Hvað þurfum við mikla peninga að láni?

Mikið er rætt um hvað Ísland þurfi mikla peninga að láni frá AGS og nágrannaþjóðum.  Sumir telja að við eigum ekki að taka nein ný lán; aðrir að við þurfum lán fyrir gjalddögum stórra lána ríkissjóðs 2011 og 2012 en ekki meir; og enn aðrir að við þurfum allan pakkann frá AGS eins og hann stendur.

Fyrst er gott að hafa á hreinu, að ekki stendur til að Ísland taki meiri peninga að láni en þörf krefur.  Allir verða fegnir, bæði við sjálf og lánveitendur, ef við þurfum ekki eins mikla peninga og AGS reiknar út.  En það er mjög gott að hafa aðgang að lánum og lánalínum til þrautavara ef á þarf að halda; sú staðreynd ein og sér minnkar óvissu, lækkar skuldatryggingarálög, bætir vaxtakjör og styrkir krónuna.

En hvernig er þessi fjárþörf reiknuð?  Það er e.t.v. dæmigert fyrir umræðuna að sjaldnast er vísað til forsendna AGS og þær gagnrýndar eða rökstuddar eins og þær eru.  En þessar forsendur má sjá samandregnar í töflu á síðu 52 í nýjustu skýrslu AGS (Staff Report October 2009):

Hér er gjaldeyrisþörf landsins árin 2009-2014 sýnd í milljörðum bandaríkjadala.  Fyrst er áætlað heildarútstreymi gjaldeyris (A, Gross Requirements), síðan innstreymi (B, Sources of Financing), og loks reiknuð gjaldeyrisvöntun (C, Financing Gap, A mínus B).

Útstreymið (A) samanstendur af vöru-, þjónustu- og þáttatekjujöfnuði (þ.m.t. vöxtum), sem er lítillega neikvæður, og niðurgreiðslu höfuðstóls langtímaskulda (Amortization), sem er sundurgreind í hið opinbera, einkageirann, og útflæði vegna innistæðutryggingar/Icesave.  Þá er bætt við uppgreiðslu skammtímaskulda (Short-term debt).

Innstreymið (B) er nettó erlend fjárfesting inn í landið (að meðtalinni eignasölu Íslendinga erlendis), endurheimt erlendra eigna úr þrotabúi Landsbankans upp í innistæðutryggingar/Icesave, tekin langtímalán (Disbursements Medium-to-long-term, MLT) og tekin skammtímalán (Disbursements short-term, ST).

Gjaldeyrisvöntun (C) er útstreymi mínus innstreymi.  Þar kemur fram Icesave-skuldbinding (Accumulation of arrears) og jafnframt lán Breta og Hollendinga á móti (Bilateral, earmarked).  Lán AGS sjálfs eru merkt Fund og lán nágrannalanda eru Other identified new financing.

Útkoman úr heildardæminu er full fjármögnun gjaldeyrisstreymis 2009-2014, en eftir það verður ekki frekar gjaldeyrisvöntun samkvæmt líkaninu sem undir liggur.  Ég bendi sérstaklega á að planið verður að fullfjármagna, þ.e. það þjónar litlum tilgangi að fjármagna aðeins hluta gjaldeyrisþarfarinnar.  Þess vegna leggja Norðurlönd og aðrir áherslu á að pakkinn er ein heild, "take it or leave it" - Noregur mun t.d. ekki lána okkur nema allir hinir geri það líka.

Allt er þetta háð tilteknum forsendum og umdeilanlegt, en mikið væri það gott fyrir umræðuna ef gagnrýnendur segðu skýrt hvað þeir telja rangt og hvernig þeir myndu stilla dæminu upp öðru vísi.  Þá fyrst væri hægt að ræða framtíðina málefnalega - nokkuð sem ekki veitir af.

Athugasemdir

[NN (IP-tala skráð) 21.3.2010 kl. 19:46]

Það er rangt að skattgreiðendur taki gjaldeyrisforða að láni, og láti hann sitja til lengri tíma á neikvæðum vaxtamun til þess að standa straum af heildarskuldarbyrði einkageirans. Sá liður er mjög hár í dæmi IMF eins og sést hjá þér.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 21.3.2010 kl. 19:52]

"Private" þarna innifelur orkuveiturnar.  Þær eru sennilega stærsti liðurinn.  En þarna er einmitt eitt af vandamálum krónunnar í hnotskurn: vegna hennar þá verður gjaldeyrisjöfnuður einkageirans að vandamáli almennings.  Almenningur tapar stórkostlega á veikari krónu, eins og við höfum séð, í gegn um verðtryggð lán og gengistryggð.  Þessi virkni dettur alveg út ef/þegar við tökum upp evru - og þá verður gjaldeyrisforði óþarfur.

[NN (IP-tala skráð) 21.3.2010 kl. 20:18]

Það kemur ekki heims saman við tölur SÍ um erlenda stöðu þjóðarbúsins að orkuveiturnar standi undir stærsta hlutanum af skuldum einkageirans.

Annars er bara einn í risagjalddagi á næstunni hjá Landsvirkjun þannig að hún spilar ekki stóra rullu á þessum árum og hún er náttúrulega með tekjur í erlendri mynt. Þessu er auðvitað ekki svo farið með OR.

 Þar sem að þú virðist telja það tímans virði að velta fyrir þér hvað allt yrði ágætara tækjum við upp evru á miðnætti þá má ég til með að spyrja þig hvernig þú sæir íslenska ríkið fyrir þér fjármagna hallarekstur upp á 10% af VLF og hreinar erlendar skuldir (innlendar skuldir yrðu evruskuldir) upp á 80% af VLF um þessar mundir?

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 21.3.2010 kl. 20:45]

Hm?  Ég myndi orða það alveg öfugt, þ.e. þá yrðu engar "erlendar" skuldir, heldur yrðu skuldir ríkissjóðs allar í sömu mynt og skatttekjurnar eru.  En þá hyrfi vitaskuld sá möguleiki að prenta krónur til að "greiða" skuldir og eyða þeim með verðbólgu.  Að loka þeirri "undankomuleið" óábyrgra stjórnmálamanna finnst mér kostur en ekki galli.  Þar að auki virkar sú aðferð ekki hvort eð er í landi þar sem svo stór hluti skulda er verðtryggður og gengistryggður.

[[e-mail] (IP-tala skráð) 21.3.2010 kl. 20:53]

Það skiptir svo sem engu hvernig það er orðað: Hvernig myndir þú meta stöðu íslenska ríkisins í dag ef að ríkissjóður þyrfti að fjármagna hallareksturinn í evrum auk langtímaskulda upp á 80% af VLF? Krafan á grísk ríkisskuldabréf til tíu ára er nú tæp 7%. Heldurðu að krafan á sambærilega íslensk ríkisbréf í dag undir evru yrði hærri eða lægri?

 Varðandi seinnihlutann: Því sjálkrafa aðlögunarferli sem þú lýsir er eftirsónarvert í augum margra enda vita allir að engir grétu brothvarf gullfótsins meira en evrópskir sósíaldemókratar.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 21.3.2010 kl. 21:07]

Það er einmitt einn af kostum AGS-áætlunarinnar, að okkur er tryggð lánsfjármögnun á hagstæðum kjörum, þannig að ekki þarf að reyna á lántöku á opnum markaði í dag sem yrði líklega erfið eða ómöguleg án bakhjarls í AGS.

Þegar frá líður og við erum komin í gegn um brimskaflinn (sérstaklega 2011-12 þegar 1,5 mEUR eru á gjalddaga hjá ríkissjóði/Seðlabanka) verður skuldastaðan sjálfbær, þ.e. við greiðum niður skuldir, nettó.

Það verður orðið mjög mátulegt að taka upp evruna sirka 2014-2015, en við komumst inn í ERM-II samstarf fyrr, með stuðningi ECB við tiltekið gengisbil krónu á móti evru.

Þessi leið er vörðuð og fær og skilar okkur í mark án greiðsluþrots og í góðri sátt við viðskiptalönd okkar.  Gagnrýnendur hafa hins vegar ekki sett fram neina heildstæða og raunsæja leið, tala helst um þjóðargjaldþrot og Parísarklúbbinn og að Argentína sé frábær fyrirmynd.  Ég tók eftir að Framsókn og Hreyfingin lögðu fram þingsályktunartillögu um að fela fjármálaráðherra (!) að búa til Plan B.  Ekki kom fram í tillögunni hvernig það plan ætti að vera, að þeirra mati.  Það segir sína sögu.

[nn (IP-tala skráð) 21.3.2010 kl. 21:34]

Samkvæmt SÍ þá dugar gjaldeyrisforðinn núna fyrir gjaldögunum veturinn 2011-12. Eðlilegt er að menn spyrji hver sé þá tilgangurinn að vera draga inn gríðarleg lán til þess eins að liggja á 300 punkta neikvæðum vaxtamun inn í Fed.

