"Af hverju lækka lánin ekkert þótt ég borgi og borgi af þeim?"

Flestir sem tekið hafa verðtryggt lán þekkja tilfinninguna: maður borgar hvern greiðsluseðilinn á fætur öðrum, en höfuðstóllinn hækkar bara, eða a.m.k. lækkar ekkert sem heitið getur.  Skoðum aðeins stærðfræðina sem að baki liggur.

Verðtryggð húsnæðislán eru jafngreiðslulán (annuitet).  Það þýðir að vextir og afborganir eru stillt af, með nokkuð snúinni formúlu, þannig að mánaðarleg greiðsla er alltaf sama upphæðin út lánstímann. Sú upphæð er fyrst aðallega vextir, en í lokin verður hún aðallega afborgun.  Þetta er best sýnt með myndrænum hætti.  Dæmið er um 25 ára lán með 5% vöxtum:

Eins og sést, gengur hægt á höfuðstólinn fyrstu árin - þá má segja að verið sé að greiða "aðgöngumiðann" að láninu, en svo vænkast staðan síðar á lánstímanum.

Þetta er einfölduð mynd þar sem ekki er gert ráð fyrir verðbólgu.  Þegar verðbólgan kemur til skjalanna er eins og myndin hér að ofan sé prentuð á gúmmí og það teygt öðru megin - súlurnar "strekkjast" og lengjast.  Aftur er best að nota mynd; dæmið er um 20 mkr lán til 25 ára og verðbólgan er 5% (vextir áfram 5%):

Hér sést vel upplifun flestra, með appelsínugulu línunni (hægri ás), sem sýnir hvernig eftirstöðvar lánsins fara hækkandi fyrri helming lánstímans vegna verðbólgunnar, þrátt fyrir að greitt sé af láninu samviskusamlega (afborganir á vinstri ás).  Seinni helming lánstímans vinnast eftirstöðvarnar sem betur fer mun hraðar niður, eins og sjá má.

Að mínu mati þarf að hafa þessa mynd í huga ef fólk er að velta því fyrir sér að "skila lyklunum" og hætta að borga af húsnæðislánum: versti parturinn er fyrst, og þá er í reynd verið að greiða vexti af öllum lánstímanum (vextir seinni hluta lánstímans eru að hluta fluttir yfir á fyrri hlutann).

Í dæminu er reiknað með 5% verðbólgu; meiri verðbólga myndi "teygja" myndina enn meira en prinsippið er áfram hið sama.

Um þessar mundir er mikil verðbólga í landinu en hún mun vonandi lækka á komandi árum, enda horfur á verðhjöðnun nema svo mikið verði prentað af seðlum að það vegi á móti.

Greiðsluseðlar eru aldrei skemmtilegir, en vonandi hjálpar þetta einhverjum að átta sig á heildarmyndinni.  Jafngreiðslulán eru fín uppfinning en geta orkað einkennilega, sérstaklega í upphafi.

Athugasemdir

[Hólmfríður Bjarnadóttir, 15.1.2009 kl. 18:16]

Þakki fyrir þessar einföldu og greinargóðu upplýsingar. Það kallast víst gegnsæi þegar lesendur skilja það sem þeir eru með á pappír fyrir framan sig. Þessi færsla er því "gegnsæ"

[katrín atladóttir, 15.1.2009 kl. 18:35]

frábært:)

mér finnst líka að fólk eigi ekki að einblína á skammtímasveiflur á virði eignar sem það ætlar sér að eiga í mööööörgmörg ár

[annag (IP-tala skráð) 15.1.2009 kl. 18:50]

Sæll Vilhjálmur,

Besta skýringarmyndin og útskýringin sem ég hef séð um hvernig þetta virkar.

Er skynsamlegt að reyna greiða meira inn á lánin en sem nemur útreiknuðum greiðslum til að flýta fyrir að það lækki og gera lánið ódýrara til lengri tíma?

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 15.1.2009 kl. 19:00]

Annag, það veltur á því hvort þú getur fengið greidda hærri vexti fyrir lausu peningana þína heldur en þú ert að greiða af láninu.  Segjum að verðbólga sé 15% og raunvextir af láninu 4,5%; þá borgar sig að greiða inn á lánið nema þú getir fengið örugga ávöxtun (segjum í "ríkistryggðu" innláni í banka) sem er 19,5% eða hærri.  En taka verður allt inn í myndina, t.d. uppgreiðsluálag sem sumir bankar taka af uppgreiðslum og geta gert þær mun óhagstæðari en ella.

