Hvað tefur næsta áfanga AGS-áætlunarinnar?

Hagkerfið bíður nú, að miklu leyti í frosti, eftir afgreiðslu næsta áfanga AGS-áætlunarinnar.  Sú afgreiðsla hangir hins vegar á fjármögnun áætlunarinnar, þ.e. lánum/lánalínum frá Norðurlöndum.  Og eftir hverju bíða lánin frá Norðurlöndum?  Eftir Icesave, vegna þess að án lausnar á Icesave er fjárþörf Íslands óljós.  Hvorki er vitað hversu mikið við þurfum að borga né hvenær.  Meðan það er staðan, er ekki hægt að halda áfram - því annað hvort verður að leysa vanda okkar alveg, eða ekki.  Það þýðir ekki að hjálpa okkur yfir helminginn af ánni, við verðum að komast alla leið að bakkanum hinum megin.

Hvað sögðu fjármálaráðherrar Norðurlanda um þetta þegar þeir hittust í Kaupmannahöfn 22. mars sl.?

De nordiske nabolande og de selvstyrende områder bakker op om Islands regering i sin stræben efter økonomisk genopretning bl.a. igennem implementering af IMF programmet og honorering af sine internationale forpligtelser. Det siger Danmarks finansminister Claus Hjort Frederiksen i forbindelse med det nordiske finansministermøde i København. (Feitletrun mín.)

Þetta er orðað með diplómatísku bómullarorðalagi, en þýðir á mannamáli að Norðurlöndin lána okkur aðeins í gegn um AGS áætlunina - og að því gefnu að við "stöndum við okkar alþjóðlegu skuldbindingar".  Það þýðir í þessu samhengi að við göngum frá samkomulagi um greiðslu innistæðutrygginga vegna Icesave.

Málið er ekkert flókið, þótt Mogginn skilji það ekki, sbr. hvernig hann túlkaði nýlega samþykkt norska Stórþingsins, þrátt fyrir hún væri alveg skýr:

Fulltrúar allra flokka í [fjárlaga]nefndinni nema Kristilega þjóðarflokksins, setja það skilyrði fyrir lánveitingunni, að Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn samþykki endurskoðun efnahagsáætlunar fyrir Ísland og að landið standi við skuldbindingar sínar samkvæmt EES-samningnum.

Sigbjörn Johnsen fjármálaráðherra Noregs sagði m.a. í umræðum í Stórþinginu í gær (23. mars):

Jeg registrerer at det etter presidentens nei har oppstått en ny usikkerhet i andre europeiske land om Islands vilje til å oppfylle sine forpliktelser når det gjelder innskuddsgarantier i henhold til EØS-avtalen [EES-samningurinn]. Island trenger å dempe den usikkerheten for å sikre seg tilstrekkelig internasjonal støtte.  

Meðan það er ekki klárt að við ætlum að standa við skuldbindingar vegna innistæðutrygginga, þá fáum við engin lán frá Norðurlöndum og AGS-áætlunin bíður.  Og hagkerfið frýs á meðan.  Svo einfalt er það.

Athugasemdir

[heidar (IP-tala skráð) 24.3.2010 kl. 19:35]

Sæll Vilhjálmur,

Ég rakti það í athugasemd við síðustu færslu þinni að frostið er ekki áskapað, heldur áunnið, og við höfum það í hendi okkar að ráða fram úr því.  Það er einfalt að búa til annað plan B, en Seðlabankinn hefur sett fram, sem felst í því að skipta út peningastjórn (sem Seðlabankinn mun ekki leggja til sjálfur), sýna ráðdeild í ríkisfjármálum og nýta eignir almennings í lífeyrissjóðum í að selja erlend áhættusöm hlutabréf, kaupa ódýrar krónur, og festa fé í atvinnuuppbyggingu á Íslandi.  Lífeyrissjóðirnir geta til dæmis hæglega keypt eignir af ríkinu og lánað því fyrir þeim stóra gjalddaga sem er seint á árinu 2011, öllum til hagsbóta.

Það er óskiljanlegt að stjórnvöld haldi fast í eina áætlun.  Slíkur einstrengingsháttur gerir alla samningsstöðu ómögulega.  Það myndi ekki þykja góður skipstjóri sem kynni bara eina leið í höfn.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 24.3.2010 kl. 20:20]

Það er algjörlega óraunsætt að við komumst upp með að borga ekki 20.887 evrur pr. reikning.  Við eigum að lýsa því skýrt og klárlega yfir sem fyrst að ætlunin sé að standa við þá skuldbindingu.  Þá er kannski von til að eitthvað byrji að hreyfast.  Hins vegar eru vaxtakjör, afborgunarlaus tími, og aðrir skilmálar eitthvað sem halda má áfram að semja um og sjálfsagt að láta á það reyna.

[heidar (IP-tala skráð) 24.3.2010 kl. 21:00]

En það er engin fyrirstaða fyrir endurreisn atvinnulífsins í dag.  Ekki IceSave eða annað, það er vel hægt að byggja upp atvinnulíf þó að AGS láni ekki íslenska ríkinu.

Hvers vegna má ekki setja saman eigin lánapakka, með aðkomu sjóða almennings?

