda á Íslandi (jöklabréf etc.), en sá vandi er fyrir hendi í öllum scenario-um. Að þeim vanda leystum sé ég ekki stóra vankanta á þessari aðferð, en þarf reyndar miklu dýpri yfirlegu til að fullyrða að þetta sé raunhæfur kostur.

[Hjálmar Gíslason (IP-tala skráð) 27.4.2009 kl. 08:28]

Þetta er auðvitað miðað við að við viljum notast við svona FIAT myntkerfi áfram. Róttækari hugmyndir myndu snúast um að taka upp einhverskonar hrávöru- eða "frumþarfa"-fót undir myntina okkar eða taka upp verðtryggða krónu alfarið (og útrýma þeirri óverðtryggðu) eins og þú kemur inn á að ofan.

Sennilega er rétt að fara að documentera þessar leiðir betur til að koma þessum möguleikum í umræðuna.

Þá hef ég a.m.k. efni í næstu bloggfærslu :)

[Hólmfríður Bjarnadóttir, 27.4.2009 kl. 09:51]

Sæll Vilhjálmur.

Er einfaldlega svo sammála þér að það gæti ekki vrið meira. Úrtölufólkið rembist eins og rjúpan við staurinn, en rök þess halda ekki vatni frekar en fyrri daginn og mun ég ekki eyða tíma í orðaskak við það að sinni. Sumarkveðja

[Björn Heiðdal, 27.4.2009 kl. 13:02]

"fullveldisafsal", sem er allavega ekki meira en hjá öðrum Evrópuþjóðum innan ESB,

Segir Vilhjálmur og finnst þetta var rök með inngöngu.  Þær þjóðaratkvæðagreiðslur sem haldnar hafa verið um frekari samruna Evrópu hefur verið hafnað í aðildarlöndum ESB.  Almenningur er á móti "fullveldisafsali" til Brussels.  Fólk vill láta nána samvinnu og tollabandalag duga.  Svíar, Bretar, Frakkar og allt hitt góða fólkið í ESB vill ekki meiri miðstýringu og fleiri skriffinna í Brussel! 

Slagorð um að ESB sé að þróast í átt til lýðræðis og valddreifingar er bara áróður.  Kynntu þér Lissbon sáttmálan áður en þú heldur einhverju álika fram.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 27.4.2009 kl. 14:01]

Ég sagði ekki að meint "fullveldisafsal" sé rök með inngöngu, heldur að ég sjái ekki að það séu veigamikil rök á móti inngöngu.  En fullveldi þjóða getur í ýmsum tilvikum verið meira en ella í samstarfi við aðrar þjóðir, t.d. í málefnum á borð við loftslagsmál, umhverfismál, löggæslu og verkalýðsmál.  Og vilja menn þá t.d. segja sig frá aðild að Mannréttindadómstóli Evrópu, sem hefur klárt yfirþjóðlegt vald, og felur í sér "fullveldisafsal" á sviði dómsvalds?  Þetta er bara orðaleppur sem menn nota í stað þess að hugsa skýrt um innihaldið.

[Pétur Richter (IP-tala skráð) 27.4.2009 kl. 16:00]

Hjálmar, sammála því að það þarf að hefjast umræða um plan A/B. Hugmyndin með að Seðlabankinn haldi gengi krónunnar þannig að viðskiptajöfnuðurinn sé jákvæður þýðir í raun að við værum að taka upp kerfið í gengismálum sem var fyrir mars 2001, þ.e. Seðlabankinn hélt gengi krónunnar innan svokallaðra vikmarka sem áttu þá að vera á því bandi krónunnar sem væri hagfeld hagkerfinu. Vandamálið við slíka aðferð er að fjármagnsflutningar eru yfirleitt frjálsir (þó ekki nú um stundir) og getur það því reynst Seðlabanka dýrt að halda gengi krónunnar stöðugu. Annars eru hérna tvær greinar frá Seðlabankanum um gengisfyrirkomulag krónunnar eins og það var.

http://sedlabanki.is/lisalib/getfile.aspx?itemid=1287

 http://sedlabanki.is/uploads/files/pm001_5.pdf

[Björn Heiðdal, 27.4.2009 kl. 21:04]