Mér er sagt að bankar séu að bjóða mjög háa raunvexti á verðtryggð innlán þessa dagana.  Gallinn er hins vegar sá að reikningarnir eru bundnir (skv. bjánalegum lögum um verðtryggingi) til a.m.k. 3ja ára.  Það er spurning hvort hættandi sé á svo langa bindingu peninga hjá bönkunum við núverandi aðstæður.

[annag (IP-tala skráð) 15.1.2009 kl. 19:23]

Kærar þakkir fyrir upplýsingarnar.

Sammála um binditímann. Gengur ekki í þessari óvissu um framtíðina.

[Snorri Magnússon, 15.1.2009 kl. 23:50]

Einföld, flott og vel skiljanleg framsetning.

Kærar þakkir!!!

[Haraldur Haraldsson, 16.1.2009 kl. 00:19]

Kæri Vilhjálmur

Okkur vantar menn eins og þig í samtök sem voru stofnuð í kvöld, Hagsmunasamtök Heimilanna. Ertu búin að skrá þig á www.heimilin.is

Flott grein hjá þér!

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 16.1.2009 kl. 00:36]

Þakka þér fyrir Haraldur, þótt óljóst sé hvort athugasemdin er 100% þvottekta eða fyrst og fremst auglýsing.  En ég er forvitinn að sjá hvaða aðgerðir samtökin leggja til; þar eru ýmsir möguleikar á rófi frá skynsamlegum (umbreyting skulda í höfuðstól með kauprétti til baka) yfir í snargalna (afturvirka frystingu gengis eða algert afnám verðtryggingar).

[tjorvi (IP-tala skráð) 16.1.2009 kl. 07:35]

Já takk fyrir þessa samantekt. Hún mun eflaust aðstoða mörgum.

Ég vil gjarnan benda á að höfuðstóllinn fer ekki að lækka fyrr en lánstíminn er uþb hálfnaður. Þannig að sá sem er að koma sér upp heimili er í 12 ár af 25 að horfa á greiðsluseðilinn hækka, sbr myndina hér að ofan. Þannig að 25 ára lántaki væri orðinn næstum 40 ára gamall þegar sá tími er kominn að lánið fari að lækka þe. að því gefnu að ekki komi annað verðbólguskot. Sá sem er 40 ára verður rúmlega 50 ára. Eins vil ég benda á að Vilhjálmur er að ræða um stystu mögulegu íbúðalánin og þetta er því mun verra þegar um er að ræða 30 eða 40 ára lán.

Bankarnir eru í verulegum lausafjársvanda og ættu að sjá hag sinn í því að fólk greiði inn á lánin. Bankarnir ættu að aðstoða með því að fella niður uppgreiðsluálagið.

[Ágúst H Bjarnason, 16.1.2009 kl. 08:55]

Lykilatriðið er að laun hækka, þegar til lengri tíma er litið, a.m.k. í takt við bláa ferilinn.  Það þýðir að þó greiðslubyrðin hækki í krónum talið, þá hækkar hún ekki miðað við laun. 

Vonandi rætist úr erfiðleikunum sem nú ganga yfir á fáeinum árum. Það er fróðlegt að rifja upp hver verðbólgan var 1982-1983; hún mældist 103% frá ágúst ´82 til ágúst ´83. Sjá hér. Það þýddi að sá sem átti 1000 krónu seðil í ágúst 1982 gat keypt helmingi minna fyrir hann í ágúst 1983. Margir töpuðu miklu.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 16.1.2009 kl. 10:33]

Já, Ágúst, til lengri tíma hækka laun (t.d. launavísitala) umfram almennt verðlag (neysluvísitölu).  Það heitir kaupmáttaraukning og er náttúrulega það sem menn vilja sjá.  Á þessu og a.m.k. næsta ári minnkar kaupmáttur að öllum líkindum talsvert, en þegar litið er til langs tíma eins og 25-40 ára þá jafnast misvægið vonandi út og rúmlega það.  Með öðrum orðum: fyrir þá sem ná að greiða af lánum sínum er betra að þreyja þorrann en "skila lyklinum".

[Ár & síð, 16.1.2009 kl. 11:08]

Góðan dag.
Þegar ég tók mitt húsnæðislán gat ég valið um jafngreiðslulána eða lán með jöfnum afborgunum og það var sama hvernig ég reiknaði dæmið út, það síðarnefnda varð alltaf mun hagstæðara þótt afborganir fyrstu árin væru reyndar nokkru hærri. Þú gætir kannski skýrt muninn fyrir þeim sem ekki þekkja en það munar tugum milljóna á t.d. 15 milljóna láni til 40 ára miðað við 3% stöðuga verðbólgu.
Matthías

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 16.1.2009 kl. 12:11]

Vextir eru hærri af jafngreiðsluláni en láni með jöfnum afborgunum vegna þess sem þú lýsir, Matthías, að greiðslurnar eru lægri framan af og því má segja að peningar séu teknir að láni í dálítið lengri tíma ("þyngdarpunktur" slíks láns er aftar en láns með jöfnum afborgunum).