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 24.3.2010 kl. 21:13]

Finnst þér ekkert óþægileg tilhugsun að lífeyrissjóðirnir selji gjaldeyrissjóði sína til að lána ríkinu?  Sjóðirnir eru í dag að fjármagna halla ríkissjóðs meira og minna með kaupum á ríkisbréfum (og bréfum Íbúðalánasjóðs).  Við endum með gegnumstreymiskerfi í lífeyrismálum með sama áframhaldi.  Viljum við það?

[heidar (IP-tala skráð) 24.3.2010 kl. 21:27]

Eins og ég sagði í fyrri færslu, þá endum við ekki með gegnumstreymiskerfi.  Ríkið getur ekki skapað sjálfbært atvinnulíf.  Ríkið má ekki reyna að taka yfir hagkerfið og ríkið þarf því að takmarka halla á fjárlögum.  Ríkið á eignir sem fólkið í landinu getur vel keypt af því og komið í betri rekstur í gegnum lífeyrissjóðina sína.

Það er meiri áhætta í dag af því að eiga alþjóðleg hlutabréf, en að færa peningana heim til Íslands, en aðalástæða erlendra fjárfestinga á sínum tíma var að ekki væri pláss fyrir alla peninga sjóðanna innanlands, og fá hærri vexti, og betri ávöxtun miðað við áhættu.

Þetta snýst um "self-fulfilling-prophecy" um leið og við þurfum ekki nauðsynlega erlend lán, vilja allir lána okkur.  Ég er ekki að segja að leiðin úr skuldakreppu sé meiri lán, heldur frekar aðgangur að eigin fé.  Þetta snýst um að fá lengri tíma fjármagn til landsins, með því skapast hagvöxtur.  Það vill svo til að almenningur á yfir 500 milljarða í erlendum eignum í gegnum lífeyrissjóðina, sem væri betur settir í að byggja upp íslenskt atvinnulíf, en liggja í erlendum hlutabréfasjóðum.

[Hjalti Atlason (IP-tala skráð) 24.3.2010 kl. 22:55]

Ég skil ekki hvað frost menn eru að tala um.

Ekki er sjávarútvegur í frosti.

Ekki ferðamannaiðnaðurinn og þar með verslun.

Ekki núverandi áliðnaður.

Ekki lítil sprotafyrirtæki.

Ekki hugbúnaðargeirinn.

Það er atvinnuleysi í byggingariðnaðinum enda byggðu þeir svo langt umfram þörf í góðærinu.

Byggingariðnaður einfaldlega "ofveiddi" og þarf að þola mögur ár í framhaldinu.

Eins og komið hefur fram hjá seðlabankastjóra þurfum við ekki lán til að endurfjármagna okkur.

Nú er tími litlu og meðalstóru fyrirtækjana runninn upp. En þau hafa átt erfitt uppdráttar í samkeppni við ál og banka.

Að leysa Icesave losar mögulega þessu keppinauta litlu fyrirtækjana úr læðingi og því seinna sem það gerist því betra.

Þannig að það liggur ekkert á Icesave og við bara býðum eftir sanngjörni tilboði frá Englendingum eftir kostningar.

PS Hjartanlega sammála um að erlendar eignir lífeyrissjóðan eiga einmitt að vera erlendar áfram. Annars erum við komnir með gengumsstreymis lífeyrissjóði. Almennt eiga íslenskir lífeyrissjóðir að versla erlend ríkisskuldabréf hjá AAA þjóðum og gull (besta áhættudreifinginn og minnsta spillinginn). Hugsið ykkur ef lífeyrissjóðirnir ættum núna 3000 milljarða króna í erlendum bréfum þá væri enginn að setja Ísland í ruslflokk.

[Hjalti Atlason (IP-tala skráð) 24.3.2010 kl. 23:11]

Sæll Vilhjálmur

Sammála greiningu þinni að Norðulöndin munu býða eftir Icesave.

Eitt sem ég skil þó ekki.

Ef við náum að endurfjármagna gömlu lánin okkar án hjálpar AGS. Englendingar og Hollendir lána okkur fyrir Icesave.

Til hvers eru þá AGS lánin?

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 24.3.2010 kl. 23:24]

Hjalti, þetta er ágæt spurning hjá þér.  Og það er rétt að í flestum geirum hagkerfisins eru framleiðslutækin og fólkið eftir sem áður að framleiða vöru og þjónustu til innanlandsnota og til útflutnings.  Samdráttur þjóðarframleiðslu hefur verið minni en upphaflega var óttast.

Á hinn bóginn er nú afar lítið að gerast í hagvaxtarátt.  Ef allt væri með felldu ætti að vera í gangi tiltölulega hröð uppbygging, ekki síst með fjárfestingu erlendis frá þar sem innlent vinnuafl og framleiðsla eru afar ódýr í evrum og dollurum um þessar mundir.  En þetta er ekki að gerast, og ólíkt því sem stjórnarandstaðan heldur fram, er það ekki fyrst og fremst vegna skorts á ríkisfrumkvæði, heldur vegna þess að landið er mjög ókræsilegur kostur fyrir erlenda fjárfesta um þessar mundir.  Þeir sjá land með gjaldeyrishöft sem framfylgir ekki efnahagsáætlun AGS, er að syndga upp á náðina gagnvart EES, og virðist ætla í viðskiptastríð við nágrannaþjóðir.  Þeir sjá pólitíska óvissu með ríkisstjórn sem getur ekki staðið við orð sín vegna óvæntra inngripa forsetans, og virðast þurfa að láta undan óútreiknanlegum popúlistahreyfingum sem krefjast þess að lánardrottnar séu hlunnfarnir enn frekar en orðið er.