Að bera ESB með Lissbon viðaukanum saman við alþjóðlega sáttmála um friðun votlendis eða samstarf verkalýðsfélaga er ekki sambærilegt.  Eiginlega ber þessi málflutningur með sér að ókostirnir skipti viðkomandi engu og hann nenni ekki að kynna sér þá.  Ég hef ekki ennþá fundið vitræna umræðu um ESB nema þegar kemur hugsanlega að upptöku evru.  Þá geta stuðningsmenn ESB fundið eitt og annað til sem flokkast undir eðlileg rök.  En gallarnir við inngöngu eru of margir til að hægt að sé að sópa þeim undir teppið eða ofan í óskabrunn Samfylkingarinnar. 

Hvernig væri að ræða um samningsmarkmið Íslands.  Upptaka evru strax gæti verið eitt þeirra.  Varanleg undanþága fyrir íslenskan sjávarútveg.  30 milljarðar árlega í styrki fyrir íslenskan heimskautalandbúnað.  Nú er bara að nota ímyndunaraflið og byrja að semja.   

[Hjálmar Gíslason (IP-tala skráð) 27.4.2009 kl. 23:10]

Pétur: Ég HELD að þetta þurfi ekki að vera til vandræða dýrt fyrir Seðlabankann þar sem það að stilla viðskiptajöfnuðinum alltaf aðeins yfir núllinu myndi byggja upp gjaldeyrisforða og gengið myndi gefa eftir um leið og verulegt útstreymi yrði á fé. Fjármagnsflutningar yrðu því frjálsir, en óhagkvæmir í miklu magni og því "seigari" en ella. Þetta er dálítið annað fyrirkomulag en var a.m.k. síðast fyrir breytinguna 2001, því þá voru gengisákvarðanir teknar útfrá aðstæðum, en fylgdu ekki ákveðinni formúlu eða mynstri (eftir því sem ég man og kemst næst).

Þetta myndi væntanlega vera það sem kallað er í síðari greininni sem þú sendir inn "skriðtenging" miðað við viðskiptajöfnuð.

Það væri gaman að fá okkur fróðara fólk í þessa umræðu :)

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 27.4.2009 kl. 23:18]

Björn, þetta er reyndar fín og málefnaleg færsla hjá þér.

Ég geri mér grein fyrir að framsal fullveldis til ESB er meira en vegna t.d. Mannréttindadómstólsins, en punkturinn er sá að það er það er ekki eðlismunur á þessu tvennu heldur stigsmunur.

Umræðan má einmitt gjarnan snúast um samningsmarkmið og síðan konkret niðurstöður aðildarumræðnanna.  Hraðupptaka evru er vissulega þýðingarmikið atriði og myndi skila okkur miklum beinum ávinningi.   Varðandi sjávarútveg þá gæti verið hægt að semja um þátttöku Íslands í endurmótun sjávarútvegsstefnunnar, sem fyrir liggur að fara í, með tiltekin markmið.  Heimskautalandbúnaður nýtur þegar sérstöðu í ESB, ég er almennt frekar skeptískur á styrki þar sem ég tel þá drepa niður samkeppnishæfni, en hef skilning á því ef bændur hugsa öðruvísi ;-)

Já, það þarf einmitt að nota ímyndunaraflið, bretta upp ermar og byrja að semja.

[Anna Benkovic Mikaelsdóttir, 27.4.2009 kl. 23:59]

Ég veit að við , Íslendinger erum á leiðinni í ESB...það er bara spurning um hraða hérans eða skjaldbökunnar!  Við hefðum átt að fá tækifæri fyrir tæpum 20 árum að kjósa um samning, eins og Norðmenn, og nú er árið 2009?..fattar enginn að þetta er ekki mál til að rífast um?...komandi kynslóð og við hin verðum að taka afstöðu til ESB!

Af hverju er þessi tregða?  Skil það ekki...???

[Kristján Torfi Einarsson, 28.4.2009 kl. 10:00]

Það er rétt að hér vantar nauðsynlega plan B, C, D o.s.frv. en það má gera athugasemdir við ýmislegt í málflutningi þínum hér. 