Það er mjög varasamt að leggja saman krónuupphæð greiðslna á verðtryggðu láni yfir tíma lánsins, vegna þess að krónurnar sem greiddar eru í lokin eru miklu verðminni en þær sem greiddar eru í upphafi.  Eina leiðin til að bera saman lán í verðbólgu er að núvirða þau, annað hvort miðað við upphafs- eða lokadag, svo verið sé að skoða sambærilega hluti en ekki epli og appelsínur.

[Haraldur Hansson, 16.1.2009 kl. 12:53]

Ég held að uppsetningin verði ekki skýrari.

Það væri líka fróðlegt að sjá til samanburðar súlurit yfir lán með jöfnum afborgunum í engri verðbólgu. Jafnvel leggjast svo í enn dýpri pælingar og stilla þeim hlið við hlið með tímabundnu verðbólguskoti og sjá hvernig það kemur fram.

Svo smá tuð: Mér finnst að það ætti að skylda Íbúðalánasjóð og aðra sem bjóða jafngreiðslulán til að reikna nýtt annuitet þegar lán eru yfirtekin. Þá myndu greiðsluseðlar sýna rétta skiptingu afborgunar í vaxtagjöld og greiðslu af höfuðstól í hendi þess sem yfirtók.

[Helgi (IP-tala skráð) 16.1.2009 kl. 14:12]

Eftir stendur að ósanngjarnt er að lántakandi beri alla áhættuna af aukinni verðbólgu en lánveitandi enga. Bent hefur verið á að bankarnir, Íbúðalánasjóður og lífeyrissjóðirnir hefðu örugglega varað sig meira í útlánum og jafnvel beitt sér fyrir verðbólgu-minnkandi aðgerðum, ef þeir hefðu borið tap af aukinni verðbólgu.

Hvernig væru að binda verðtryggðu íbúðarlánin við 50% af neysluvísitölunni í, amk. á meðan mesti verðbólgukúfurinn gengur yfir? Þannig deilist tapið jafnt á lánveitendur og lántakendur. Segja má að báðir aðilar séu sekir um bóluna á íbúðarmarkaði, lánveitendur með því að bjóða hærra lánshlutfall og lántakendur með því að spenna bogann of hátt.

Síðan er það neysluvísitalan. Er eðlilegt að útreikningur á henni sé óbreyttur fyrir og eftir hrunið?

[Sveinn Valdimar Ólafsson, 16.1.2009 kl. 15:07]

Sæl öll

Mun skynsamlegra væri að hafa lánin með jöfnum afborgunum (ekki jöfnum greiðslum) þá greiðir maður meira í upphafi lánstímans t.d. fyrir 25 ára lán og 5% vexti er það fyrstu 7-8 árin sem eru þyngri en ef um jafngreiðslulán er að ræða.  Síðan verður greiðslan léttari síðustu 17-18 áruin en með jafngreiðsluláni.  Einnig lækkar lánin þannig línulega (jafnmikið) við hverja afborgun (án verðbólgu).   Þessi lán eru hugmyndafræðilega eðlilegri - þú ert tilbúin að eyða fyrstu árunum í að ráðast á lánið og finnur strax að það skilar sér nokkuð hratt og því hver greiðsla er heldur léttari en sú sem var mánuðinn á undan.  Jafngreiðslulán í eðli sínu nær því að vera "skuldafangelsi" en lán með jöfnum afborgunum. 

kær kveðja

Sveinn

[Guðbjörn Sverrir Hreinsson, 16.1.2009 kl. 15:32]

Er hægt að fá formúlu að jafngreiðsluláni (jöfnum afborgunum)?

Takk!

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 16.1.2009 kl. 16:01]

Guðbjörn, fallið sem þú þarft í Excel heitir PMT().  Afborgun af jafngreiðsluláni er -PMT(vaxtaprósenta/100; fjöldi eftirstandandi afborgana; eftirstöðvar fyrir afborgun í krónum).  Ef þú vilt hafa verðbólguna með þá hækkarðu eftirstöðvarnar um verðbólguhlutfallið áður en þú reiknar næstu afborgun.

Sveinn, hvor aðferðin um sig hefur sína kosti, en flestir sem kaupa húsnæði eru ungir og eiga erfitt með að borga framan af en svo verður það auðveldara síðar.  Jafngreiðslulán henta því þeim hópi vel.