Það er því ekki skrýtið að uppbygging og hagvöxtur sé í hægagangi uns trúverðugleiki okkar nær sér aftur eftir langvarandi barning. Það er nefnilega verulega vanmetið hugtak, traustið.  Á því hvílir stór hluti eðlilegra samskipta manna í millum og ekki síst á sviði fjármála og viðskipta.  Glatað traust er mjög dýrt og vinnst hægt inn aftur.

[Einar Björn Bjarnason, 25.3.2010 kl. 02:01]

Ég vil þakka þér Vilhjálmur fyrir að láta vita hvernig halli ríkisins er fjármagnaður.

Mér fannst það mjög óljóst.

En, ég er sammála að þessi aðferð er brjálæði.

-------------------------------

Annað af tvennu þarf að finna nýja aðferð - eða, að skera mjög, mjög stórfellt niður.

• þ.e. til mikið af innlánum í bankakerfinu, e-h yfir 1500 milljörðum.
• Vegna þess, að vextir Seðlabanka eru enn um 9%, er þetta fé of dýrt sem lánsfé.
• Þetta er bæði of dýrt sem lánsfé fyrir einka-aðila og hið opinbera.
• Þ.e. til mæta einföld lausn á þessu - lækka vexti. 
• Ég er að tala um að lækka vexti þangað til, að ríkið hefur efni á að fjármagna halla sinn, með því að taka lán hjá innlendu bönkunum.
• Á sana tíma,þá mun það lánsfé einnig veðra, viðráðanleg fyrir aðra aðila í þjóðfélaginu.
• Þá, geta bankarnir farið að gegna hlutverki sínu, að lána.

Þetta er mjög einföld aðgerð, sem leysir mörg vandamál.

Hún krefst sennilega, valdboðs - þ.e. að vextir verði tímbundið lækkaðir með valdboði.

Kv.

[Einar Björn Bjarnason, 25.3.2010 kl. 02:03]

Ég þarf varla að taka fram, að miklu lífi væri þannig hleypt í hagkerfið.

Kv.

[Guðmundur Ásgeirsson, 25.3.2010 kl. 02:09]

"Hvorki er vitað hversu mikið við þurfum að borga né hvenær. "

Þetta er nákvæmlega sama staða og heimilin í landinu standa frammi fyrir, og vita mörg hver ekki hvort það væri jafnvel skynsamlegra að lýsa yfir gjaldþroti strax eða bíða og sjá hvort eitthvað bólar á raunverulegum aðgerðum til að leiðrétta þann forsendubrest sem orðið hefur. Hvernig væri að leysa úr því fyrst, áður en farið er að huga að einhverju bókhaldslegu uppjöri við Breta og Hollendinga?

"Meðan það er ekki klárt að við ætlum að standa við skuldbindingar vegna innistæðutrygginga" "Það er algjörlega óraunsætt að við komumst upp með að borga ekki 20.887 evrur pr. reikning."

Ég man ekki eftir að hafa heyrt neinn tala um annað en að lágmarkstrygginguna skuli virða. Hinsvegar er það ótvírætt að ábyrgðin er alfarið hjá Tryggingasjóði Fjárfesta og Innstæðueigenda, sem er sjálfseignarstofnun og alls ekki á ábyrgð ríkissins skv. áliti ríkisendurskoðunar. Í 3 gr. tilskipunar 94/19 EB er jafnframt lagt blátt bann við slíkri ábyrgð, auk þess sem hún gæti flokkast undir ríkisstyrk sem brýtur í bága við samkeppnisreglur á EES-svæðinu. Loks væri útilokað fyrir ríkið að fjármagna slíka ábyrgð þar sem afturvirk skattheimta er bönnuð í stjórnarskrá.

Ekki viljum við "svíkjast undir alþjóðlegum skuldbindingum" með því að gerast brotleg við samevrópskar reglur, er það nokkuð? Ef það er óljóst hvað við eigum að borga og hvenær, þá er það a.m.k. ekki út af skuldbindingum TIF því þær eiga íslenskir skattgreiðendur ekki að borga, aldrei nokkurntíma!

[Andri Haraldsson (IP-tala skráð) 25.3.2010 kl. 02:34]

Eins og ég les megin efni greinarinnar, þá held ég að það sé rétt mat að Icesave sé fyrsta og stærsta vandamálið, ekkert annað mun virðast raunverulegt utan lands fyrr en það er leyst. Næsta vandamálið er að leysa fjármögnun á beinum skuldum ríkisins, þetta ætti að vera tiltölulega einfalt þegar Icesave er lokið. Þriðja vandamálið er að leysa fjármögnun gjaldeyrisforðans sem er uppurinn. Ein lausn er að losa sig við krónuna, hin er að taka að láni fé til að standa að baki greiðslutryggingu gjaldeyris. Fjórða vandamáið er að sýna að jafnvægi hefur náðst í landinu og að það er óhætt að fjárfesta þar aftur. Þegar þessi vandamál eru leyst (sennilega í þessari röð), þá er raunhæft að hægt sé að leysa önnur hagstjórnarvandamál innanlands.