Og reyndar eru þessar lántökur enn óskiljanlegri ef að það sé rétt sem kemur fram í fréttatilkynningu frá fjármálaráðuneytinu að sjálfur ríkissjóður skuldi ekki nema 75 milljarða í erlendum lánum Ef það sé raunin ætti aðstoð frá IMF að vera algerlega ónauðsynleg.

En auðvitað er málið umtalsvert flóknara. Flestir hljóta að viðurkenna það. Jafvel þeir sem telja vandann býsna auðleystan og að við verðum farin að greiða niður skuldir vorið 2012.

Það er göfugt takmark að ná niður HEILDAR-skuldum ríkissjóðs niður í 60% af VLF fyrir árið 2014 og á sama tíma ná niður langtímavöxtum úr hæstu hæðum og festa stöðugt verðlag í sessi og halda gengi krónunnar innan vikmarka. Um það geta allir verið sammála. 

[Ómar Harðarson (IP-tala skráð) 21.3.2010 kl. 22:16]

Greiðsluvandi sem stafar af því að skortur er á myntinni sem þarf að greiða skuldirnar í er tæknilegt úrlausnarefni en ekki pólitískt. Það hljóta allir að vera sammála um að til að vinna sig úr slíkri skortstöðu er alltaf best að taka sem minnst lánsfé. Markmiðið er jú alltaf að greiðsluflæðið verði sjálfbært að lokum. (Ath.hér er ég ekki að ræða um halla á ríkissjóði eða skuldir ríkissjóðs, sem er annað mál og pólitískt - best er að blanda þessu tvennu ekki saman eins og NN gerir hér að ofan.)

Þar sem þetta er ekki pólitískt mál getur enginn verið andvígur tillögum um að minnka lánin sem þarf að taka. Eina skilyrðið sem verður að setja er að sýnt sé fram á að slíkar tillögur leysi vandannn. Það er tiltölulega létt verkefni, jafnt fyrir Excel spesjalista og avanseraðri spekinga eins og Jón Daníelsson og Þór Saari sem lagt hafa Excel á hilluna að eigin sögn. Því er punktur Vilhjálms mikilvægur. Sá sem segir "við þurfum ekki svona mikil lán", eða vill segja upp samningnum við AGS og Norðurlandaþjóðirnar verður að leggja fram plan B um hvaða tæknilega úrlausn verði þá að styðjast við. Það hefur enginn gert enn.

Það er hins vegar ljóst af ummælum Más Guðmundssonar að Seðlabankinn er með plan B ef ekkert rætist úr Icesave og lánsfjármögnun landsins. Það plan er þó líklega eitthvað sem menn vilja ógjarnan tala um. Til að kreista meiri gjaldeyri út úr núverandi viðskiptum verður að auka viðskiptahagnaðinn enn meir. Það næst aðeins með verulegri gengisfellingu til viðbótar þeirri sem þegar er orðin. Leiðin er fær, enda er genginu í reynd handstýrt úr Seðlabanka í skóli gjaldeyrishafta. Leiðin kostar að vísu enn meiri kjaraskerðingar, og hún mun kosta það að verkafólk mun ekki lengur sætta sig við launaskerðingu meðan eigendur (útflutnings)fyrirtækjanna moka inn ofsagróða.

Valkostirnir eru hins vegar nokkuð klárir.

[Marat (IP-tala skráð) 21.3.2010 kl. 23:17]

Samkomulaginu við AGS fylga skilyrði. Til dæmis það að ekki megi taka frekari lán. Þar með er lántaka ríkisins hjá lífeyrissjóðum bönnuð og við neydd í Fjárfestingarsjóðalausnir, sem er gamaldags frjálshyggja. AGS lausnin gerir ráð fyrir 90 milljarða erlendri fjárfestingu á ári. Ekki mjög líklegt. Það væri fínt að fá lánalínur í erlendum gjaldeyri, en það er ekki skynsamlegt að taka lán með vöxtum sem kosta okkur milljarða á hverju ári, ef ekki á að nota þau. Samningur við AGS án skilyrða væri ágætur.

[Hjalti Atlason (IP-tala skráð) 21.3.2010 kl. 23:52]

Sæll Vilhjálmur

Gott innlegg, þægilegt að fá þessa AGS töflu útskýrða.

Nýjustu tölur frá Seðlabankanum herma að hann sé 240 milljarða í + þegar kemur að erlendum gjaldeyri.

Samkæmt AGS dugar sá peningur fyrir greiðlunni stóru 2011.

Enda segir Seðlabankastjóri

"Már telur ekki hættu á greiðslufalli íslenska ríkisins, jafnvel þótt lánin frá Norðurlöndunum og AGS berist ekki. Það verður ekki sársaukalaust ef svo fer, segir Már. "

Þetta þýðir það að okkur liggur ekkert á í Icesave málinu, því við þurfum enginn lán.

Ég er reyndar þeirrar skoðunar að Icesave sé líklega það besta sem gat komið fyrir okkur í framhaldi af þessari kreppu.

Því að það er alveg fyrirséð að ekki hefði verið fyrir Icesave þá væri menn líklega byrjaðir að virkja fyrir allan peninginn og restinn hefið farið í að halda uppi allt of sterku gengi.

Það væri því óskandi að Icesave deilan leystist ekki næstu tvö árin.

Það myndi hafa það í för með sér að fólk sem er í allt of stórum banka- og orkugeira myndi finna sér eitthvað sjálfbært að gera.

Einnig koma í veg fyrir upptöku evru sem er gjaldmiðill sem hentar okkur illa.

Hefði ekki boðið í að vinna úr þessari bankakreppu með gríðarsterka evru í farteskinu. Fyrirtækið sem ég vinn hjá hefði t.a.m ekki orðið að veruleika ef við tækjum upp evru.

Ég hugsa að eftir tvö ár þegar við komum fljúgandi út úr kreppunni en Grikkland, Spánn ... og fleiri sitja eftir með sárt ennið að það verðir margir Evru sinnar eftir.

[Hjalti Atlason (IP-tala skráð) 22.3.2010 kl. 00:23]

Menn tala um að það vanti plan B.

Eins og Seðlabankastóri segir þá munum við komast í gegnum 2011-2012 án erlendra lána.

Þannig að ég sé ekki vandamálið.

Það þarf ekkert lán.

Við erum einfaldlega losnuð úr skrúfstykki AGS og það ættu bara allir að fagna því.

Þar með er hægt að láta Icesave rúlla áfram enda vinnur tíminn bara með okkur þar.

Evrópuþingið þarf að fara endursemja reglurnar sem komu okkur í klandur sem mun styrkja samningstöðu okkar enn frekar.

Varðandi kjaraskerðingu vegna krónunar, við lifðum um efni fram og nú er kominn tími til að borga skuldir þannig að krónan á að vera veik. Það eru einmitt töfrar krónunar að ef hún er engöngu notuð til að kaupa og selja vörur en ekki af spákaupmönnum þá sýnir hún bara raunverulega kaupmátt okkar.

Þannig að króna með Topin skatti er framtíðarfyrirkomulag sem ég gæti vel hugsað mér.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 22.3.2010 kl. 00:42]

NN og Hjalti: Ómar svarar þessu ágætlega og eins og ég hefði gert.  Það má vera að við gætum komist af án lána frá AGS og Norðurlöndum.  Menn sjá nokkurn veginn í töflunni hér fyrir ofan hvernig það myndi þrengja kost okkar hlutfallslega.  Það þýðir þá að við (a) verðum að efla vöruskiptajöfuðinn með öllum ráðum, m.a. veikari krónu, (b) fáum minna eða ekkert erlent fé til frekari fjárfestinga og hagvaxtarauka innanlands, (c) eigum enga möguleika á að létta á gjaldeyrishöftum, (d) þurfum enn sársaukameiri aðlögun innanlands, hvað varðar kaupmátt og atvinnustig.  Og til hvers, segi ég, þegar önnur og betri leið er fyrir hendi?

AGS og Norðurlanda lánin/lánalínurnar eru ódýrustu peningar sem okkur bjóðast.  Það er enginn sem neyðir okkur til að taka meira af þeim en við þurfum - þvert á móti yrði það öllum aðilum fagnaðarefni ef við tækjum minna.

Marat: Lántaka ríkissjóðs hjá lífeyrissjóðum er veruleg í gegn um ríkisskuldabréf og íbúðabréf (HFF).  Hún er reyndar allt of mikil um þessar mundir, því ef svo fer fram sem horfir, verðum við í reynd komin með gegnumstreymiskerfi.  Það er þá að miklu leyti ríkið sem á hverjum tíma mun borga af skuldabréfunum, peningana sem fara til greiðslu lífeyris.  Þá gætum við alveg eins borgað lífeyrinn beint af sköttum - en það er miklu verri uppbygging lífeyrissjóða og við eigum að forðast þá þróun.

[Theódór Norðkvist, 22.3.2010 kl. 02:54]

Til að kreista meiri gjaldeyri út úr núverandi viðskiptum verður að auka viðskiptahagnaðinn enn meir. Það næst aðeins með verulegri gengisfellingu til viðbótar þeirri sem þegar er orðin.

Einmitt þetta köllum við yfir okkur með því að láta undan fjárkúgun Breta og Hollendinga.