Helstu rök þín fyrir tafarlausri umsókn og inngöngu í ERM II meira en lítið gölluð. Þú segir að umsóknin og viljayfirlýsing stjórnvalda myndu umsvifalaust styrkja stöðu okkar í augum "hins framsýna fjármagnsmarkaðar". Reynsla þín og Kristínar Pétursdóttir af alþjóðlegum fjármagnsmörkuðum er því miður lítils virði eins og sakir standa; sá markaður sem þið störfuðu á er ekki lengur til og ólíklegt að hann muni nokkurn tímann snúa aftur (sjá t.d. þessa umfjöllun).

Þegar Þýskaland, Bandaríkin og Bretland (og nær allar vestrænar þjóðir) berjast í bökkum við að sækja kapítal til þess að fjármagna fjárlagahalla sinn, er þessi fullyrðing ykkar Kristínar meira en lítið vafasöm. Þá er ekkert samband á milli sovreign risk (lánshæfi og CDS spread) og ERM II eða evru - ef eitthvað samband er að finna þá er það líklega öfugt. Það er gríðarlega löng biðröð eftir alþjóðlegu fjármagni og ég held að við ættum í það minnsta að bíða þar til röðin kemur að Þýskalandi, Sviss, General Electric o.s.frv. áður en við förum að gera okkur vonir um skjóta afgreiðslu hjá alþjóðlegu fjármagnseigendunum.

Þá er ERM II uppskrift að bölvuðum vandræðum. Segjum að förum þessa leið og sættumst á að festa krónuna á 140 kall gagnvart evru og afléttum gjaldeyrishöftunum. Það blasir við að ef markaðsgengið er yfir 200 kall þá mun fjármagnið sem hér situr fast flæða út á svipstundu. Við munum þurfa að borga spákaupmönnunum út með því að draga á lánalínur við ECB (ekkert er ókeypis eða í boð einhvers). Liggur ekki í augum uppi að spákaupmennirnir munu hlæja alla leið í bankann á meðan við sitjum uppi með stórskuldugt ríki. Þetta væri í raun nákvæm endurtekning á nýmarkaðskreppunum síðastliðin 20 ár - stefnunni sem AGS hefur boðist velvirðingar á.  

Þú lýsir eftir þriðju leiðinni og er það vel. Ég er ósammála þér um gjaldeyrishöftin og nauðsyn þess að halda uppi háum vaxtarmun við útlönd. Varðandi vaxtarmuninn þá á það hefðbundna samband ekki lengur við; fjármagnsmarkaðurinn horfir ekki til nafnvaxtarmunar heldur til skuldsetningu ríkjanna - í dag er öryggi the name of the game (ergó, við eigum ekki að fara ERM II leiðina eða skuldsetja ríkið frekar). Gjaldeyrishöftin eru óþolandi: Það óhagkvæmi og óréttlæti sem fólgið er í tvöfalt skráðu gengi er einfaldlega ólíðandi. Við eigum að aflétta höftunum og taka skellinn (eins og gagnrýnendur verðbólgumarkmiðsins hafa bent á í áraraðir) - illu er best af lokið. Það hefur aldrei verið hægt að mun aldrei verða hægt að búa til stíflur sem halda til lengri tíma í þessum efnum - ef reynsla okkar síðastliðin ár segir okkur eitthvað þá er það einmitt það.  

Við, eins og heimurinn, allur glímum við skuldakreppu og það eru ekki margar leiðir út úr svoleiðis krísu. Annað hvort ferðu verðbólguleiðina eða liquidation-leiðina (sbr. kreppuna miklu). Við eigum að fara verðbólguleiðina, lækka vexti og nota seðlabankann til þess að halda uppi eftirspurn og éta í burtu skuldirnar. Það voru töfrar seðlabanka sem gerðu þessa brjáluðu skuldsetningu mögulega og að sama skapi getum við beitt töfrasprotanum til þess að losa okkur við skuldirnar. Auðvita verður aflétta verðtryggingunni áður en þessi leið er farin en það er bara pennastrik sem hægt er að framkvæma á morgun.