Þessi pæling hjá Heiðari er góðra gjalda verð. En ég sé ekki að hún leysi vandamálið. Jafnvel ef maður gefi sér (sem er langt frá því að vera sjálfgefið) að hægt væri að þröngva lífeyrsisjóðum til að losa erlendar stöður og flytja gjaldeyri til Íslands og lána ríkinu. Og jafnvel þó tækifærið væri notað til að losa sig við krónuna og þar með væri gengisáhætta úr sögunni. Þá væri ekki allt leyst fyrir Ísland. Það væri enn mikil óvissa meðan Icesave er óleyst, og það hefur virkilega slæm áhrif á traust á landinu eins og Vilhjálmur bendir á.

En jafnvel að maður gefi sér allt þetta, þá er AGS leiðin eða lífeyrissjóðirnar bara fjármögnunarspurning. Ég sé ekki að það skipti íslenska ríkið nokkru máli hvort það skuldar lifeyrissjóðum á Íslandi (sem eru meira en bara að nafninu til í einkaeign), eða hvort skuldin er til hóps vinveittra erlendra ríkja. Er hugmyndin að þvinga lífeyrissjóðina til að taka krónubréf? Ég er ekki með tölurnar á hreinu, en erlendu ríkin eru að bjóða niðurgreidda vexti--gæti verið ágætis fjármögnun. Það er væntanlega lánið umfram til að styrkja gjaldeyrisforðann sem standa í Heiðari. En eru það ekki bara línur sem eru ekki aktíveraðar nema ef seðlabankinn þarf að rétta fram gjaldeyrinn?

[heidar (IP-tala skráð) 25.3.2010 kl. 05:28]

Það skiptir meira máli fyrir erlenda fjárfestingu á Íslandi það fjandsamlega viðmót sem ríkisstjórnin sýnir atvinnulífinu, en staða IceSave samninga.

Á Íslandi hefur hagkerfið dregist saman um 60%, mælt í alþjóðlegum myntum, en ríkinu er að takast að ryðja einkaframtakinu útaf borðinu með miklum skattahækkunum og ónýtir hávaxtastefnu.  Ríkið býr ekki til varanlegan hagvöxt, það eru einkaframtakið sem það gerir.

Vextirnir eru réttlættir með því að það þurfi að fleyta krónunni aftur.  Það er rangt og algert brjálæði að fórna heilu hagkerfi fyrir lélegustu mynt heimsins í dag (Zimbabwe dollar heyrir sögunni til eftir að þeir tóku upp einhliða amerískan dollar síðasta sumar).

Áætlun AGS byggir á þremur þáttum.  Að fleyta krónunni, að fara í frekari stóriðju og setja bankakerfið í gang, í óbreyttri mynd.  Sér enginn að í þessari áætlun er um endurtekningu að ræða á fyrri mistökum og henni fylgir engin endurreisn?

Frekar en að bíða er hægt að hefjast handa.  Ef horft er á áhættu/ávöxtun í mismunandi fjárfestingakostum er algerlega ljóst að það er besti kosturinn fyrir íslenska lífeyrissjóði að styrkja íslenskt atvinnulíf með miklum fjárfestingum.  Það bætir núverandi eignasafn og kemur í veg fyrir frekari hnignun núverandi eigna, auk þess sem kostirnir sem eru í boði er áhættuminni og bera betri vexti en utan landsins.  Þeir sem líkja fjárfestingum lífeyrissjóða innan lands við gegnumstreymiskerfi vita ekki hvað gegnumstreymiskerfi er.  Í gegnumstreymiskerfi er engin sjóðasöfnun og vextir safnast ekki upp.

Það er engin sjálfbærni í áætlun AGS, og mér finnst skrýtið að Vilhjálmur skuli ekki hnýta í það.

[Ómar Bjarki Kristjánsson, 25.3.2010 kl. 11:08]

Athyglisvert að lesa umræðurnar á Nojara þinginu.  Má segja að menn komi inná eitt og annað.

Almennt um málið,  eg sá þetta allt fyrir.

Eg sagði:  Skynsamlegast er að afgreiða endurgreiðaslusamkomulag á umræddri skuld strax í vor.  Why ?  Einfaldlega vegna þess að töf er = skaði fyrir landið sem þýðir margfölld Icesaveskuld !  (Og þá er eg að tala um hámark icesaveskuldar sem fræðilega er núna hægt aðkoma henni uppí.  En raunsætt mat á endanlegri upphæð umræddrar skuldar er sennilega slatti í poka og eins og nojara hagfræðingurinn sagði á dögunum:  Smáaurar í hinu stóra samhengi)

Eigi flókið konsept, sagði eg.  Menn hlógu almennt að mér !

Það versta við þetta er að skaðinn er þegar orðinn alvarlegur. 

Það má líkja þessu við verksmiðju og eitthvað klikkar í framleiðslukerfinu.  Ef brugðist er strax við og menn gera réttu hlutina strax  í réttri röð etc - er hægt að koma í veg fyrir alvarlegt framleiðslutap.  Dettur kannski aðeins niður og hægir á en vegna réttra viðbragða starfsmanna kemst allt á rétt ról mjög fljótt.

En í umræddu tilfelli, og vegna misvitra manna,  þá hefur verkamönnum ekki  verið hleypt að til að gera það sem þarf að gera !  Þetta er alveg ótrúlegt framferði og einsdæmi á íslandi.