Helgi, það er rétt að lántakandi ber verðbólguáhættuna en hann greiðir líka lægri vexti þess vegna.  Í óverðtryggðu láni er áhættuálag innifalið í vöxtunum sem lántakandi þarf að greiða.

[Páll A. Þorgeirsson (IP-tala skráð) 16.1.2009 kl. 17:54]

Virkilega flott hjá þér. En svona í stuttu máli, er ekki auðveldasta leiðin til að forðast "lánaruglið" á Íslandi að "flytja úr landi".  Þeim fjölgar ört sem ræða það í mín eyru.

[Sigurður Ingi Jónsson, 17.1.2009 kl. 12:11]

Rökin fyrir verðtryggingu lána eru jafnan grunduð í þörfum lánveitandans til að tryggja að endurgreidd upphæð á lánuðu fé sé jafngild upphæðinni sem lánuð var.

Það má færa rök fyrir því að verðtrygging sé nauðsynlegur fylgifiskur lélegrar hagstjórnar, ef einhver á að fást til að veita lán til langs tíma. 

Hér á landi tíðkast að tala um vísitölu, þá iðulega átt við vísitölu neysluverðs (VNV), eins og um náttúrulögmál sé að ræða. Lítum á hvernig þetta náttúrulögmál verður til.

Á ári hverju sendir Hagstofan spurningalista um neysluvenjur á 1.200 heimili í landinu. Niðurstöðum þessara spurningalista er bætt við niðurstöður undangenginna þriggja ára til að búa til neyslugrunn. Þannig eru niðurstöður 3.600 heimila yfir þriggja ára tímabil grunnurinn að neyslumunstri þjóðarinnar. Þannig á það að vera í það minnsta. 

Staðreyndin er sú að það er aðeins 45% svörun á spurningalistunum.

Hvernig dettur fólki í hug að svona grunnur, með upplýsingum sem eru að jafnaði 2,5 ára gamlar og grundvallast á 45% svarhlutfalli, sé þess verðugur að taka mark á?

Annað, ef borin er saman þróun á vísitölu launa (VL) og VNV frá janúar 2007 til nóvember 2008 þá kemur í ljós að VL hefur hækkað um 13% en VNV um 23%.

VNV hefur hækkað 80% meira en VL.

Ef það er ekki nógu slæmt, þá má benda á að VL byrjaði að lækka strax í nóvember 2008 þar sem hún er byggð á gögnum næstliðins mánaðar, en VNV á eftir að hækka áfram næstu árin.

Það er full ástæða til að gagnrýna tilurð VNV, þó ekki væri nema fyrir framkvæmdina. 

Fleira sem tengist þessu máli. Þegar ríkið hækkaði álögur á tóbak og áfengi, þá hækkuðu lánin hjá fólki, hvort sem það var byttur eða bindindisfólk. Álögur voru hækkaðar á eldneyti, aftur hækkuðu lánin hjá fólki, sama hvort það fer til vinnu á bíl eða reiðhjóli.

Fall krónunnar hækkar verð á allri innfluttri vöru, sem aftur verður til þess að lánin hækka.

Það eina sem hefur áhrif til lækkunar á VNV í dag er lækkun á fasteignaverði. Það er skammgóður vermir fyrir fólk sem eitt sinn átti eitthvert eigið fé í heimili sínu, en er nú í ábyrgð fyrir 100-120% lánshlutfalli.

VNV er ekki náttúrulögmál. Þetta er mannanna verk og misbrestir í þessu eins og öðrum okkar verkum.

[Þórhallur Kristjánsson (IP-tala skráð) 17.1.2009 kl. 12:15]

Verðtryggingin hljómar vel í theoríunni en eins og ástandið er orðið hér hjá  núna þá einfaldlega gengur ekki að hafa þetta svona.

Neysluvísitölugrunnurinn sem verðtryggingin er reiknuð út frá er ekki að endurspegla rétta neyslu í dag. Það þarf að breyta grunninum strax og miða þá eingöngu við vísitölu fasteignaverðs. Ef það væri gert þá mundi eignahlutur fólks haldast óbreyttur með hækkandi verðbólgu.

Í dag erum við að borga útlendingum sem eiga 500 milljarða í verðtryggðum skuldabréfum og á verðtryggðum innistæðureikningum um það bil 25 % ávöxtun á þeirra fé. Það gerir um það bil 8 milljarða á mánuði í vexti og verðbætur til erlendra aðila.