1. Icesave klyfjarnar stórauka skuldir og vaxtagreiðslur í erlendum gjaldeyri.
2. Skuldir og vaxtagreiðslur í erlendum gjaldeyri verða aðeins greiddar með erlendum gjaldeyri.
3. Erlendur gjaldeyrir verður aðeins stóraukinn með stórauknum viðskiptum við þjóðir sem borga í erlendum gjaldeyri.
4. Eða með því að taka lán til að borga lán sem voru tekin til að borga lán sem voru tekin til að borga önnur lán sem voru tekin til að borga enn önnur lán sem voru tekin til að borga enn enn önnur lán o.s.frv. út í hið óendanlega, ef fjármálaviska stjórnvalda fær að njóta sín.

[runar (IP-tala skráð) 22.3.2010 kl. 08:51]

Ein svona aulaspurning...

Hvers vegna er ætíð talað um að endurfjármagna eldri lán ?? 

Þegar þessi lán voru tekin, var aldrei gert ráð fyrir endurgreiðslu þeirra og í framhaldi af því gerð fjárlög með endurgreiðslu þessara lána í huga ?

Það er ekki eins og við höfum skort fé undanfarin ár, allar mjólkurkýrnar seldar og fjósið einnig, svo nokkrum árum seinna er varla til fé fyrir mjólk og bóndinn skuldugri en nokkru sinni fyrr.

Það er eitthvað mjög rangt við þetta allt saman !

Ég geri mér fulla grein fyrir því að þessi lán eru frábrugðin mínum lánum, en þegar ég tek lán þá stefni ég á niðurgreiðslu, ekki eilífðar vaxtalúppu.

Svona er maður nú vitlaus...

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 22.3.2010 kl. 10:40]

Rúnar, stærsta endurgreiðsla framundan er á 1 milljarðs evra kúluláni sem Seðlabankinn tók í nóvember 2006 til 5 ára, sbr. þessa fréttatilkynningu.  Þegar menn taka svona stórt, stutt kúlulán þá er oftast gert ráð fyrir að það verði unnt að endurfjármagna það á gjalddaga með lítilli fyrirhöfn, en þarna var vitaskuld verið að taka áhættu sem var dæmigerð fyrir þennan tíma.

[Jón Magnússon, 22.3.2010 kl. 13:46]

Þakka þér fyrir góða og fræðandi færslu. Alltaf gott að fá vitræna umræðu sem er því miður allt of lítið af í þjóðfélaginu

[Andri Haraldsson (IP-tala skráð) 22.3.2010 kl. 16:28]

Takk fyrir góðar upplýsingar.

Það eru bæði tæknilegar og pólitískar hliðar á AGS fjármögnuninni. Hið tæknilega er hversu mikið og hvenær þarf að taka lán til að lágmarka kostnað ríkisins af núverandi skuldum.

Hið pólitíska er hversu mikið á að taka að láni svo að hægt sé að fjármagna (erlendan þáttahlut af) fjárfestingu einstaklinga og fyrirtækja á Íslandi og leyfa þar með hjólum atvinnulífs að snúast áfram.

Það er mjög sérstök skoðun margra á Íslandi að vegna þess að í fortíðinni þá voru tekin misráðin neyslulán og fjárfest í margri vitleysunni, þá eigi bara aldrei aftur að fjárfesta í neinu fyrr en búið að nurla inná bók.

Staðan er sú að það er hægt að byrja verkefni sem eru arðbær í landinu, sérstaklega með tilliti til lægri launakostnaðar. En þau verkefni þurfa fjárfestingu. Eins þurfa bæði frumatvinnuvegir eins og sjávarútvegur og ferðamannaiðnaður stöðugt að fjárfesta til að geta haldið áfram sínum rekstri. Þetta stendur svo aftur beint og óbeint undir atvinnu flestra í landinu.

Ég vona að Ísland hafi þá gæfu að reyna að feta meðalveginn hérna. Tryggja að ekki verði allt svo mergsogið til að greiða niður uppsafnaðan skuldahala á örskömmum tíma, að ekkert verði aflögu til að tryggja að fólkið í landinu hafist við.

En, ef ekki verður gengið frá Icesave, þá verður ekki gengið frá AGS lánunum, og þá verður enginn meðalvegur rataður, heldur verður atvinnulífið þurrausið -- og þar með almenningur. Atvinnulaut fólk borgar enga skatta og það aflar einskis gjaldeyris. En atvinnuleysi mun aukast enn ef ekki er til fjármagn í verkefni í grunnþáttum atvinnulífsins.

[Einar Björn Bjarnason, 22.3.2010 kl. 19:34]

Ég velti fyrir mér, af hverju Vilhjálmur telur skuldatryggingaálag Íslands hafa haldist svo hátt, sem það sannarlega enn er?

Ég man, það komst um hríð niður fyrir 400 punkta, en síðast er ég gáði var það í 450 punktum, um 100 hærra en í Grikklandi.

-----------------------------

Nú - ég sé þetta plan, sem skemmtilega Excel æfingu, með mjög lítil veruleika tengsl.

Þ.e. einfaldlega búið til plan, sem einfaldlega markast af því, hvað talið er þurfa til, að hlutir gangi upp.

Aftur á móti, úir og grúir af óraunhæfum forsendum.

• Þær snúa að líklegu tekjustreymi ríkisins.

•  Þær snúa að líklegu fjármagnsstreymi, inn í landið að utan.

----------------------------------

Ég geri ekki ágreining um útreikninga á þeim halla, sem kemur að utan, í formi kostnaðar af erlendum skuldbindingum.

Á hinn bóginn, virðist fátt benta til þess, að fjármagnsstreymi í formi erlendra fjárfestinga, sé raunverulega á leiðinni.

• Þar kemur til, að erlend fjármögnun á viðráðanlegum kjörum er einfaldlega ekki í boði.
• Grikkir kvarta undan háum kostnaði, þurftu að bjóða milli 6-7% vexti í síðustu viku, þegar fór fram stórt útboð á ríkis-skuldabréfum.
• Vart þarf að taka fram, að með áhættuálag 100 punktum hærra, er vaxtakrafan fyrir okkur, enn hærri.
• Þ.s. fyrirtæki í eigu hins opinbera, geta ekki haft betra áhættumat en sjálfur eigandinn - er, það sanngjörn ályktun að þessi fjárfesting sé ekkert á leiðinni að koma.

Síðan, eru vísbendingar um að verðhækkanir í London, sé svokölluð verðbóla. 

• Sennilega væri rétt, að selja eignir þar, sem fyrst. 

-------------------------------------

Þ.e. mjög einfalt, að án þeirra fjárfestinga er planið hrunið.

Ég botna alls ekki í afstöðu þinni, Vilhjálmur, sem ég get einfaldlega ekki séð annað, en sem hreina afneitun.

Kv.

[ragnar (IP-tala skráð) 22.3.2010 kl. 21:38]

Villi, varðandi þetta gjaldeyrisvarasjóðs lán sem Davíð Oddson fyrrverandi Seðlabankastjóri tók i Nov 2006 og þú kallar "kúlulán" hér að ofan í svari til Rúnars, og segir að með því hafi verið tekin mikil áhætta. Það getur varla hafa verið mikill áhættufíkill sem tók lán uppá 1milljarð Evra í Nóvember 2006 og keypti Þýsk Ríkisskuldabréf fyrir peninginn en það er eimmitt það sem Seðlabankinn (Davíð) gerði og hefur sagt frá td í staksteinum fyrir nokkrum mánuðum síðan.

Eins og þú veist þá hafa Þýsk Ríkisskuldbréf hækkað verulega í verði frá Nov 2006 enda stýrivextir lækkað hratt á þessu tímabili og þessvegna er Seðlabankinn (ísl skattgreiðendur) í hagnaði á þessu "treidi". Svo getum við spurt okkur, hvar værum við í dag ef íslenskir lífeyrissjóðir, bankar, fjárfestingarfélög, fjárfestar og almenningur hefði farið "All In" í German Bunds í November 2006....?

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 22.3.2010 kl. 23:25]

Jón: Þakka jákvætt innlegg.

Andri: Það stendur ekki til að nota neitt af þeim gjaldeyri sem fenginn er að láni frá AGS og Norðurlöndum til fjárfestinga; þeir sem vilja fjárfesta hér koma með sinn eigin gjaldeyri.  Peningarnir eru notaðir til að jafna sjóðsflæði (greiðsluflæði) gjaldeyris þannig að ekki verði ýktar sveiflur í krónunni og/eða greiðslufall.

Einar Björn: Tekjustreymi ríkisins hefur ekkert með þetta að gera og kemur hvergi inn í líkanið.  Kostnaður Grikkja af lántöku skiptir ekki máli, við höfum tryggð fyrirframákveðin kjör hjá AGS og Norðurlöndum sem eru miklu betri en kjör Grikkja á mörkuðum.  Og ég lýsti engri sérstakri afstöðu í bloggfærslunni, þetta eru útreikningar AGS og Seðlabankans.  Svo vek ég athygli lesenda á því að Einar Björn er tengdur Alex Jurshevski hjá Recovery Partners (sem sumir hafa neft "hrægamm"), en það gæti haft áhrif á hlutleysi hans gagnvart því viðfangsefni sem hér er til umfjöllunar.