Á meðan stoppar allt kerfið og allt frýs í öllum tækjum o.s.frv.  Því lengur sem stopp er = því lengur tekur að koma kerfinu í gang á ný.

Mjög einfalt.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 25.3.2010 kl. 11:16]

Andri: Sammála skrefunum sem þú nefnir, og fjórða skrefið - um að sýna að jafnvægi hafi náðst í landinu - er lokamarkmiðið en um leið það erfiðasta.

Heiðar: Ég hef ekki tekið eftir að AGS hafi skoðun á því hvort viðskiptabankar og fjárfestingarbankar eigi að vera aðskildir eða samreknir.  Þeir leggja hins vegar áherslu á endurskipulagningu fjármálakerfisins með betri og traustari leikreglum og eftirlitskerfi.  Ég er fylgjandi aðskilnaði viðskiptabanka- og fjárfestingarbankastarfsemi en tel skynsamlegt að bíða eftir endurskoðuðu regluverki vestan hafs og innan Evrópu; það er ógáfulegt fyrir okkur að ætla að búa til eigið heimasmíðað regluverk.

Það er skiljanlegt að AGS áætlunin geri ráð fyrir fleytingu krónunnar, því formlega séð erum við skuldbundin gagnvart stofnsáttmála AGS, reglum OECD, og lagaramma EES til að hafa frjálsa og haftalausa fjármagnsflutninga.  En það þarf ekki að sannfæra mig um að fleyting krónunnar sem slíkrar sé mjög áhættusamt fyrirtæki; ég sé þá leið út úr þessu að halda krónunni í höftum uns við komumst í ERM II og stefna svo - helst með flýtimeðferð einhvers konar - rakleiðis í evruna.

[Friðrik Hansen Guðmundsson, 25.3.2010 kl. 12:09]

Góður pistill hjá þér Vilhjálmur og fróðlegar og málefnalegar umræður.

[Hjalti Atlason (IP-tala skráð) 25.3.2010 kl. 12:12]

Það erum til lönd eins og Danmörk sem hafa litlar náttúrauðlindir. Þannig að þegar kreppir að þurfa þeir að stóla á sjálfa sig.

Þessi tími nálgast á Íslandi, bráðum verður ekki hægt að virkja bara næsta foss til redda atvinnuleysi.

Icesave er að pína okkur til að standa á eigin fótum, þar sem engar ódýrar virkum næsta foss lausnir eru í boði. Þetta er því ágætis æfing í að stóla á mannauð þessa lands til tilbreytingar. Þetta segi ég algerlega burt frá nátturverndar sjónamiðum.

Þannig að bless við AGS og hans erlendu lán.

Við náum bestu trausti með því að skulda lítið og hafa ríkisfjármálinn í lagi.

Lán frá AGS geta sett okkur á hausinn með tvennum hætti:

A) Við eyðum lánunum í lélegar fjárfestingar sem standa ekki undir lánunum

B) Með því að seðlabanki niðurgreiði flóttakrónur í viðleytni til að halda "stöðugu" gengi.

Þannig að bless við AGS og bless við ríkisframkvæmdir fyrir erlent lánsfé.

[Sigurður Grétar Guðmundsson, 25.3.2010 kl. 13:21]

Vilhjálmur, viltu reyna að fræða mig um eftirfarandi, ég veit að þú getur það en vafasamara með skilning þess sem spyr.

1. Var það ekki glapræði að semja ekki við Breta og Hollendinga um eftirgjöf vaxta af Isesave eftir áramótin. Á þessum þremur vaxtalausu árum er líklegt að farið hefði að losna um eignir Landsbankans sem sagt hefur verið að fylli í allt að 90% af Icesave skuldinni. Í ljósi þess er Icesave skuld ríkisins ekki sú ógnarbyrði sem lengi var búist við. Hefði það ekki losað um þau höft sem eru fyrirstaða þess að við fáum erlend lán sem ég sé ekki að eigi að notast í annað en að endurfjármagna gjaldfallin lán á árunum 2011-12.

2. Er það ekki út í hött að taka erlend lán til að mynda gjaldeyrisvarasjóð?. Ég sé ekki að það komi að nokkrum notum, gjaldeyrisvarasjóður er aðeins gjaldeyrisvarasjóður ef hann sé okkar eign.

3. Hversvegna dó algjörlega umræðan um tillögu Sjálfstæðismanna um að skattur af greiðslum í lífeyrissjóði greiðist strax til þeirra sem þá fjármuni eiga að fá, ríki og sveitarfélög, nákvæmlega eins og staðgreiðslunni skal skilað samstundis og hún er innheimt? Hvað réttlæti er það að sá sem sér um innheimtu skatta fái að nota þá sér til ábata áratugum saman. Er það ekki grundvallarregla, sem við eigum að hafa í heiðri, að innheimtir skattar greiðist umsvifalaust til ríkis og sveitarfélaga.

[Björn Kristinsson (IP-tala skráð) 25.3.2010 kl. 13:43]

1) Senda út þau skilaboð að Ísland muni standa við greiðslu á lágmarkstryggingargjaldi.