Það má segja að verðtryggingin sem útlendingarnir fá sé raunverulega raunvextir fyrir þá þar sem þeir eru ekki að taka þátt í neyslu hér á landi. Í dag má ekki flytja út gjaldeyri en leyfilegt er að flytja út vextina. Þannig töpum við um það bil 8 milljörðum af gjaldeyri út úr landinu á mánuði.

Verðbótaþátturinn sem legst aftan á verðtryggð lán ber einnig vexti þannig  að það er í raun verið að borga hærri vexti heldur en lánið segir til vegna "vaxta vaxta".

Þegar fasteignaverð og laun eru að lækka þá er algerlega ófært að fjármagnseigendur séu að fá 7 % vexti ofan á 18 % verðbætur.

Hvað haldið þið að þjóðfélagið beri lengi þennan vaxta og verðbóta þátt áður en hér fer allt í þrot bæði fjölskyldur og fyrirtæki.

Í því ástandi sem er hér núna verða bæði fjármagnseigendur og lántakendur að bera ábyrgðina saman. Það gengur ekki að einungis fjármagnseigendur séu tryggðir fyrir öllu sínu.

Við verðum að breyta vísitölugrunninum strax þannig að verðbótaþátturinn sem leggst á lánin minnki nánast niður í ekki neitt og lækka síðan strax stýrivextina.

Þetta meðal sem verið er að bjóða okkur með verðtryggingunni og háum stýrivöxtum er að drepa sjúklingin sem í þessu tilfelli er íslenskt þjóðfélag.

[Þorsteinn V Sigurðsson (IP-tala skráð) 17.1.2009 kl. 14:17]

Það hafa komið margar athyglisverðar athugasemdir við verðtryggingarkerfið en ein sú athyglisverðasta að mínu mati er sú að ekki beri að reikna verðbætur á höfuðstólinn heldur eingöngu á afborgunina, því það er það sem lántakandi borgar hverju sinni en er ekki að gera upp lánið. Það sem breytist einnig við svona útreikning er að ekki eru greiddir vaxtavextir og verðbætur af vöxtum eins og nú er. Hvað segir þú um þetta Vilhjálmur ?

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 17.1.2009 kl. 23:06]

Sigurður Ingi, það skiptir ekki máli hvort lántakandinn drekkur, reykir eða ekur bíl; það sem skiptir máli er að lánveitandinn fái til baka fé með sama kaupmætti og þegar hann lánaði peningana.  Þann kaupmátt verður að mæla með einhverjum hætti og vitaskuld er engin fullkomin leið til þess, en nægilega traust nálgun verður að duga, þótt umdeilanleg sé.

Þórhallur og Þorsteinn, það er ekki þannig að verðbætur komi með einhverjum annars-veldis-þætti inn í kostnað (vexti) verðtryggðra lána.  Eins og ég sagði í bloggfærslunni er ein leið til að sjá þetta fyrir sér, að ímynda sér jafngreiðslusúlurnar prentaðar á þunnt gúmmí sem síðan er strekkt með átaki sem samsvarar verðbólgunni.  Verðbólgan hefur línuleg (hlutfallsleg) áhrif á endurgreiðslur, í gegn um verðminni krónur, sem þurfa þá að vera samsvarandi fleiri.  Ef gjaldmiðillinn væri matarkörfur (vísitölukörfur) en ekki krónur þá væri grafið eins og einfalt jafngreiðslulán án verðbólgu, slétt og fellt.

[Þórhallur Kristjánsson, 18.1.2009 kl. 00:32]

Vilhjálmur ert þú að segja að það skynsamlegasta í stöðunni í dag sé að hafa kerfið óbreytt ?

Núna var ríkið að hækka álögur á vín og tóbak ásamt öðru. Þessar hækkanir koma fram sem hækkun á vísitölugruninum og hækka verðbólguna. 

Það væri mikið nær fyrir ríkið að hækka bara tekjuskattinn beint en ekki neysluvörurnar. Þannig  mundi verðbólgan ekki hækka. Hvaða vit er í  þessu ?

Útreikningurinn á verðbótaþátt lána er galinn eins  og hann er settur upp hér á landi.

Einnig er það víst þannig að verðbæturnar leggjast aftan á lánið og síðan eru reiknaðir vextir af verðbótunum.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 18.1.2009 kl. 00:45]

Get alveg tekið undir að ríkið þarf að vera mjög varkárt í verðhækkunum og skattahækkunum sem fara út í verðlagið undir þessum kringumstæðum.