Bandaríkin, Japan og Bretland eru leynt og ljóst að fara verðbólguleiðina (engin trúir t.d. A. Darling sem bindur vonir sínar við að hagvöxtur verði aftur kominn á fullt skrið næsta vetur; þetta er verðbólgufjárlagafrumvarp og BoE rekur verðbólgustefnu). ECB og ESB geta illu heilli ekki farið þessa leið (því skortir tækin, eins og skuldabréfamarkað og fjármálaráðuneyti) og því er evrusvæðið á hraðri leið í verðhjöðnun (hér á Spáni er hún augljós), hækkandi raunvexti og vítahring minnkandi eftirspurnar. Þetta er ekki beint aðlaðandi samstarf eins og sakir standa.

Til lengri tíma litið veit enginn neitt; hvorki þú né ég né helstu sérfræðingar heims. Við erum líklega að fara að ganga í gegnum gríðarlegar breytingar á þjóðhagslegu umhverfi heimsins og fyrirkomulagi peningamála: Verður SDR eða gull eða ný hrávörukörfumynt nýja ankerið í alþjóðaviðskiptum? Um þetta er nú rætt í fullri alvöru, sbr. útspil Kína, Rússa og OPEC ríkjanna í IMF að undanförnu. Valdajafnvægi heimsveldanna eru að breytast hratt og auk þess markar hrunið líklega endalok nýklassískrar hagfræði (enginn trúir lengur á "skilvirkni" og "skynsemi" markaða). Sagan bendir til þess að róstusamir tímar séu í vændum (sbr. Ferguson). Til lengri tíma eigum við því að byggja hér upp fjölmyntasamfélag frá grasrótinni (eins og þið í CCP og Marel eruð byrjaðir að gera) og gefa markaðinum - fyrirtækjum og heimilum - tækifæri á að aðlaga sig að breytingunum sem framundan eru. Hvers vegna ætti ríkið ekki að viðurkenna dollara, evrur, jen, norskar krónur, svissneska franka eða gull ef því er að skipta? Hvaða peninga-rasismi er þetta eiginlega?  

Við skulum af-læra og hugsa þetta upp á nýtt! 

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 28.4.2009 kl. 11:41]

Margt gott í þessu hjá þér, Kristján Torfi.  En líka ýmislegt sem má ræða frekar.

Ég mótmæli því vitaskuld að reynsla og þekking á fjármálamörkuðum sé mönnum fjötur um fót þótt umbreytingar séu í gangi.  Ég hef t.d. séð a.m.k. tvær lægðir áður (1991-3 og 2001-2) og lifað þær af, tel þá reynslu nýtast vel við að sjá mynstrin í því sem er að gerast núna.

Mér finnst þú rugla dálítið saman gjaldmiðlum og lánshæfi fyrirtækja annars vegar, og lánshæfi ríkissjóða hins vegar.  Ef Ísland er evruvætt og CCP sækir fjármagn á alþjóðlega markaði, eru fjárfestar ekki að horfa neitt að ráði á lánshæfi íslenska ríkisins þegar vaxtaálag og áhætta CCP er metin.  Sama gildir um t.d. húsnæðisbréf: horft er til veðsetningarhlutfalla, staðsetningar, og almennra hagrænna horfa í viðkomandi héraði, frekar en lánshæfi ríkissjóðsins í landinu.

Og það sem þú lýsir um aðgang að fjármagni ætti að vera vísbending um að enn erfiðara verði að sækja fyrirgreiðslu inn í krónuhagkerfi, með sína forsögu, en evruhagkerfi.

Ég er ósammála þér um ERM II ferlið.  Ef markaðurinn sér fram á að krónu verði skipt fyrir evru á 140 eftir t.d. 3 ár þá myndast framvirkt verð með niðurhallandi kúrfu sem endar í 140.  Hallinn á kúrfunni mælir vaxta- og áhættuálag krónu á móti evru.  Ég tel að ERM II eigi að stilla þannig af að kúrfan halli nokkuð, annars sjá menn hag í því að fara út úr krónu núna og kaupa hana aftur síðar.  En þetta ferli verður unnið í samráði við og með stuðningi ECB.