Ragnar: Það skiptir út af fyrir sig ekki máli í þessari umræðu hvernig lánið var tekið eða hvernig það var ávaxtað, heldur sú staðreynd að það þarf að greiða það til baka í einu lagi í desember 2011 og þar með fer stór hluti af gjaldeyrisforða landsins.  Sem sagt, stór hluti af gjaldeyrisforðanum kemur úr einu kúluláni til fimm ára.  Það vandamál þarf að leysa, á einn eða annan hátt.  Mér finnst þetta ekki sérstaklega gáfuleg forðastjórnun, en ég geri mér grein fyrir að Davíð Oddsson er ósammála því mati.

[Einar Björn Bjarnason, 23.3.2010 kl. 00:23]

LOL - hrægamm.

Látum okkur sjá, aðalbissnessinn hans er að taka yfir fyrirtæki sem annaðhvort vegna klúðurs af einhverju tagi eða vegna ófyrirséðra aðstlæðna, eru komin að fótum fram.

Síðan, að ef eftir að hafa skoðað bókhald viðkomandi fyrirtækis, aðstæður þess - hann telur sig, geta fundið útleið þ.e. "business case" Þ.s. rekstur þess geti haldið áfram í einhverju formi, þá og aðeins þá, tekur hann það yfir; og hrindir þeim aðgerða pakka er hann og hans starfsmenn hafa unnið í framkvæmd. Síðan, vanalega eftir 3. ár, er fyrirtækið selt, vanalega með hagnaði.

Þetta kalla sumir fjölmiðar hegðun sem þeir líkja við hegðun hrægamms.

-------------------------

Nú, ég man eftir íslenskum bissness mönnum, sem tóku yfir vel stöndug fyrirtæki, hlóður þau skuldum, svo þeir gætu tekið yfir enn fleiri; og síðan er bólan sprakk - standa þau fyrirtæki eftir, með ónýtann fjárhag. Mörg hver á leiðinni í þrot.

Hvað köllum við þá þessa hegðun - ef hin er hegðun hrægamms?

----------------------------

Ég tók eftir að þú eyddir spurningu minni, í þínu svari.

• Þú hleypur í kringum þetta eins og köttur í kringum heitann graut.

1. En, fjármögnun þessara framkvæmda er lykilforsenda.
2. Hún er ekki að ganga, vegna þess að skuldatrygginga-álag ríkissjóðs og einnig hins opinbera, er of hátt.

Tengingin við skuldatryggingaálag grikkja, liggur í samanburðinum - en, þeir þurftu að bjóða milli 6-7% vexti, fyrir stóra útgáfu í síðustu viku.

• Ég veit ekki af hverju þú ert svona þver.

En, ef þ.e. ekki það innstreymi af fjármagni á móti sem gert er ráð fyrir - en, innstreymi vegna stórframkvæmda mun ekki eiga sér stað ef OR og LV geta ekki fjármagnað sinn hluta framkvæmda; þá er planið hrunið.

Og flest bendir akkúrat til þeirrar útkomu, því þ.e. ekkert í kortunum, sem líklegt er að leiða til þess, að markaðurinn úti meti líkur á greiðsluþroti Íslands til lækkunar.

• Þetta er kallað "catch 22" víst.

-----------------------------------

Þ.e. einfaldlega eina útleiðin sem eftir er, þ.e. þ.s. eitthvað svipað því sem Jurshevski leggur til, þ.e. að taka á okkur minna af skuldum - svo minna fjármagnstreymi þurfi á móti - og á sama tíma, að farið er í það ferli, að endursemja um aðrar skuldir við kröfuhafa.

Þetta er einfaldlega standard aðgerð, sem fyrirtæki í vanda gera. Þ.e. að semja um viðráðanlegri greiðslubyrði.

Því þarf þó að fylgja, plan um viðreisn, sem erlendir fjárfestar eru til í að kaupa.

Þeir eru greinilega ekki að kaupa núverandi plan - það sést af þróun skuldatryggingaálagsins.

Þetta eru engin raunvísindi. Þessi vegur hefur verið farinn af mörgum.

Kv.

[Andri Haraldsson (IP-tala skráð) 23.3.2010 kl. 00:27]

Vilhjálmur-

Ég skil að peningarnir verða ekki notaðir beint til að greiða fjárfestingar ríkis eða einkaaðila. En ef AGS lánin eru ekki tekin þá mun ríkið neyðast til að fara á innlendan markað til að kaupa gjaldeyri, eða réttara sagt herða enn á reglum um gjaldeyrisviðskipti til að tryggja aðgengi sitt að gjaldeyri. Slíkt myndi hafa þau áhrif að draga enn úr getu innlendra aðila til að ráðast í fjárfestingar. Þetta er að mínu mati mesta hættan fyrir Ísland -- að skammtíma hugsunarháttur dragi úr eðlilegri fjárfestingu í hagkerfinu sem myndi leiða til lengri niðursveiflu og hægari hagvaxtar og þar með atvinnustigi.

Það er það sem ég á við með því að það sé pólitísk hlið á málinu. Það er hægt að reikna út hver fjármögnunarþörfin er, og það er hægt að reikna út hagkvæmustu leiðina til fjármagna skuldirnar. Án efa er það AGS leiðin, þar sem standa til boða niðurgreidd lán. En á endanum þá er það pólitískt mál að gangast undir skuldbindingarnar gagnvart AGS. Það er ekki sjálfgefið að slíkt gerist -- sbr. það að Icesave er enn óklárað. Þær raddir hafa verið margar að íslendingar eigi bara ekki að taka nein lán. Minn punktur er að ég vona að íslendingar verði gæfursamari en að fara þá leið, enda hún sennilega verri að öllu leyti en AGS leiðin (þeas. bæði dýrari og verri fyrir hagkerfið í skammtíma).

[Einar Björn Bjarnason, 23.3.2010 kl. 03:01]

Andri - eina mögulega hegðun okkar hagkerfis um þessar mundir, er niðursveifla - og áframhaldandi niðursveifla.

Einungis með utanaðkomandi fjárfestingum, var hugsanlegt að framkalla aðra útkomu - - svo fremi, að við tökum ekki flóttaleiðina, þ.e. hið klassíska að skilja skuldirnar eftir.

En, slíik aðferð er klassík í viðskiptum innanlands.

----------------------------

En, sú leið, kemur einungis til greina, ef allt annað bregst.

Persónulega, held ég ekki að greiðslufall skili verri niðurstöðu, miðað við þá átt sem hlutir stefna í, í dag. En, skárri niðurstöðu, er hægt að ná fram, með þeirri leið að endurskipuleggja skuldir, og að sjálfsögðu, stöðva frekari skuldaukningu.

Það felur að sjálfsögðu í sér, harkalegan niðurskurð ríkisútgjalda. En, þ.e. nú orðið fullkomlega óhjákvæmilegt.

-----------------------------

En, þ.s. planlagðar fjárfestingar, eru greinilega ekki á leiðinni með að fara af stað, verður ekki hægt að skapa nægilegt tekjustreymi, til að standa undir þeirri auknu skuldabyrði, sem núverandi plan ríkisstjórnarinnar gerir ráð fyri.

Þannig, að það verður að draga úr halla ríkisins, með nægilegum niðurskurði, til að ríkið komist hjá gjaldþroti án frekari lántöku.

Kv.

[Andri Haraldsson (IP-tala skráð) 23.3.2010 kl. 04:04]

Einar Björn-

Ég vona að þú fyrirgefir mér að vera hreinskilinn. En það sem þú segir á sér enga stoð í reynsluheimi nokkurra þjóða, né á það sér stoð í nokkurri skynsemisgreiningu. Það er semsagt, bull.

Ísland hefur byggt upp hagkerfi sem er verðmætt. Það er verðmætt eins og það er. Það hefur ýmsum verðmætum verið sóað í óarðbærar fjárfestingar og vitleysu. Það þarf að borga fyrir. En hagkerfið er verðmætt, þeas. það er nettó tekjuskapandi.

En hvað gerir kerfið verðmætt? Fólk er menntað, fólk lærir að vinna, peningar skapast, fyrirtæki verða til. Átthagaþekking og innviðir eru verðmætin. Fólkið og orkan og landið og miðin. Það þarf að vera fólk og ferlar til að til séu þjóðfélög. Þetta er allt hérna og á ekki að henda því út bara af því að erfitt er í ári.

Þetta tal um að skera harkalega niður og taka engin frekari lán, og tal um að lýsa yfir greiðsluþroti er svona álíka gáfulegt og ef að fyrirtæki sem á vörubíl ákvæði að til að spara þá yrði ekki keypt meiri olía á bílinn, eða gert við sprungið dekk. Af því að tekjur dagsins í dag standi ekki undir slíku. Burtséð frá því að á morgun er enn næstum fullur tankur af olíu og hægt að afla meiri tekna, og dekkin endist árið út. Rekstur þarf fé og á Íslandi þarf rekstur erlent fé því að svo stór hluti aðfanga er erlendis frá.