Ég er fylgjandi greiðsluaðlögunarvísitölunni sem mér skilst að eigi að innleiða.  Hún flytur greiðslubyrði aftar og hjálpar fólki að komast í gegn um næstu 2-3 ár sem verða erfið.  Þá er hjá því komist að skemma grundvöll kerfisins sem myndi steikja lífeyrissjóði, Íbúðalánasjóð og lánstraust Íslendinga til framtíðar (fyrir utan að vera ólöglegt og andstætt stjórnarskrá).

[Þórhallur Kristjánsson, 18.1.2009 kl. 00:50]

Ég held að ef ekkert verði gert í sambandi við verðtryggingu og háa vexti þá komum við til með að steikja margar fjölskyldur og fyrirtæki á Íslandi.

Það er kannski betra að grundvöllur kerfisins standi óbreyttur og án steikingar. Við tökum bara steikinguna út á fjölskyldunum í staðinn.

Það er ekkert sem bendir til þess að verðbólga sé að fara að lækka í  bráð miðað við að núverandi kerfi sé notað.

[Ómar Þór (IP-tala skráð) 18.1.2009 kl. 01:52]

sæll Vilhjálmur

Mér er spurn í sambandi við þessar hækkanir hjá ríkinu, hver á að borga þegar fólk og fyrirtæki eru farið á hausinn?  hefði ekki verið nær að hækka virðisaukan á neysluvöru um 0,5% ?

það verður að athuga hver borgar brúsan.  Ég er atvinnulaus og fer á hausinn eftir 3-4 mánuði með verðtryggða lánið mitt.  Núna er ég að éta upp lífeyrinn minn ég treysti ekki lífeirissjóðunum þeir eru ekkert annað en gróða brask!!!!

Stóra spurningin mín er hver borgar þegar er eingin til að borga?   það er ekki hægt að henda endalaust í okkur fólkið í landinu skítnum..

[Sigurður Ingi Jónsson, 18.1.2009 kl. 12:38]

Vilhjálmur: Þú segir eftirfarandi í svari við mínu innleggi "það skiptir ekki máli hvort lántakandinn drekkur, reykir eða ekur bíl; það sem skiptir máli er að lánveitandinn fái til baka fé með sama kaupmætti og þegar hann lánaði peningana."

Þarna er mergurinn málsins. Ég tel mig færa rök fyrir því að mælistikan sem við styðjumst við sé ekki að skila réttri mynd af kaupmætti krónu. Þá er einnig aðfinnsluvert að kerfið verndar lánveitanda en skilur lántakanda eftir berskjaldaðan gagnvart breyttum forsendum, en nú eru örlagatímar.

Seðlabanki Íslands spáði nærri 50% raunlækkun á fasteignaverði milli 2008 og 2009. Á sama tíma hækkar höfuðstóll verðtryggðra lána sem nemur VNV. Lántakandi mun því greiða af upphæð sem duga myndi lánveitanda fyrir 50% fleiri fermetrum en lántakandi fékk lán til að kaupa.

Sjálfur er ég lítt hrifinn af greiðsluaðlögunarvísitölunni sem virkar nokkurn veginn þannig að fólk með 20 milljóna króna lán sleppur við að borga 1.000.000 í afborganir á næstu þremur árum, en þarf í staðinn að borga 5.000.000 í afborganir yfir tímabil lánsins. Þetta er nokkurn veginn sama nálgun og undirmálslánin í Bandaríkjunum, nema þau voru ekki verðtryggð.

Nú fer fram mesta eignatilfærsla í sögu landsins. Almenningi mun blæða fyrir óhóf og sukk svokallaðra útrásarvíkinga og aumingjaskapar stjórnvalda. Það þarf að gera eitthvað meira og betra fyrir fólk en felst í greiðsluaðlögunarvísitölunni.

Verðtrygging í núverandi mynd mun ekki skipta lánveitendur máli ef gjaldþrotahrina einstaklinga ríður yfir og eignir þeirra bætast á lista óseljanlegra veða, þótt á undirverði sé.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 18.1.2009 kl. 14:45]

Ómar Þór, hækkun á VSK fer beint í verðlagið og þar með vísitöluna.

Ég hef fulla samúð með því sem þið eruð að benda á, Sigurður Ingi og Ómar Þór, þ.e. að fjölmörg heimili stefna í mikla greiðsluerfiðleika og neikvæða eiginfjárstöðu.  Við því verður að bregðast.  En lausnin er að mínu mati að taka beint á þeim vanda, t.d. með greiðsluaðlögunarvísitölu, möguleika á breytingu skulda yfir í eignarhluta ÍLS í íbúð með kauprétti til baka, auknum vaxtabótum o.s.frv.  "Blanket" afnám eða krukk í vísitöluna er eins og að nota kjarnorkusprengju til að losa stíflu í niðurfalli, hún losar vissulega stífluna en sprengir allt hverfið með (og er þar að auki óraunhæf lagatæknilega).