Jöklabréfaeigendur held ég að horfi fyrst og fremst til vaxtamunar sem aðdráttarafls, en ég held að margir þeirra vilji fara, nánast óháð hvaða vextir bjóðast.  Og ekki má heldur gleyma innlendum innistæðueigendum, ég myndi ráðleggja ömmu minni að fara út úr krónunni ef vextir verða lækkaðir og gjaldeyrishöft afnumin.  Og reyna að vera á undan flóðinu, því ég veit að gjaldeyrisforðinn dugir ekki til að borga öllum sem vilja evrur.

Ísland er einmitt að fara liquidation-leiðina (lánardrottnar bankanna taka massíft tap) og það er gott, þ.e. betra en peningaprentunarleið eða skuldafjallsleið.

Eflaust verða nýjungar í gjaldmiðilsmálum heimsins á næstunni, en evran er líkleg til að vera meginstoð í því ferli.

[Kristján Torfi Einarsson, 28.4.2009 kl. 13:46]

Ekki ætlaði ég að gera lítið úr menntun og reynslu þinni, nema síður sé. Punkturinn minn var einfaldlega sá að lánamarkaðir munu ekki opnast við umsókn í ESB og ERM II. Lánshæfi þeirra landa Evrópu sem eru innan ERM II og fyrir utan bendir ekki til þess. Eins og ég sagði þá ræður skuldastaða ríkisins og áhætta tengd bankakerfinu viðkomandi lands mestu um lánshæfismatið.   

Ég held að ég hafi ekki verið að rugla saman lánshæfi ríkissjóðs og fyrirtækja, en lánshæfi ríkisins skiptir hins vegar miklu máli í matinu á húsnæðisbréfinum; húsnæðisbréf íslensku bankanna voru til að mynda metin AAA vegna hárrar stuðningseinkunnar, þ.e. litlar líkur voru taldar á miklum greiðsluföllum vegna þess að talið var að ríkið myndi hlaupa undir bagga áður en til þess kæmi. Annars gæti CCP falast eftir ríkisábyrgð, eins og DeCode gerði forðum, ef hlutirnir halda áfram að versna og erfitt verður að fleyta skuldunum áfram;-)

Varðandi ERM II, þú ert sem sagt að meina að gjaldeyrishöftin verði að vera til staðar þar til skiptin eiga sér stað? Er hægt að tala um markaðs- og framvirkt gengi í slíku umhverfi? 

Ég held að jöklabréfin verði ekki vandamál þótt gengið hrapi - þvert á móti. Alþjóðabankinn þróaði þessa flóknu fjármálagjörning í kjölfar Asíukreppunar til þess að gefa nýmarkaðslöndum kost á alþjóðlegu fjármagni á þann veg að lánveitandinn bæri einnig áhættu á gjaldmiðlinum (þ.e. ekki í dollurum eða evrum). Ef gengið fellur verður auðveldara að greiða þennan reikning sem er í krónum. Hins vegar  tapa eigendur bréfanna.  

ísland er að fara liquidation-leiðin í gjaldþroti bankanna gagnvart  lánveitendum þeirra og hluthöfum. Og ég eins og þú er vissum að þetta er besta leiðin til þess að sekra á skuldahnútinn. Hins vegar er hefur engin leið verið valin hvað varðar skuldir íslenskra heimila og fyrirtækja gagnvart bönkunum - við erum í einhvers konar limbó-stöðu. það e miklu flóknara og sársaukameira að fara liquidation-leiðina gagnvart fyrirtækjunum og fjölskyldum, hugsaðu þér bara lagaflækjurnar. Auk þess myndi eftirspurnin í hagkerfinu hrynja og líklega yrðu meirihluti fyrirtækjanna og heimilanna gjaldþorta þegr hreinsunareldurinn væri yfirstaðinn. Verðbólguleiðin er miklu betri kostur - hún er allavega framkvæmaleg. Auðvita ekki sársaukalaus en miklu fljótlegri og einfaldari.