Auðvitað þarf stöðugt að hagræða í rekstri ríkisins og annars staðar. En það er ekki skynsamlegt að fara bara að skera niður hægri og vinstri án þess að meta áhrifin. Það mun ekki laða að fjárfesta ef hér er allt í einhveri paník. Það sem laðar að fjárfesta er stöðugt umhverfi, sérstaklega fjárhagslega og tækifæri til að taka þátt í verkefnum sem byggjast á sérstakri hæfni/þekkingu/tækni/etc. En jafnvel að því gefnu að slíkt sé til staðar á Íslandi, þá verða engar alvöru erlendar fjárfestingar fyrr en komið verður á skikk í gjaldeyrismálum og fjárfestar geta verið vissir um að hægt sé að leysa út hagnað og færa hann í erlendar myntir.

Það er ekkert náttúrulögmál að Ísland sé í áralöngum öldudal. Landið er svo lítið að nokkur verkefni af miðlungs stærð (eins og þau gerast hjá fjölþjóðafyrirtækjum) geta breytt hagtölunum á einu til tveimur misserum. En á meðan menn kjósa að orna sér við að missa piss í skó, þá er ekki líklegt að þeim verði hlýtt.

[heidar (IP-tala skráð) 23.3.2010 kl. 07:36]

Ég veit að Vilhjálmur gerir sér fulla grein fyrir því hvers vegna við erum í þessari aðstöðu.  Ein af stóru ástæðunum er ónýt peningastjórn sem leiddi atvinnulífið af leið, með háum vöxtum, endalausum aðgangi að erlendu lánsfé á lágum vöxtum og eignabólu sem myndaðist í framhaldinu.  En það er svo að höfundar peningastefnunar, ætla ekki að láta sér þetta að kenningu verða, heldur halda áfram ótrauðir á sömu braut.

Í áætlun AGS, ríkisins og Seðlabankans, enda var áætlunin samin af þessum aðilum í sameiningu, er ætlunin að taka lán til að fleyta krónunni aftur.  Hvernig getur það talist skynsamlegt eftir hroðalega útreið hennar, 2001, 2006 og 2008?Önnur af stóru ástæðunum fyrir miklum efnahagssveiflum er einnig látin ótalin.  Því í sömu áæltun á að taka lán til að fara í frekari stóriðju, sem miðað við afkomu orkufyrirtækjanna er óráð, og mun kæfa annað atvinnulíf, en fyrri færsla Vilhjálms fjallar ágætlega um sjálfbærni, sem ekki er til staðar í ríkisreknum stóriðjuframkvæmdumEinnig er horft fram hjá þriðju ástæðunni en í áætluninni á að einkavæða bankana, í óbreyttri mynd, þar sem ekki er skilið á milli fjárfestingabanka og viðskiptabanka.  Á meðan kollegar hans í Vesturheimi eru að ráðast að rótum vandans er hinn íslenski ráðherra efnahagsmála að föndra við að plástra yfir sárin sem slíkur galli skilur eftir sig, svo sem að takmarka hlutabréfakaup stjórnendan banka, frekar en að ráðast að uppruna meinsins.

Frekar en að krukka í tölum tengdri þessari meingölluðu áætlun er hægt að nefna í fáum orðum aðra leið.  Sem ekki útheimtir erlend lán, heldur uppgreiðslu þeirra.  Sem ekki byggir á ríkisrekinni stóriðju.  Sem leyfir atvinnulífinu að verða sjálfbært.  Sem girðir fyrir annað hrun á bankakerfinu og sem byggir á alþjóðlegri mynt, þar sem vextir eru samkeppnisfærir og verðbólga lág.

Í dag á almenningur í landinu digra sjóði til elliáranna.  Almenningur ræður því miður sáralitlu um þá fjármuni en SA og ASÍ stjórna þeim peningum í gegnum lífeyrissjóðakerfið.  Það er óeðlilegt og skaðlegt.   Þannig er ekki tryggt að hagsmunir almennings og hagsmunir stjórnenda sjóðanna séu þeir sömu.  En þeir fjármunir sem þar liggja eru nægir til að tryggja að áætlun sem er sjálfbær komist í framkvæmd.  Áætlunin gengur ekki útá þjóðnýtingu þessara sjóða og það er rangt að segja að lán sjóðanna til innlendra verkefna geri þá nær því að teljast gegnumstreymissjóði.

Sjóðirnir eiga ekki einungis að fjármagna ríkið.  Ríkið á ekki að vera rekið með halla.  Almenningur á að fjármagna endurreisn atvinnulífsins sem ríkið er ófært um að gera. En fyrsta skrefið í sjálfbærri áætlun verður að ráðast að rótum vandans. 

Það verður að innleiða alþjóðlega mynt á Íslandi.  Það er einfaldlega hægt með einhliða upptöku annarrar myntar.  Hagfræðingarnir 32 sem skrifuðu að slíkt væri ekki töfralausn höfðu jafn rangt fyrir sér og helstu hagfræðingar landsins sem mæltu með haftastefnu árið 1946.  Það er tilgangslaust að reyna að skapa sjálfbært atvinnulíf, sem stenst alþjóðlegan samanburð, með íslenskri krónu.

Með þeirri vaxtalækkun sem verður samhliða slíkum skiptum, því krónuáhættunni er eytt en eftir stendur skuldarálagið óhaggað, verður Ísland strax fýsilegri kostur fyrir fjármagn.  Íslenskir bankar munu borga álag umfram aðra banka eins og þeir gera í dag, og íslenska ríkið einnig, sem mun tryggja áhuga fjárfesta.  Krónan, með sínum göllum er þá fyrir bí, og sá aukakostnaður sem af henni hlýst.  Skatttekjur ríkisins, tekjur almennings og fyrirtækja eru þá einnig í alþjóðlegri mynt, sem gerir það að verkum að áhættan í kerfinu minnkar og vextir lækka.  Verðbólga verður einnig úr sögunni sem íslenskt vandamál.

Með þeirri innspýtingu sem hagkerfið fær við að færa landið inná alþjóðlegt gjaldmiðilssvæði er tryggt að sjálfbært atvinnulíf tekur við sér.  Það fjármagn sem almenningur á í erlendum hlutabréfum í gegnum íslensku lífeyrissjóðanna, væri mun betur komið í íslensku atvinnulífi, enda áhættan þar minni af verðfalli (enda leiðréttingin búin að eiga sér stað) og íslenska krónan er ódýr í alþjóðlegum samanburði (raungengi krónunnar lágt).

Með því einu að skipta út myntinni, láta stóriðjuna sjá um sig sjálfa án útgáfu ríkisstryggðra lána, og uppskiptingu banka í viðskipta- og fjárfestingabanka, erum við komin með grunn sem þess virði er að byggja á öflugt sjálfbært atvinnulíf til framtíðar.  Við höfum það í hendi okkar að nýta tækifærið sem nú er til varanlegra kerfisbreytinga.

Þessa áætlun má vel bera upp við AGS og sjá hvort að þeir séu tilbúnir að styðja hana, enda vita þeir mætavel að það er aldrei bara ein leið í efnahagsmálum.  Í 18. grein samnings stjórnvalda og AGS er kveðið á leiðir til úrbóta í peningamálum og opnað á einhliða upptöku annarrar myntar, eða myntráð.  Stuðningur AGS er þó ekkert skilyrði fyrir því að hægt sé að hleypa þessari sjálfbæru áætlun af stokkunum.  Lífeyrissjóðirnir geta nefnilega hæglega endurfjármagnað 1 milljarð Evra sem er á gjalddaga eftir rúmt ár hjá ríkinu, og ríkið getur það líka sjálft ef þeir sýna nauðsynlega ráðdeild í fjármálum.  Áætlun sem þessi, sem er trúverðug, myndi strax opna á flæði fjármagns við umheiminn, nokkuð sem er nauðsynlegt hagkerfinu ef við viljum halda alþjóðlegum lífsgæðum.

Eftir að hafa staðið í orðaskiptum á þessu bloggi við Vilhjálm og Andra Haraldsson í desember vonaðist ég eftir því að hægt væri að setjast yfir þessa grundvallarforsendu.  En Vilhjálmur hefur engum póstum um það svarað, þó hann héldi því fram á bloggi sínu að hann væri tilbúinn að skoða þessa leið.  Andri hafði hins vegar unnið mikla vinnu í kringum hvernig sú yfirseta gæti farið fram, með aðkomu sérfræðinga.

[Einar Björn Bjarnason, 23.3.2010 kl. 11:24]

Ég verð að svara þér fullum hálsi - Andri.

Að sjálfsögðu, er það ekki lögmál, að hagkerfið fari í langa dýfu.

En, aðstæður geta orsakað slíka dýfu. Slíkar aðstæður eru akkúrat fyrir hendi í dag.