[Þórhallur Kristjánsson, 18.1.2009 kl. 17:37]

Vilhjálmur afhverju heldur þú að það þurfi lagasetningu til þess að breyta því hvað er inni í neysluvísitölugrunninum ? Hefur það verið sett í lög að grunnurinn eigi að vera nákvæmlega eins og hann er ? Ég held að þetta sé ekki rétt hjá þér.

Einnig að líkja breytingu á grunninum við kjarnorkusoprengju er algerlega út í  hött.

Það væri nær lagi að líkja því við kjarnorkusprengju ef þessu verði ekki breytt.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 18.1.2009 kl. 18:01]

Málefnalegar breytingar á grunninum eru mögulegar (t.d. vegna breytinga á neyslumynstri), en grundvallarbreyting á borð við þá að miða vísitölutrygginguna aðeins við fasteignaverð er tvímælalaus afturvirk eignaupptaka á hendur lífeyrissjóðum og öðrum sem eiga verðtryggð skuldabréf.  Þeir keyptu þau á tiltekinni ávöxtunarkröfu miðað við að þau væru í reynd verðtryggð, ekki bara þegar skuldaranum hentar.  Ekki gleyma því að lífeyrissjóðir hafa þegar tekið á sig mikið tap (meira en fólk heldur) og verðtryggðu bréfin eru meðal fárra eigna sem standa þó eftir í þokkalegum málum.  Og vitaskuld gætum við gleymt því að selja erlendum fjárfestum íslensk ríkisskuldabréf næstu áratugina ef við ætluðum að breyta skilmálum afturvirkt.

Það þarf að koma til móts við fólk sem lendir í vanda, en ekki með þeirri aðferð að afnema eða breyta verðtryggingunni í grundvallaratriðum - það er ófær leið og bara eyðsla á orku að velta sér upp úr henni.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 18.1.2009 kl. 18:03]

P.S. og svo eigum við að ganga í ESB, taka upp evru og þá hverfur þörfin fyrir verðtryggingu langra fjárskuldbindinga.  Hún er krónunni að kenna eins og ég hef bent á í fyrri bloggfærslu.

[Kristinn Kristinsson (IP-tala skráð) 18.1.2009 kl. 18:24]

"... það sem skiptir máli er að lánveitandinn fái til baka fé með sama kaupmætti og þegar hann lánaði peningana."

Vissulega er grundvöllurinn fyrir lánastarfssemi sá að lánveitandinn fái féð sitt til baka nokkurn veginn með sama kaupmætti og þegar hann lánaði það.

Það sem verðtryggingin gerir hins vegar, er að gulltryggja að lánveitandinn fái féð alltaf til baka, hvernig sem árar. Það hefur það í för með sér að lánveitendur hafa engan beinan hag af því að sjá til þess að t.d. verðbólga haldist í skefjum.

Ef lánveitendur hafa engan hag af því að sjá til þess að verðbólga og öfgakenndar hagsveiflur haldist í lágmarki, þá munu þeir ekki gera það. Þeir eru því í rauninni að varpa áhættu sem ætti með öllu réttu að vera þeirra, yfir á lántakendur.

[Þórhallur Kristjánsson, 18.1.2009 kl. 18:25]

Ef það þarf lagasetningu til þess að breyta grunninum þá á að setja þau lög strax.

Þegar stór hluti af fólki tók verðtryggð lán gerði fólkið það í þeirri trú að verðbólgumarkmið SÍ mundi standast eða miðað við verðbólgu í kringum 3,5 %

Stjórnvöld dældu út 90-100 % lánum og svo fær fólk bakreikningin 20 % verðbólga og lækkun húsnæðisverðs um tugi prósenta.

Að halda því fram að ekki eigi að fara út í handvirkar  aðgerðir til þess að laga ástandið er alger firra.

Í dag leggja lífeyrissjóðirnir peningana strax inn á verðtryggða reikninga í bönkunum. Það verður til þess að lítið af peningum kemst í umferð sem aftur verður til þess að fjöldi fyrirtækja fer á hausinn. Einnig eru fjöldi fjölskyldna að gefast upp og eru að undirbúa flutning frá landinu.

http://eyjan.is/blog/2009/01/18/landflotti-ad-hefjast-fyrirspurnum-um-buslodaflutninga-ur-landi-rignir-yfir-skipafelogin/

Við verðum strax að lækka vextina og skrúfa niður vísitölutrygginguna hér til þess að koma einhverju skikki á málin. 