Við eyðum skuldunum í verðbólgubálinu, byrjum frá grasrótinn að greiða laun í erlendum gjaldmiðlum (þú myndir taka við evrum en ég myndi veðja á dollarann, þeir sem eiga fjölskyldu og skuldbindingar í Svíðþjóð gætu fengið sænksar krónur) þannig að leikur einn verður að greiða niður íslensku lánin. Við gleymun nefnilega að yfir 80% skuldum heimilanna eru í verðtryggðum krónum, þ.e. við eigum kosta völ. Skuldlítill almenningur tryggir eftirspurn og gengisfellingin treystir samkeppnishæfni. Þetta vekur von um að hjól hagkerfisins fari aftur að snúast og það ætti að laða erlenda fjárfesta til landsins. Þeir sem tapa á Íslandshruninu læra vonandi þá lexíu að það á ekki að fjármagna 25% viðskiptahalla - það er galið.

Ég vona innilega að ég hafi rangt fyrir mér um framtíð evruna, en eins og er þá held ég að raunveruleg hætt sé á myntsamstarfið flosni upp. Vandinn er gígantískur. Óvissan er allavega mjög mikil og ég, líkt og alþjóðlegir fagfjárfestar, verðlegg óvissu mjög hátt nú um mundir. Ef ég væri amma þín myndi ég kaupa gull :-)

Kærar þakkir Vilhjálmur fyrir skerpandi skrif og umræðu.     

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 28.4.2009 kl. 14:42]

Takk sömuleiðis, sammála mörgu hjá þér, vil þó benda á að húsnæðisbréf Kaupþings, svokölluð "sérvarin skuldabréf" (covered bonds) voru með allavega AA rating ef ekki AAA, án ríkisábyrgðar, vegna skilmála bréfanna og heildarveðsetningarhlutfalls safnsins.

[Albert Guðmann Jónsson, 29.4.2009 kl. 11:46]

Ég er ekki viss um að þó gjaldeyrishöftum sé aflétt og vextir lækkaðir að þá muni krónan veikjast svo mikið að eina sem sé eftir er að slökkva ljósin og flytja. Var ekki einhver að segja að krónubréfin eru með fasta vexti og fylgja því ekki vaxtalækkunarferlinu. Ef vextir lækka ekki á krónubréfunum, þá allavega er ekki vaxtalækkunin hvati fyrir eigendur krónubréfa að losa stöðurnar. Auðvitað er líklegt að krónan veikist en á einhverjum tímapunkti þá vilja ekki fleiri losa stöður sínar þar sem virði krónunnar er það lítið að frekar vill maður bíða og sjá. Fasteignarmarkaðurinn er að hrynja og er því verðbólguhjöðnun vegna þess. Gengislækkunin hefði auðvitað áhrif á neysluverðsvísitöluna á móti og myndir áreiðanlega keyra upp einhverja verðbólgu. Nú erum við með greiðslujöfnun á erlendu lánunum og höfuðstóll þeirra myndi hækka eithvað tímabundið en ekki afborganir. Eins og Guðmundur Jónsson segir hér að ofan þá er það akkurat krónan sem hjálpar okkur út úr þessu veseni. Um leið og bankarnir geta aftur farið að lána á lágum vöxtum og með veika krónu þá myndast hér ýmsir framleiðslumöguleikar. Við verðum samkeppnishæf við útlönd í ótal greinum sem við vorum ekki áður. Viðskiptaafgangurinn mun svo styrkja krónuna ásamt því að það er ekkert úr vegi fyrir seðlabankann að kaupa ódýra krónu til að aðstoða við styrkingu gengis eftir að krónubréfum hefur verið skolað út. Krónan sér til þess að atvinna haldist í landinu, Evran sér til þess að fólk þarf að flytja og finna sér vinnu í öðru landi.  

[Vilhjálmur Árnason, 7.5.2009 kl. 20:06]

Jæja nafni. Þú ert með evrópufánann hátt á lofti. Hverjum þykir sinn fugl fagur.

ég hef engan sérstakan áhuga á að vega og meta kosti ESB eða galla.

Ég neni ekki að taka þátt í þeirri umræðu.

Það sem ég hef áhuga á er hvernig menn eins og þú hugsa. Ef þú vilt vera svo vænn að svara spurningunum.

Mig langar að spurja þig að sjö spurningum.

1. trúir þú því að það sé gott fyrir ísland að hagkerfi íslands sameinist evrópu.