--------------------------------------------

• Á þessu ári, verður sett nýtt heimsmet í framboði ríkistryggðra pappíra, sem seldir verða á markaði, til að fjármagna hallarekstur ríkissjóða iðnríkjanna.
• Það þíðir, að fjárfestar geta valið og hafnað.
• Það síðan, setur öflugan upp á við þrísting á þann ágóða, sem ríki þurfa að bjóða fjárfestum.
• Þ.s. þetta hefur í för með sér, er að vaxtamunur milli þeirra ríkja er standa tiltölulega vel og þeirra sem standa verr, er að aukast fremur en hitt.
• Þú getur flett því upp sjálfur, en í síðustu viku urðu Grikkir að selja stórt útboð skuldabréfa milli 6-7% vöxtum. Grikkir hafa um 350 punkta skuldatrygginga-álag, á meðan Ísland hefur um 450 punkta álag.
• Þetta þíðir á mannamáli, að vaxtakrafa á Ísland, er hærri.

Ég skil ekki af hverju þið tveir, þú og Vilhjálmur, getið látið eins og þetta sé ekki alvarlegt vandamál.

En, þetta þíðir, að ríkið - hið opinbera - og einnig fyrirtæki í eigu ríkis og hins opinbera; geta einungis fengið lán á mjög erfiðum kjörum.

Á því stendur, þ.s. fjármagnskostnaður lána, er of hár, til að hagnaður náist fram. Þannig, að ekki hefur enn verið, gengið frá einu einustu fjármögnun, þeirra stóru virkjana er áttu að hefjast framkvæmdir við, á næstunni.

Þetta, þ.e. stórframkvæmdir, áttu að koma hagkerfinu í hagvöxt.

Stórframkvæmdir, áttu einnig að dæla fjármagni inn í landið, og þar með koma á móti fjármagnsútstreymi.

-----------------------------------------

Ef þetta fjármagnsinnstreymi verður ekki, þá er einfaldlega ekki mögulegt að framkalla hagvöxt, á næstu misserum og sennilega á það einnig við, næstu 2-4 ár.

Þannig, að það tímabil, verði samfellt samdráttartímabil.

Hvers vegna?

• Skv. áætlun AGS í fyrra, töldust milli 50-60% fyrirtækja, vera með ósjálfbæra skuldastöðu. Þessi vandi var ekki leystur, heldur settur í tímabundinn frest, sbr. aðgerð bankanna skv. vilja ríkisstjórnar, að veita 50% fyrirtækja tímabundna lækkun greiðslubyrði. Sú lækkun rennur út á seinni helmingi þessa árs. Þessi tímabundna lækkun, er nægileg skýring þess, af hverju samdráttur varð ívið minni á síðasta ári, en hafði verið spáð. Plön voru um, að stórframkvæmdir væru hafnar á seinni helmingi þessa árs. Þannig, að sú fjármangsinnspýting átti sennilega að mæta, þeim samdrætti er flyst frá síðasta ári, yfir á seinni helming þessa árs, þegar hin tímabundna aðgerð rennur út. En, þ.s. þær framkvæmdir verða ekki komnar af stað, þá í staðinn kemur sá samdráttur fram að fullu, sem mjög mikill samdráttur á seinni helmingi ársins ofan á annan samdrátt.
• Punkturin er, að þessi 50% fyrirtækja, munu verða að skera mjög mikið niður í rekstri, selja eignir, hagræða og spara í hvívetna - þ.e. þau sem lifa. Óhjákvæmilega, fer veruleg hlutfall þeirra á hausinn. Þetta samdráttartímabil, einkahagkerfisins mun taka tíma.
• Hafðu í huga - að hækkaðir skattar - of háir vextir - draga einnig peninga úr einkahagkerfinu, og þetta hægir því á þeim fyrirtækjum, sem ættu að vera að vaxa, og fylla skarð þeirra sem falla frá á næstu misserum. Þetta hjálpar mjög á um, að ástandið verði, þ.e. nettó-ástandið, verði samdráttur.
• Ofan á allt þetta, er það skuldakreppa almennings, sem veldur áframhaldandi krepptri neyslu. Það hefur einnig neikvæð áhrif á atvinnu-uppbyggingu, þ.s. þá vanta eftirspurn sem er vanalega einn af höfuðdrifkröfum hagvaxtar.

---------------------------------------------

Þú verður að gera betur, en að fullyrða að þ.s. ég segi sé vitleysa, þegar ég kem með svona öflug rök.

Ég bendi á, að ég hef borið mín rök, undir erlenda hagfræðinga, sem ég þekki. Þar á meðal ágætann prófessor, í Amsterdam.

Kv.

[Andri Haraldsson (IP-tala skráð) 23.3.2010 kl. 13:34]

Einar Björn-

Fyrirgefðu aftur að mér finnast rök þín léttvæg, en hér eru svör þrátt fyrir það.  Og prófessorinn vinur þinn sem var að bera Ísland saman við Mexíkó ætti að kynna sér málin.  Löndin eru eins ólík og vera má og samanburðurinn út í hött.   Þú getur farið í gegnum næstum hvaða þátt í þjóðfélagsbyggingunni og séð það sjálfur:

• Menntunarstig
• Mannfjöldi
• Atvinnugreinar
• Heildarskuldastaða
• Möguleikar til nýsköpunar
• Stjónarfarslegir innviðir
• Fátækt
• etc. etc. 

En varðandi röksemdir þínar.  Allt þetta sem þú nefnir um fjármögnun ríkisins og samanburður við Grikkland og tal um hvað aðrar þjóðir séu að gefa út mikið af skuldabréfum er ótengt Íslandi.  Það eru fyrir hendi fjámögnunarsamningar sem eru miklu hagstæðari, niðurgreiddir af norðurlöndunum og AGS.   Grein Vilhjálms skýrir ágætlega hvernig fjárþörf ríkissjóðs er mætt AÐ FULLU með þeim aðgerðum.

Fjármagnskostnaður á Íslandi er hár.  Það stafar meðal annars af því að landið er í raun lokað fyrir erlendu fjármagni.  Hin ástæðan er íslenska krónan.  Það er mat íslenska ríkisins í dag að verja krónuna, frekar en skipta henni út.  Um það má og á að deila, en niðurstaðan er ótvírætt sú að það er gerir lánsfé dýrara að hafa gjaldmiðilinn þar sem það hræðir erlent fjármagn og skekkir stöðu innlendra atvinnugreina.   En einmitt vegna þess að fjármagnskostnaður innanlands er hár, eru tækifæri fyrir erlenda fjárfesta, ef ríkið gengur frá fjármögnun sinni og eðlileg gjaldeyrisviðskipti komast á á ný.

Fjöldi innlendra fyrirtækja sem eru í erfiðri fjárhagsstöðu er í raun aukaatriði.  Mörg þessara fyrirtækja eru í vandræðum fyrir 1) fjármagnskostnað vegna slæmra fjárfestinga, 2) minnkandi tekjur vegna samdráttar í fjárfestingu innanlands.  Ef þessi fyrirtæki fara á hausinn þá tapast ekki geta þeirra til að framkvæma hluti, heldur verða bara eigendaskipti.  Nettó hefur slíkt lítil áhrif á getu hagkerfisins – að því gefnu að reksturinn sé hluti af arðbærum þáttum efnahagslífsins.    Restin af fyrirtækjunum sem hafa verið í rekstri tengdum neyslu innanlands geta, í megin dráttum, bara farið á hausinn og það hefur lítil áhrif á hagkerfið.  Fólkið sem vann í þeim þarf tíma til aðlögunar og ný störf – þau störf verða til með því að  tryggja að ný fyrirtæki sem byggja á verðmætasköpun séu stofnuð.

Hækkun skatta er ekki góð, sérstaklega ef litið er til skamms tíma.  Á það geta allir fallist.  En ríkið þarf að tryggja sér tekjur til að standa straum af rekstri sínum.  Þó að 30% ríkisstarfsmanna væru látnir fara í dag, þá þarf samt að borga uppsagnarfrest og síðan atvinnuleysisbætur.  En með því að ríkið fái inn fjármagn til að standa undir endurfjármögnun langtíma fjárfestinga, þá má vona að ríkið þurfi ekki að þurrka upp allan gjaldeyri líka.  Til mið og lengri tíma verður svo að skera niður ríkisrekstur á Íslandi með skynsömum hætti.

Samdráttur einkaneyslu innanlands, þó að það komi illa við fjölskyldurnar í landinu og þá sem hafa verið í rekstri byggðum á neyslu, er meiriháttar búbót fyrir hagkerfið sem slíkt.  Ef Ísland væri fyrirtæki, er þetta líkt því að samið hefði verið um launalækkun á línuna.  Það eina sem skiptir máli í skammtíma tilliti -- til að koma hagkerfinu úr lægðinni -- er að tryggja að rekstur gjaldeyrisskapandi fyrirtækja haldi áfram og að aðstæður séu þær að nýtt erlent fjármagn geti komið til landsins.  Það eru erfiðar breytingar framundan í hagkerfinu innanlands, fyrirtækin sem fólk vinnur í þurfa að verða meira byggð á verðmætasköpun og minna á innanlandsneyslu. 