2) Semja við Breta og Hollendinga um hver sé hámarksupphæðin sem Ísland þurfi að reiða af hendi umfram það sem eignasafn Landsbankans gefur af sér. Sú upphæð gæti verið t.d. 100 milljarðar IKR eða nálægt bankabjörguninni í BNA miðað við mannfjölda.

Þessir 100 milljarðar er þá möguleg skuld Íslands. Semjum um vexti á þessa upphæð og hún verði greidd í einu lagi eftir 10 ár þegar landið verður komið á beinu brautina.

Ljúkum þessu máli og förum að snúa okkur að því sem skiptir meira máli.

[Ómar Bjarki Kristjánsson, 25.3.2010 kl. 14:03]

Það má ekki gleyma því, að B&H lánuðu ísl. strax haustið 2008 til að standa undir þessum skuldbindingum.  Lánið er fyrir heildarupphæð tryggra reikninga, þ.e. upp að 20.000 evrum.

Nú, margir hafa sagt að "bara ekkert mál" væri að haf samninginn svona eða hinsveginn etc.  Allt sem þyrfti væri bara að segja B&H að samningurinn ætti að vea svona eða svona o.s.frv.  g þar spilaði mest inní að formaður samningaefndar hefði ekki verið nógu snjall og málið væri að fá alheimssnilling í samninganefndina - og jafnvel heyrði ég alþingismann segja á dögunum að B&H vær bara ánægðir með að þeim væri sagt hvernig samningurinn ætti að vera (ekki að ljúga þessu.  Þingmaðurinn talaði þetta nokkurn vegin)

Eg er bara ekki alveg jafn viss um ofannefnt atriði og sumir.

ér fannst td. eftirtektarverð ummæli de Jagers fjármálaráðherra á dögunum, að hann teldi að hollensku samninganefndin hefði meira vit á fjármagnskostnaði en "amerískir bankamenn"  - og þá var hann að vísa til alheimssnillinga -samninganefndarinnar ísensku.

[Ómar Harðarson (IP-tala skráð) 25.3.2010 kl. 17:39]

Icesave er í biðstöðu. Líklega fram yfir kosningar í Bretlandi. Verði þar stjórnarkreppa, t.d. ef enginn einn flokkur fái þar meirihluta getur niðurstaða dregist enn frekar á langinn.

Már Guðmundsson flutti ræðu í dag á ársfundi Seðlabankans. Þar kynnti hann helstu punktana í áætlun B. Hún er ekki fullteiknuð, en auðvitað felur hún í sér gengislækkun frá því sem nú er - og þykir þá mörgum nóg um. Þá krefst hún verulegs niðurskurðar í útgjöldum hins opinbera. Það er líka ljóst af máli hans að Seðlabankinn kemur ekki til með að bíða fram á síðustu stundu áður en gripið verður til ráðstafana.

Þá höfum við valkosti erlendra fjárfesta: Fjárfesting á Íslandi meðan Icesave er óleyst er líklegri en ella til að glatast í gengislækkun. Þar á ofan verður gjaldeyrishöftunum aflétt frekar seinna en fyrr, sem hefur áhrif á möguleika fjárfestanna til að ná arði sínum.

Fyrir íslensk heimili er málið líka einfalt. Frekari samdráttur fjárfestinga þýðir minni vinnu - atvinnuleysi. Gengisfelling veldur verðbólgu, ca. 4% fyrir hver 10% í lægra gengi. Verðtryggðar skuldir halda áfram að hækka. Áætlun B mun sennilega gera útaf við margan manninn sem nú treður marvaðann í skuldasúpunni. Mikill niðurskurður umfram kröfur AGS mun þar á ofan leiða til uppsagna margra opinberra starfsmanna og niðurskurðar í velferðarkerfinu.

En, samningsstaða Íslendinga er nú miklu betri en fyrr ! Eða hvernig var það nú aftur...?

[heidar (IP-tala skráð) 25.3.2010 kl. 19:03]

Ég segi það enn og aftur.  Plan B og Plan A hjá Seðlabankanum og AGS eru ekki fýsilegur kostur.

Hvers vegna að endurreisa kerfið án þess að taka á göllunum.  Það er til nóg af öðrum leiðum.  Ég hef nefnt eina hér að ofan og í athugasemdum við síðustu færslu Vilhjálms.  Ég trúi ekki öðru en að klárari menn en ég sjái enn fleiri leiðir.

[Ómar Harðarson (IP-tala skráð) 25.3.2010 kl. 21:37]

Heiðar hefur að nokkru leyti rétt fyrir sér. Endurreisn, lagfæring gallaðrar lagasetningar, breyting á stjórnarháttum osfrv. eru viðfangsefni dagsins. Hér má nefna breytingar á lögum um fjármálafyrirtæki, seðlabanka, kvótakerfið, sameiningu stofnana, endurskoðun stjórnarskrár og margt margt fleira. Allt þetta mætir harðri andstöðu sjálfskipaðra varðhunda óbreytts ástands.

Þær áætlanir sem kenndar eru við AGS og plan B ef allt fer á versta veg eru hins vegar ekki pólitískar í eðli sínu. Þær snúast um að takast á við greiðsluvanda og fjárlagahalla á eins fljótan og auðveldan hátt og hægt er miðað við aðstæður. Töfralausnir eru ekki til. Fjárlagahallinn setur ríkið og skattgreiðendur á hliðina innan skamms ef ekki verður að gert. Greiðslur á tveim lánum ríkisins á næsta ári tæmir gjaldeyrisforðann.