Þau ráð sem þú ert að leggja til eru ekki að hjálpa neinum.

Ég tek undir það sem einhver sagði hér fyrir ofan. Hverjir eiga að borga af lánunum þegar flestir eru búnir að missa vinnuna fluttir út eða farnir á hausinn ?

Það verður að bregðast strax við af einhverri skynsemi. 

[Jónas Gunnlaugsson (IP-tala skráð) 19.1.2009 kl. 23:44]

Lánin lækka við hverja einustu greiðslu. Verðtryggt lán er verðtryggt við krónuna, daginn sem þú tekur lánið. Þú tekur að láni eina spítu, einn sementspoka og eina vinnustund (að vísu fleiri vörur, til að ekki sé reynt að greiða niður vísitöluvörurnar)á verðinu sem er á lántökudaginn. Þegar sagt er að lánið hafi hækkað, þá hefur krónufjöldunn aukist, en í verðminni krónum. Vandamál lántakenda er að núna í kreppunni, hækka launin í verðminni krónum, ekkí í samræmi við verðhækkanir. Eftir tvö til fjögur ár má búast við að launin hafi náð verðtryggingunni. Hjálpin getur falist í því að greiðslurnar miðist við launin, og færist aftur fyrir. Árið 1983-4, hækkuðu launin um 50% en verðtryggðu lánin um 90%. Þá fengu lántakendur hjálp og eins ætti að gera nú. Einhver fékk 90000 kr útborgaðar á mánuði og fór það allt í lánin. Konan vann fyrir matnum. Hjálpinn miðist við fjölskyldur, tekjur, og aðstæður. Örugg heimili og húsin, eignirnar í notkun. Kaupgreiðslurnar í verðminni krónum, verða til þess að atvinnuleysi er mun minna. Ef við lítum til Evrópu þar sem Evran er gjaldmiðill, þá er atvinnuleysi að staðaldri 5-10-15 %. Ef litið er á aldurinn 18 til 30 ára, þá er atvinnuleysið 15-20-25%. Sumir hafa aldrei haft vinnu, lifa í óöryggi og eru hættir að þora að eignast börn. Heyrist að 50% af íbúum einhverra landa séu 50 eða 60 ára, komnir úr barneign, þeim fækkar. Það er hálf broslegt að Þeim væri fyrir bestu að fá okkar krónu til að geta haft alla í vinnu. Þessar tölur eru eftir minni, og ber að líta það þeim augum.

Gott væri að myndirnar hans Vilhjálms Þorsteinssonar væru í sömu hlutföllum. Einnig væri gott að sýna á hverju ári eftirstöðvar lánsins í krónum lántökudagsins, þá sést hvernig lánið lækkar við hverja einustu greiðslu. Einnig væri gott að áætla kaupið á hverju ári í samræmi við það sem áður hefur gerst í verðbólgu yfir árin. Og ef til vill áætla kaupið í verðtryggðu krónunni, lántökudags krónunni, fyrir hvert ár.

Fróðlegt er að bera saman verðtryggt lán og óverðtryggt. Óverðtryggða lánið greiðist mun fyrr upp í verðbólgu og verður því til mun skemmri tíma á krónu heldur en verðtryggða lánið. Sýna krónur ár. Stundum hefur verið sagt að meira þyrfti að greiða fyrir verðtryggða lánið en það óverðtryggða. Trúlega er það misskilningur.

 Vilhjálmur Þorsteinsson á þakkir skilið fyrir þessar myndir, og gaman væri að hann eða einhver annar gæti bætt "verðtryggðu lántöku dags krónunni" á allt tímabilið. jg

www.herad.is

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 20.1.2009 kl. 00:54]

Jónas, þú ert með skarpa og rétta greiningu.

Það er reyndar þannig, að ferill eftirstöðvanna í grafinu án verðbólgu er nákvæmlega eins í laginu og ferill  vaxtagreiðslnanna. Sem sagt, ef ég teiknaði hann ofan á grafið myndi hann liggja á skilunum milli rauðu og bláu súlnanna, ef skalinn væri þannig.

"Verðtryggða lántökudags-krónu grafið" er eins og grafið án verðbólgu (þ.e. eins og fyrra grafið).  Þetta ættu þeir að íhuga sem halda að verðbólgan auki raun-vaxtabyrðina.

[Jónas Gunnlaugsson (IP-tala skráð) 27.1.2009 kl. 22:07]

Ferill eftirstöðvanna í grafinu án verðbólgu þarf að vera sem strik, áberandi, á verðbólgu grafinu, það einfaldar skilning.