Þau margfeldisáhrif sem verða af því að fá erlenda fjárfestingu inn á landið eru algert lykilatriði.  En þá er líka mikilvægt að ekki er öll erlend fjárfesting jafngóð.  Ef fjárfest er fyrir $100 milljónir og $90 milljónir er innflutningur á erlendum hlutum þá er það ekki eins gott og $20 milljóna fjárfesting sem að mestu leyti er varið til launa og þjónustu innanlands.  Hér getur ríkið haft mikil áhrif með því að gefa ákveðnar skattaívilnanir byggðar á því hvernig fjárfestingarnir eru skipulagðar. 

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 23.3.2010 kl. 16:41]

Sammála Andra, sem er með yfirvegaða og skynsamlega nálgun eins og jafnan.

Heiðari er ég að mörgu leyti sammála um markmið en ósammála um leið, þ.e. ég vil taka upp evru með því að ganga í ESB.  Það þýðir að öllum krónum er skipt út fyrir evrur í boði ECB, sem er eina leiðin til að fá raunverulegar evrur fyrir allan krónustabbann.  Ég er hins vegar alveg til í skipulega umræðu um og "hermun" einhliða upptöku evru eins og Andri lagði til, og skal grafa í tölvupóstinum mínum eftir umræddu skeyti, sem ég biðst forláts á að hafa ekki svarað.  Vandinn er hins vegar í undirbúningsvinnu og framkvæmd sem einhver þarf að taka að sér svo þetta geti gengið upp eins og til er ætlast.

[Ómar Harðarson (IP-tala skráð) 23.3.2010 kl. 19:22]

Þið tveir, Vilhjálmur og Andri, eruð alltof þolinmóðir. Einar Björn sýnist mér hins vegar vera tröll. Þau eiga að vera á fjöllum, eða a.m.k. bak við klúbbdyr i París.

Pólitíski vinkillinn á AGS/Norðurandapakkanum er, eins og Andri bendir á, sá að það eru uppi raddir um að kasta honum en taka sársaukafullu leiðina í staðinn. Ég geri ráð fyrir að Már hafi eitthvað fyrir sér þegar hann segir þá leið færa.

Þeirri leið fylgir hins vegar kostnaður, í lægra gengi, meiri verðbólgu, lægri kaupmætti, meiri ójöfnuði og meiri óróa á vinnumarkaði. Ég tek undir með Vilhjálmi að þeir sem tala fyrir uppsögn á AGS/Norðurlanda aðstoðinni leggi fram sína útreikninga á hvernig komist verði hjá þeirri aðstoð og hver kostnaður almennings verði. Það þýðir ekki að tala í almennum orðum, að við getum það en það taki á, heldur ætti að vera einfalt fyrir þá sem mæla svo að leggja fram beinharða reikninga þess efnis.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 23.3.2010 kl. 20:27]

Ég vildi að það væri hægt að setja athugasemdakvóta í dálksentimetrum á Moggablogginu, Ómar.  Vil helst ekki loka á menn en það gæti þó komið til álita í þeim tilvikum þegar umræða er yfirgnæfð og kaffærð með magninu einu saman.

[Einar Björn Bjarnason, 23.3.2010 kl. 22:18]

Jæja - Andri minn og Vilhjálmur; ég sé að engin leið er að fá ykkur, til að taka niður rósrauðu gleraugun.

Verið, blessaðir í bili.

Kv.

[Einar Björn Bjarnason, 23.3.2010 kl. 22:30]

Ég velti fyrir mér að lokum, Vilhjálmur, - svona loka loka -, þ.s. Andri svaraði því ekki, en ábending mín varðandi skuldatryggingaálag, er sú að fjármögnun stórframkvæmda sé í vanda. Þar með, sé planið fallið, þ.s. þá verði ekki af stórframkvæmdum. Þá komi ekki heldur þetta erlenda fjármagn, sem hann Andri talaði svo fjálglega um, en hjá honum vantar alveg röksemdafærslu fyrir því, af hverju það ætti að koma, þó svo að hér séu fjárfestingartækifæri fyrir hendi, þá vatnar fjármögnun á móti.

ER SAMFYLKINGIN; BÚIN AÐ ÁKVEÐA AÐ LEYSA ÞETTA FJÁRMÖGNUNAR VANDAMÁL, MEÐ ÞVÍ AÐ HEIMILA ERLENDA EIGNARAÐILD, Á ÞEIM VIRKJUNUM, SEM STENDUR TIL AÐ REISA?

Kv.

[Einar Björn Bjarnason, 23.3.2010 kl. 23:07]

Hef ákveðið, að svara með eigin bloggfærslu.

Tjái mig ekki frekar um málið hér. En, þið getið litið inn, og ég banna engum að tjá sig þeim sem það kærir sig um.

Sú færsla verður tilbúin fyrir miðnætti.

Kv.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 23.3.2010 kl. 23:49]

Þú átt örugglega eftir að gleðja okkur með fleiri dálksentimetrum, Einar Björn, hef enga trú á öðru.

[Einar Björn Bjarnason, 24.3.2010 kl. 00:25]

Fékk smá comment frá Jurshevski. En, ég sendi honum afrit af einu svaranna.

Hans comment er á hans ábyrgð:

--------------------------

Tell him that the IMF is a "creditor friendly" organization for starters and that there will be no money coming from the loans for Iceland. He should go to the website and phone the Latvians. The money will be used to pay off key creditors and Iceland will be stuck with the bill.


Alex Jurshevski
Recovery Partners

-----------------------------

Kv.

[Vilhjálmur Þorsteinsson, 24.3.2010 kl. 10:16]

Nú, fínt að vera kominn í beinna samband við hr. Jurshevski, frekar en að tala við hann í gegn um miðil.

Mr. Jurshevski, I advise you to read the very thorough analysis and recommendations in the IMF Staff Report (October 2009).  We are aware that "there will be no money coming from the loans for Iceland".  The intent is precisely not to spend this money on anything but balancing of amortization of existing loans and to meet currency inflow shortfalls that are foreseen in the period 2010-2014.

Iceland does not intend to borrow from foreign creditors for local spending purposes.  However we are hoping to attract foreign direct investment, which we are much more likely to do if we deliver on our obligations without default, retain the backing of the IMF and the international community and manage our situation carefully.  With that game plan, we will come out of one of the worst financial crises in Western history with the sovereign credit record intact - no small feat in itself and certainly a position of strength to build upon in the future.

I know this will not sound as music in your ears, considering the business you are in, but it is certainly the best way forward for the people of Iceland and our future generations.

[Einar Björn Bjarnason, 24.3.2010 kl. 12:22]

Ég tek fram, að ég felli ekki dóm, enn sem komið er, um fullyrðingu hans, þess efnis að AGS/IMF muni hafa mjög nákvæma stjórn á, hvað gert er við þá peninga, sem þið vonist eftir - og þið gerið ráð fyrir að nota til tilekinna hluta.

En, ég get sent honum, þetta svar þitt.

Ég get einnig, látið fylgja með, hlekk á þessa bloggsíðu.

Að sjálfsögðu kannast ég, við það skjal er þú vísar í:

http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2009/cr09306.pdf

Hef lesið það vandlega.

Sá lestur, var einmitt eitt af þvi, sem hefur styrk mig í minni afstöðu.

Kv.

[Einar Björn Bjarnason, 24.3.2010 kl. 12:35]

Annars er þetta svar þit, Vilhjálmur, áhugavert:

• Ef ekki stendur til að nota AGS féð, til að standa straum af halla ríkisins.
• Hvernig ætlið þið þá, að fjármagna hann.
• Ef marka má orð Andra, þá er hann í reynd sammála mér um, að gríðarlegur samdráttur er framundan í einkahagkerfinu...

" Restin af fyrirtækjunum sem hafa verið í rekstri tengdum neyslu innanlands geta, í megin dráttum, bara farið á hausinn og það hefur lítil áhrif á hagkerfið.  Fólkið sem vann í þeim þarf tíma til aðlögunar og ný störf – þau störf verða til með því að  tryggja að ný fyrirtæki sem byggja á verðmætasköpun séu stofnuð."

Þ.s. hann er að lísa er nokkurra ára ferli, þ.s. atvinnulífið umbreytir fókus frá neyslutengdum rekstri yfir í útflutnings tengdan rekstur. Slík, aðlögun er ekki hrist úr erminni á einni nótt. Óhjákvæmilega, fylgir þeim samdrætti í einkahagkerfinu, að samdráttur verður í tekjum ríkisins, þ.s. dregur úr veltu hagkerfisins á meðan þetta umbreytinga tímabil fer í hönd.

• Þess vegna er þetta mjög relevant spurning, þ.e. hvernig á að fjármagna hallanna, ef ekki á að nýta AGS/IMF lánin til þess.
• En, orð þess efnis, að þau fjármagni Ísland næstu árin, hafa einmitt gefið slíkt til kynna.