Ef til eru auðveldari eða sársaukaminni leiðir sem leysa þennan tiltekna vanda get ég ekki séð að neinn stjórnmálaflokkur hér á landi hafi á stefnuskrá sinni að fara þær ekki. Þeir sem sitja í ríkisstjórn verða að taka ákvarðanir af ábyrgð og með aðstoð færustu sérfræðinga. Þeir sem lifa frjálsu lífi í stjórnarandstöðu og við hin á hliðarlínunni getum gjammað að vild um að allt annað sé betra en það sem gert er. Það verður hins vegar ekkert skynsamlegra fyrir vikið.

[Ingimundur Bergmann (IP-tala skráð) 25.3.2010 kl. 21:43]

Hér fer fram mikil umræða um einfaldar staðreyndir. Það hefur verið ljóst lengi að icesave málið verður að leysa með einhverjum hætti. Það var búið að gera það, en tilfinningahitinn og þjóðremban bar þjóðina, forsetann og tilvarnarliðið ofurliði. Þá má ekki gleyma því að eflaust einhverjir trúðu Bjarna Benidiktssyni og Sigmundi Davíð, er þeir og fleiri, héldu því að þjóðinni að samningsstaðan yrði svo miklu betri eftir nei- ið. Vitanlega var það aldrei annað en bull. Bretum og Hollendingum liggur ekkert á, þeir eru ekki í tímaþröng, það erum við sem erum það.

[heidar (IP-tala skráð) 26.3.2010 kl. 07:17]

Það er ekkert sem stöðvar Ísland í að betrumbæta kerfið hjá sér, ekki neitt.  Það mun enginn erlendur aðili gera það fyrir okkur, það dæmist á okkur sjálf.

IceSave hefur ekkert með þessa vinnu að gera.  Ef menn eru svo uppteknir við að hafa áhyggjur af gjalddaga ríkisins á erlendum lánum, þá getur bæði ríkið, með niðurskurði og lífeyriskerfið, sjóðir almennings, afgreitt þann gjalddaga.  Lífeyrissjóðir að lána íslenska ríkinu á 275 punkta álagi í erlendri mynt, líkt og IceSave lánið var, getur varla talist slæmur kostur fyrir sjóðina, eða á 150 punktum eins og AGS tengdu lánin eru.  Það vantar ekki frekari erlend lán í ríkisrekna stjóriðju, nema menn vilji aðra kollsteypu í hagkerfinu.  Það vantar ekki frekari erlend lán til að fleyta aftur krónunni, nema menn vilji festa gengisóstöðugleika í sessi með tilheyrandi verðbólgu.

Punkturinn er sá að áætlun AGS, Seðlabankans og ríkisins, felur í sér alla þá kerfisgalla sem komu hagkerfinu á hliðina.  Við höfum ekkert lært af mistökunum ef við keyrum slíka áætlun með aukinni erlendri skuldsetningu.

Ég skil ekki hvers vegna þarf alltaf að horfa fram hjá vandanum, og tína til blóraböggla eins og IceSave, frekar en að horfast í augu við hann og vinna að uppbyggingu varanlegs hagvaxtar.  Sjálfbærs hagvaxtar myndi einhver segja.

[Andri Haraldsson (IP-tala skráð) 26.3.2010 kl. 14:03]

OK.  Svo plan C er:

• Láta Icesave ekki trufla og leysa það bara á einhverjum tíma.
• Skrifa nýjar reglur í anda Glass-Steagall (http://en.wikipedia.org/wiki/Glass–Steagall_Act) sem aðskilja innlánsstofnanir og aðra banka og tryggingastarfsemi.
• Afnema krónuna.
• Þvinga lífeyrissjóðina til að fjármagna uppsafnaðar skuldir ríkissjóðs (og tengdra stofnana ef með þarf) og lána í evru-gjaldeyrisvarasjóð.
• Ná jafnvægi í ríkisútjgöldum hið snarasta (nauðsynlegt ef evra er tekin upp)
• Ganga úr samstarfinu við AGS (nema sjóðurinn sé til í samstarf á þessum grundvelli)

Þetta er ágætis 'out-of-the-box' nálgun.  En það er ekki augljóst fyrir mér að þetta sé svo miklu betri leið en sú sem er verið að fara. 

• Ef ætlunin er að greiða öllum lánardrottnum ríkisins þá kostar það ákveðið mikið, óháð hver lánar.  Í því sambandi eru engin rök að segja að lífeyrisjóðirnir fái betri ávöxtun á að lána Íslandi en fjárfesta erlendis, það er engan vegin víst.  Það er ekki markmið lífeyrissjóðanna að viðhalda ríkisrekstrinum.
• Breytingar á íslenska bankakerfinu eru ótengdar fjármögnun ríkisins og algerlega innanlandsmál.  Eins nauðsynlegar og þær eru, þá er ekkert í AGS áætluninni sem bannar Íslendingum að stýra fjármálastofnunum af viti.  Frekar að það tengist ESB/EES.
• Upptaka evru, hvort heldur er einhliða eða í samstarfi við ECB, er gegn yfirlýstri stefnu Sjálfstæðisflokks og Vinstri Grænna svo það gæti tekið svolítinn tíma (þeas. annar þessara flokka verður alltaf í öllum mögulegum meirihlutastjórnarmynstrum).  
• Launafólk í landinu er ekki líklegt til að treysta stjórnvöldum og það er erfitt að ímynda sér að án eignaupptöku þá yrði hægt að fá lífeyrissjóði til að lána ríkissjóði.