2.Trúir þú því að orðið þjóð hafi hagfræðilegt miklvægi.

3. Trúir þú því að hagkerfi evrópusambandsins í heild sinni beri neyslu sína sjálf.

4. Trúir þú því að bankakerfi ESB sé gott kerfi.

5. Trúir þú því að það geti aldrey verið það mikil sköpun í Íslanska hagkerfinu að við verðum alltaf að lifa á erlendu fjármagni.

6. Trúir þú því að ESB sé nasista hugmynd.

7. Túir þú því að Þjóðir egi að mynda pólitísk tengd bandalög.

Sumar spurningarnar eru mögulega leiðandi en það væri gaman að fá að kíkja aðeins inn í þankagang þinn.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 8.5.2009 kl. 15:35]

Albert: íslenska hagkerfið er óvenju útsett fyrir gengissveiflum, vegna þess að yfir 60% neysluverðsvísitölunnar eru beint og óbeint innflutt, og vegna þess að lán eru almennt verðtryggð eða gengistryggð.  Veiking krónu kemur því mjög skarpt inn í kaupmátt almennings og síðan atvinnustig.  Þessi áhrif eru minni í sjálfstæðari hagkerfum sem reiða sig ekki jafn mikið á utanríkisviðskipti og við gerum.  Sú kenning að sjálfstæður gjaldmiðill verji okkur gagnvart versnandi viðskiptakjörum stenst því ekki nema að litlu leyti.  Og tapið af hærri vöxtum, meiri óstöðugleika og verðtryggingarkerfinu er margfalt meira en sá hugsanlegi ávinningur, að mínu mati.

Vilhjálmur nafni: velkomið að svara þessum spurningum.

1. Já, þetta er reyndar þegar tilfellið hvað regluverk varðar með EES, en það verður enn betra þegar við erum komin inn í myntsamstarfið. Utanríkisverslun Íslands er að tveimur þriðju við evrulönd og evrutengd lönd (SEK og DKK).

2. Öll mannleg sálfræði hefur hagfræðilegt mikilvægi.  Ég tel verndarstefnu af hinu vonda, sérstaklega fyrir lítil hagkerfi með mikla utanríkisverslun, ef það er hún sem þú ert að spyrja um.

3. Öll hagkerfi, líka aðildarlanda ESB, byggja að hluta á inn- og útflutningi, þannig að svarið er neitandi (ef ég skil spurninguna rétt).

4. Ef átt er við Seðlabankakerfi ESB (ESCB) þá held ég að það sé a.m.k. ekki verra en önnur helstu seðlabankakerfi í heiminum.   Og miklu betra en Seðlabanki Íslands.  Ef átt er við einstaka banka í Evrópu þá eru þeir eins misjafnir og þeir eru margir.

5. Skil ekki alveg spurninguna, en það er eðlilegt hjá hagkerfi sem er vaxandi og á nóg af auðlindum og ungu vinnuafli að vera aðdráttarafl fyrir erlenda fjárfestingu, og þá nettó meira innflæði en útflæði.  Flest lönd heims reyna að laða að erlenda fjárfestingu enda eykur hún innlendan hagvöxt og framleiðni, og heldur uppi atvinnu.

6. Nei, ein af hugmyndunum að baki ESB og forvera þess var að auka samheldni og einingu í Evrópu í kjölfar heimsstyrjaldanna, og koma í veg fyrir að evrópuþjóðir færi í stríð við hver aðra, m.a. vegna efnahagslegra hagsmuna.  ESB er að mörgu leyti byggt á hugmyndafræði lýðræðisjafnaðarmanna, um öflugt hagkerfi er standi undir öflugu velferðarkerfi.  ESB er jafnframt í fararbroddi í mannréttindamálum hvarvetna.

7. Ég tel að það sé aldrei nauðsynlegra en nú að þjóðir hafi með sér samstarf til að leysa úr fjölþjóðlegum og jafnvel hnattrænum vandamálum og verkefnum, t.d. á sviði umhverfismála, loftslagsmála, viðbrögðum við fjármálakreppu, verkalýðsmálum, félagslegum réttindamálum, löggæslumálum o.m.fl.

Vona að þetta skýri málið, nafni.