1. Ljóst er að frekari erlend lán, verða of dýr áfram, næstu misserin.
2. Ríkið getur ekki látið bankana fjármagna hallann, þ.s. bankarnir geta ekki boðið lægri vexti en þá sem þeir sjálfir þurfa að borga fyrir að fá peninga frá Seðlabankanum.
3. Innlent vaxtastig er klárlega allt of hátt, til að innlend fjármögnun sé ákjósanlegur kostur.

Svo mér leikur mikil forvitni á að vita þetta.

Kv.

[Andri Haraldsson (IP-tala skráð) 24.3.2010 kl. 14:00]

Hérna eru nokkur atriði sem gætu hjálpað við að skýra út af hverju erlendir fjárfestar myndu vera spenntir yfir Íslandi ef hægt er að ná jafnvægi í gengismálum og gjaldeyrisviðskiptum.

1. Þar sem laun á Íslandi eru mjög lág í skammtíma miðað við menntunarstig er hægt að fá góðan díl í að koma af stað verkefnum sem þurfa mikinn skammtíma mannkost, en minni þegar frá líður (þeas., laun menntaðs fólks á Íslandi verða til skamms tíma hlutfallslega lág miðað við önnur lönd Evrópu).

2. Það er oft hægt að semja um ágætis skattaafslátt við yfirvöld á stöðum þar sem efnahagslægð ríkir. Þetta er t.d., gert með því að búa til skattafrían tíma yfir eitthvað tímabil. Þetta nýtist vel yfirvöldum því að starfsmenn (sem etv. hefðu annars verið atvinnulausir) greiða eftir sem áður tekjuskatta.

3. Ef að gengið í dag er vanskráð miðað við langtíma jafnvægisgengi krónunnar þá munu erlendir fjárfestar fá gengisbónus þegar þeir leysa inn krónurnar sínar. Auðvitað er þetta ekki tryggt, en þetta er hugsanlega góður aukabónus, sem gæti bætt í arðsemisáætlanir.

4. Fjármagnskostnaður erlendra aðila sem vilja fjárfesta á Íslandi er í raun óháður innlendum fjármagnskostnaði. Þeas, aðili sem hefur aðgengi að fjármagni, t.d., í USA myndi hafa allt annan grunnfjármagnskostnað („risk free capital“) heldur en á Íslandi. Þannig geta verkefni sem eru metin jafnáhættusöm af erlendum aðila og innlendum aðila virst miklu hagkvæmari fyrir erlenda aðilann þar sem hann hefur aðgang að hlutfallslega ódýrara fé. En þó aðeins ef gjaldeyrismarkaðir eru að fullu virkir og gengið nokkuð stöðugt.

Um leið og AGS áætlunun er að fullu virkjuð er hægt að búa til almennan ramma fyrir erlend fyrirtæki sem vilja fjárfesta á Íslandi. Slíkur pakki gæti t.d., innihaldið eftirfarandi:

1. Skattafríi í 5 ár (þeas. engir tekjuskattar á fyrirtækið sjálft) ef að það uppfyllir ákveðin skilyrði:

a. Reksturinn er nýr, ekki bara yfirtaka á fyrirtæki sem þegar er í rekstri

b. Ákveðið hlutfall rekstrarkostnaðar er laun og þjónusta innanlands (t.d., 50%)

c. Fjárfestingin er fjármögnuð að einhverju lágmarkshlutfalli (t.d., 75%) með nýju erlendu hlutafé (þeas., íslenskir bankar eru ekki að lána gjaldeyri sem þegar er í landinu)

2. Fyrirtæki sem þurfa að byggja fasteignir geta svo einnig fengið frest eða niðurfellingu á gatnargerðagjöldum og öðru slíku sem bæjarfélög taka venjulega til sín.

Það mætti alveg ímynda sér að slíkur pakki væri auglýstur sérstaklega í ákveðnum löndum Evrópu, í Kanada og jafnvel á vel völdum stöðum í BNA. Ef vel væri að þessu staðið ætti að vera auðvelt að fá jákvæðan fréttaflutning erlendis þar sem þetta væri svona „feel good“ saga: "Litla landið sem lenti illa í kreppunni er að finna leiðina út úr henni." Talsvert skárri saga en: „Litla landið sem lenti illa í kreppunni lýsir sig gjaldþrota, fólkið flýr meðan eldfjöll gjósa.“

[Einar Björn Bjarnason, 25.3.2010 kl. 01:53]

Hmm, Andri - atriði 1 til 4 eru fullkomlega rétt.

Á hinn bóginn, er ég á móti því, að gefa sérstaka skattalega undanþágu til erlendra fjárfesta.

Þvert á móti, vil ég búa til slíka undanþágu, til hver sem er - sem hyggur á stofnun fyrirtækis hérlendis, fyrir starfsemi er væri gjaldeyris skapandi.

Sko, þ.e. nefnilega mjög varasamt, að koma á fyrirkomulagi þ.s. pólitíkusar eru að úthluta undanþágum, til þeirra sem hafa aðgang að þeim. En, þ.e. einmitt hætta á spillingu, sem það að viðhafa ekki almennar reglur, getur skilað.

Síðan, vil ég ekki mismuna innlendum fjárfestum á kostnað erlendra heldur.

------------------------

Aftur á móti, tel ég ekki, að AGS planið sé nauðsynleg meðforsenda.

þ.s. þarf, er einungis plan sem erlendir fjárfestar kaupa. Það í reynd skiptir engu máli, hvað það er. Þ.s. skiptir máli, er að fjárfestarnir kaupi það.

--------------------------------

Ég rifjaði upp, mjög áhugavert seminar sem Stigliz hélt í HÍ fyrir um ári:

http://upptokur.hi.is/Player/default.aspx?R=138d2c27-915c-4c5d-a853-6256931f31e1

Hann er mjög gagnrýninn á þá hugmynd AGS, sem ímsir aðrir hafa gangrýnt hér, að taka peninga að láni til að setja í gjaldeyris varasjóð. (Hann ræðir AGS frá 57 mæinæutu til cirka 70 mínútu.)

Hann leggir til niðurfellinga skulda til almennings - sbr. 29 mínúta.

Leggur áherslu á, töku skynsamlegra renta af auðlyndum - 40 nínúta.

83-87 mínúta, leggur hann áherslu á, að við höldum krónunni, og spilum með hana af skunsemi.

88-101 mínútu minnist hann á Thailand og Ísland, telur þ.s. hann kallar þriðju leið, vera sú ákjósanlegustu fyrir okkur.

110 - varar við sölu auðlynda, nema að sala sé algerlega "transparent" þ.e. allar upplýsingar á borðinu.

----------------------------

Sko, málið er, að ég sé ekki, að sú aðgerð að taka þessa peninga að máli, sé raunverulega liklegt, til að gera erlenda fjárfesta áhugasamari á um að fjárfesta á Íslandi.

Eins og Stigliz útskýrir, þá eykur kostnaðurinn við það að standa undir þessum lánum, þ.e. kostnaður ríkisins af því er ríkið þarf að velta yfir á þjóðfélagið og atvinnulífið; kreppuna í landinu.

Þetta er vegna þess, að ríkið þarf að hækka skatta, sem draga akkúrat úr þrótti atvinnulífsins, einmitt á viðkvæmum tíma þegar atvinnulífið er að ganga í gegnum mjög erfitt tímabil.

OG, ég er akkúrat sammála þeim punkti.

Að auki segir Stigliz, að í ljósi sögunnar, sé mjög mikil freysting seðlabanka, til að nota slíka sjóði, til að viðhalda of háu gengi gjaldmiðils - sem, hann telur vera mjög kostnaðarsamt fyrir viðkomandi þjóðfélag.

Hann er í reynd að segja, eins og ég skil hann, að við eigum ekki að verja krónuna falli. Heimila henni að falla eins og hún vill. Hann, sagði að þó skuldir í öðrum gjaldmiðli hækki, þá væri það óveruleg vandamál, þ.s. styrking útflutnings vægi það upp og gott betur. Síðan þyrfti hvort sem er, að afskrifa skuldir þeirra er skulda of mikið, svo þegga breytti litlu fyrir þá aðila.

Aðalmálið, sé að nýta vinnuaflið, hámarka atvinnusköpun, þess vegna mæli hann með því, að nota gengið til að ná fram jafnvægi.

<Þetta er auðvitað mín endursögn. En, ég hef nú bent þér á nokkurn veginn hvar hann talar um þetta>

Þ.s. mér fannst þó áhugaverðast, er að hann talaði um að AGS setti takmarkanir við því hvað mætti gera við þessa peninga, sem drægi mjög úr notadrýgni þessara lána, og í reynd gerði þau mestu að kostnaði fremur en að gæðum.

--------------------------

Ég er nefnilega ekki endilega á því, sem þið haldið svo statt og stöðug fram, að sú aðgerð að hverfa frá prógramminu, sem þá felur í sér að þessi lán eru ekki tekin; skili verri niðurstöðu.

Þvert á móti, að ef það leiðir til lægri fjármagnskostnaðar, þ.s. skuldir eru lægri, og þar með minni þörf ríkisins, til að velta þeim kostnaði á þjóðfélagið; þá þvert á móti gæti það, skilað hraðari viðreisn.

Kv.