Það er ýmislegt annað sem gerir þetta erfitt.  T.d., í grunninn þá er ég ekki viss að "íslenska leiðin" sé trúverðug, þar sem fámennið og klíkuskapurinn virðist eitt helsta vandamálið.  Persónulega finnst mér hrun allra megin stoða lýðveldisins kalla á endurskoðun á því hvort sú tilraun hafi verið að virka, og hvort kannski sé sniðugt að reyna að halla sér að stærri heild utan landsins til að aðstoða með stjórnkerfið.  

Auk þess sé ég ekki að þessi leið auki trúverðugleika Íslands, eða bæti stöðuna.  Ef maður lítur á lífeyrissjóðina þá eru þeir með eignastöðu erlendis og á móti er skuld ríkisins erlendis, það breytir engu að loka þeim stöðum í sjálfu sér.  Það má alveg eins segja að það sé "anti-diversification" og í raun "double-down" á veðmálið að Ísland geti í skammtímanum skapað verðmæti í öðrum geirum en grunngeirunum.  Fyrir mitt leyti finnst mér líklegast að slík verðmæti myndist í samstarfi við erlenda aðila, og því tel ég mikilvægast að tryggja stöðugleika gagnvart útlöndum.

Þar fyrir utan held ég að beri að aðskilja, svo mikið sem það er hægt, fjármögnun annars vegar og endurskipulagningunni hins vegar.  En það er góður punktur að kannski má nota pressuna um endurfjámögnun til að knýja fram breytingar innanlands--en þar sem ég sé engin merki þess að íslensk stjórnvöld, stjórnmálaflokkar, eða stjórnmálamenn skilji vandamálið nægjanlega til að leysa það.  Því virðist kannski best að endurfjármagna og reyna að hanga á því sem nú er til staðar þangað til að raunhæft er að tala um ESB og evruna, eða tvíhliða ríkjasamstarf við önnur lönd (t.d., Kanada, Noreg, BNA).

En niðurstaða mín er kannski ekki ólík niðurstöðu Heiðars.  Til skamms tíma litið, amk, þá virðist allt stefna í að núverandi stjórn valdi ekki málum og hún virðist sífellt fjandsamari atvinnulífinu.  Ef fer fram sem horfir þá kemur Sjálfstæðisflokkurinn aftur í stjórn, og hans helsta stefnumál virðist vera 'boom/bust' kerfi byggt á virkjunum og orkufrekri stóriðju, og áframhaldandi einangrun og þjóðremba.  Það er ekki sjálfbær þróun.

[Árni (IP-tala skráð) 27.3.2010 kl. 00:13]

Þegar öllu er á botnin hvolft er Icesave komið í svokallaða endalausa lúppu eða pattstöðu. Ný nálgun þarf að koma til, bæði hér heima sem og erlendis, enda kosningar í nánd í Hollandi og Bretlandi ef ég man þetta allt rétt. Leiðtogar hér heima eru líka orðnir vígmóðir og stjórnarkreppan í Samfylkingunni, hefur mikil áhrif á samstarfið, sem og Ögmundararmurinn í VG. Ergó, stjórnin hér heima eyðir of miklu púðri í að forma allt og útsetja þannig að öllu sé þóknanlegt í staðinn fyrir að reyna að hjóla í raunverulegu vandamálin!

Vitanlega horfa erlendir aðilar á trúverðugleika okkar og að sjálfsögðu erum við meira háð þeim en þeir okkur. En ég er bara alls ekki viss um að ef við værum búnir að samþykkja þennan furðulega Icesave samning, að það væri eitthvað betra ástand hér. Eða hvernig viltu rökstyðja það?

Hvað varðar atvinnulífið, þá eru það bankarnir sem eru að frysta það, þar sem eðli banka gengur ekki út á að afskrifa fyrir fyrirtæki eða hliðra til þannig að þeir sem eiga fyrirtæki nenni að standa í þessu harki. Bankarnir horfa bara á sjóðstreymið og reyna að taka allt sem aflögu fer, langt umfram eðlilega greiðslugetu. Þeir verða jú að hámarka skuldasafnið sitt þar sem að eignarhaldsfélögin og byggingariðnaðurinn skilur eftir sig stórt brunagat. Það hefur því miður ekkert með Icesave að gera.

Ef jú við gætum styrkt gengi krónunnar ögn og komið GVT í um 200 punkta þá myndi þetta verða bærilegra og fólk eins og ég og þú ekki eyða öllu okkar í endalausar lánaafborganir alltaf hreint og geta e.t.v. spreðað aðeins meira.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 28.3.2010 kl. 16:34]

Það er full ástæða til að benda á ræðu Gylfa Magnússonar á ársfundi Seðlabankans, þar sem hann fjallar m.a. um hugsanlegan aðskilnað viðskiptabanka- og fjárfestingarbankastarfsemi og hugmyndir um "erfðaskrá fjármálafyrirtækja" ("living will").  Sjá http://www.efnahagsraduneyti.is/radherra/raedur-og-greinar-GM/nr/3034